Jak poprawić w Polsce opiekę nad pacjentami z chorobami nerek?

Przewlekła choroba nerek jest drugą co do częstości, po nadciśnieniu tętniczym, przewlekłą chorobą w Polsce. Choruje na nią około 4,2 mln dorosłych Polek i Polaków. Czy w naszym kraju mamy rozwiązania pozwalające leczyć pacjentów szybko i skutecznie? Na to pytanie odpowiada raport „Dostęp do świadczeń nefrologicznych w Polsce” przygotowany przez firmę MAHTA na zlecenie Fresenius Medical Care Polska.

Jak wskazują autorzy opracowania – jedynie dostęp do stacji dializ jest w Polsce na zadowalającym poziomie. Niestety, wciąż wydłużają się kolejki do nefrologa, spada liczba przeszczepów nerek, a profilaktyka i edukacja chorych nie są finansowane przez NFZ.

Celem opracowania jest zobrazowanie obecnego modelu opieki zdrowotnej nad chorym z przewlekłą chorobą nerek (PChN) oraz omówienie możliwych rozwiązań i korzyści płynących z wdrożenia opieki koordynowanej.

Fragmentacja leczenia chorych na nerki

Opieka nad chorym zdiagnozowanym na PChN w Polsce jest silnie rozproszona zarówno pod względem świadczeniodawców udzielających świadczeń (szpital, poradnia POZ, poradnia AOS, stacja dializ), jak i stopnia specjalizacji opieki (od poradni POZ do świadczeń wysokospecjalistycznych).

Pomimo tak istotnego zróżnicowania zakresów opieki nad chorym nadal nie ma mechanizmów pozwalających na odpowiednie zarządzenie chorym i koordynację opieki nad nim. Pacjenci często muszą sami odnaleźć się w skomplikowanym systemie, który wymusza na nich prowadzenie procesu leczenia niemal samodzielne.

Takie działanie jest niezwykle obciążające, zarówno dla nich, jak i ich rodzin, a także mało efektywne, co związane jest z ich stanem klinicznym oraz często zaawansowanym wiekiem. Rozproszenie opieki pomiędzy wielu świadczeniodawców sprawia także, że odpowiedzialność za efekty prowadzonego leczenia rozmywa się.

Stosowanie w Polsce w większości przypadków płacenie za wykonywanie świadczeń, a nie za uzyskiwane efekty nie motywuje świadczeniodawców do poprawy efektywności i jakości usług.

Pół roku oczekiwania na wizytę u nefrologa

Mała i zróżnicowana dla poszczególnych województw liczba lekarzy specjalistów, poradni i oddziałów nefrologicznych sprawia, że wydłużają się kolejki i czasy oczekiwania na udzielenie świadczeń.

– W 2018 roku co piąty chory czekał na wizytę u lekarza nefrologa ponad pół roku. W tym samym roku odnotowano także spadek liczby przeszczepień nerek, będących najbardziej optymalnym sposobem leczenia nerkozastępczego – mów prof. dr hab. med. Ryszard Gellert, Konsultant Krajowy w Dziedzinie Nefrologii, kierownik Kliniki Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Szpitala Bielańskiego w Warszawie oraz Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego.

– Pacjenci leczeni w takim systemie są za późno diagnozowani, a skuteczne opóźnianie rozwoju choroby nerek jest prawie niemożliwe. Tylko wczesne wykrycie PChN pozwala podjąć kroki mogące powstrzymać chorobę, uniknąć czasochłonnych dializ i zapobiec śmierci w zbyt młodym wieku – dodaje.

Opieka koordynowana umożliwi płacenie za efekty

Autorzy raportu wykazują, że kluczowym elementem działań skierowanych na optymalizację opieki nefrologicznej i poprawę dostępu do świadczeń jest wprowadzenie modelu opieki koordynowanej. Wiąże się z to przeniesieniem odpowiedzialności za proces leczenia na jednostkę koordynującą. Tu najważniejsze jest płacenie za efekty leczenia, zgodnie z modelem opieki zdrowotnej opartej na wartości (ang. value based healthcare).

Jednostka taka może stać się docelowo organem scalającym, łączącym świadczenia, które obecnie odbywają się w:

• poradni nefrologicznej,
• innych poradniach specjalistycznych: kardiologicznej, diabetologicznej, chirurgicznej,
• oddziałach szpitalnych,
• programach lekowych,
• poradni POZ,
• stacji dializ.

Proponowany model koordynowanej opieki zdrowotnej dla chorych na PChN

• Medycyna jakości

– Proponowany w niniejszym raporcie model opieki koordynowanej na pacjentem z przewlekłą chorobą nerek jest nierozerwalnie związany z jakością świadczeń zdrowotnych. Ma ona ogromne znaczenie w przypadku pacjentów nefrologicznych, co widzimy na co dzień w naszych ośrodkach Centrum Dializ Fresenius. Mniejsza liczba powikłań, a więc również mniejsza liczba dni hospitalizacji, stanowi bezpośrednie finansowe odciążenie budżetu państwa. W dalszym rozrachunku, redukowane są koszty badań diagnostycznych, kolejnych wizyt u lekarzy specjalistów czy leków. Wprowadzenie jednostki koordynującej opiekę spowoduje jasne określenie odpowiedzialności za jakość leczenia, a tym samym pomoże ją skuteczniej egzekwować przez płatnika – mówi dr Tomasz Prystacki, Prezes Zarządu spółki Fresenius Medical Care Polska, która zleciła przygotowanie raportu.

• Pilotaż opieki koordynowanej i rejestr chorych

Istotnym elementem wdrożenia modelu opieki koordynowanej jest przeprowadzenie pilotażu wraz z uruchomieniem rejestru chorych na PChN w naszym kraju. Pilotaż powinien zostać przeprowadzony w jednostkach ambulatoryjnych (np. poradniach nefrologicznych), bez zaplecza szpitalnego. W takiej jednostce łatwiej będzie określić składowe kosztów i ich wpływ na efekty prowadzonego leczenia.

„Raport o dostępności do świadczeń nefrologicznych w Polsce” jest kontynuacją i pogłębieniem raportu „Opieka koordynowana nad pacjentem z przewlekłą niewydolnością nerek” przygotowanego pod redakcją prof. Gelleta i wydanego w marcu tego roku. Ta bardzo szczegółowa praca zawiera dokładne analizy dostępności leczenia pacjentów nefrologicznych i dializowanych oraz propozycje konkretnych rozwiązań organizacyjnych i systemowych modelu opieki koordynowanej, których celem jest poprawa sprawności leczenia pacjentów z chorobami nerek w Polsce.