Wirus Usutu w Polsce. Ekspert: Przenoszą go komary

W Polsce wykryto pierwszy przypadek wirusa Usutu – patogenu pochodzącego z Afryki, przenoszonego przez komary. Jego obecność została potwierdzona w jednym z owadów, o czym poinformował profesor prof. dr hab. Łukasz Myczko z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Co to za wirus, jakie choroby wywołuje, w jaki sposób może objawiać się zakażenie, a przede wszystkim, czy Usutu jest groźny dla ludzi?

– Z kolegami z Instytutu Chorób Tropikalnych w Hamburgu wykryliśmy wirusa Usutu w zimującym komarze złapanym niedaleko mojego domu. Co ciekawe, wirusy mogą przetrwać w komarach. Ostatnio opublikowany brytyjski artykuł opisuje wyizolowanie wirusa Usutu z komarów wyhodowanych w laboratorium, które nigdy nie miały styczności z krwią. Patogen został im przekazany przez pokolenie „rodzicielskie” – powiedział w rozmowie z PAP prof. dr hab. Łukasz Myczko z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Wirus Usutu – co to za wirus i gdzie występuje?

Wirus Usutu to arbowirus, przenoszony przez komary (głównie Culex pipiens). Należy do rodziny Flaviviridae, jest spokrewniony z wirusem japońskiego zapalenia mózgu i wirusem Zachodniego Nilu.

Po raz pierwszy zidentyfikowany w 1959 roku w Afryce Południowej, dotarł do Europy przez migrujące ptaki lub w wyniku importu zwierząt. Może zarażać zarówno ptaki, jak i ssaki – w tym ludzi.

Jakie choroby wywołuje wirus Usutu i jakie daje objawy?

Wirus Usutu, choć przez wiele lat kojarzony głównie z chorobami ptaków, coraz częściej pojawia się także u ludzi – w tym również w Europie. W większości przypadków zakażenie tym wirusem przebiega łagodnie lub wręcz bezobjawowo, co sprawia, że może zostać niezauważone.

U osób zdrowych infekcja często kończy się jedynie przejściowym osłabieniem lub dolegliwościami przypominającymi lekką grypę. W niektórych przypadkach jednak – szczególnie u pacjentów z obniżoną odpornością, np. po przeszczepach czy w trakcie leczenia onkologicznego – wirus może wywołać poważniejsze objawy, zwłaszcza ze strony układu nerwowego.

Do najczęstszych symptomów zakażenia wirusem Usutu należą:

• gorączka,
• wysypka skórna,
• ból głowy i ogólne złe samopoczucie,
• sporadycznie żółtaczka,
• w cięższych przypadkach objawy neurologiczne, takie jak: zapalenie mózgu i/lub opon mózgowo-rdzeniowych (meningoencefalitis), drżenia mięśni, nadmierne odruchy, zaburzenia koordynacji lub stanu świadomości.

Ciężki przebieg zakażenia jest rzadki i dotyczy przede wszystkim osób z zaburzoną odpornością. Do tej pory liczba potwierdzonych przypadków choroby u ludzi w Europie jest niewielka, ale powoli rośnie – co świadczy o rozprzestrzenianiu się wirusa.

Warto dodać, że nie ma obecnie szczepionki przeciwko wirusowi Usutu ani leczenia przyczynowego. Terapia ma charakter objawowy i polega na łagodzeniu dolegliwości. Dlatego najskuteczniejszą formą profilaktyki pozostaje ochrona przed ukąszeniami komarów, które są głównym wektorem patogenu. Wystarczy stosować repelenty, unikać przebywania w miejscach o wysokiej wilgotności i regularnie kontrolować ciało po powrocie z terenów zielonych.

W Polsce występuje około 50 gatunków komarów. Choć część z nich jest zagrożona wyginięciem, do naszego kraju coraz częściej docierają gatunki inwazyjne, takie jak doskwierze japońskie (Aedes japonicus), które mogą przenosić choroby tropikalne: dengę, wirus Zika czy chikungunyę.

– Jednak nie chciałbym nikogo straszyć, bo obecnie choroby przenoszone przez komary nie są zagrożeniem w naszej szerokości geograficznej. Natomiast te, których obecność potwierdzono w Polsce, jak Gorączka Zachodniego Nilu albo Usutu, dla większości populacji nie stanowią poważnego problemu – wyjątkiem są osoby o poważnie obniżonej odporności – uspokaja prof. Myczko.

Katarzyna Hubicz