Rodzaje opatrunków na rany. Jak je stosować?

Opatrunek na ranę dobiera się starannie - ważny jest przede wszystkim charakter, głębokość, rozległość i pochodzenie rany, oparzenia czy odleżyny. Niezwykle ważne, jeśli chodzi o dobór opatrunku, jest i to, czy wymagające opatrzenia rany są wolne od bakterii, czy objęte zakażeniem. Na jakie rany należy zakładać opatrunki ze srebrem, hydrożelowe, hydrokoloidowe i inne? Poznaj rodzaje opatrunków.

Spis treści

1. Opatrunki na rany - główne rodzaje
2. Opatrunki hydrożelowe
3. Opatrunki żelowe
4. Opatrunki hydrokoloidowe
5. Opatrunki hydrowłókniste
6. Opatrunki alginianowe
7. Opatrunki na rany ze srebrem 
8. Opatrunki siatkowe
9. Opatrunki piankowe (poliuretanowe) 
10. Opatrunki jałowe
11. Opatrunki na odleżyny
12. Opatrunki pooperacyjne i pozabiegowe
13. Opatrunki na oparzenia i owrzodzenia

Opatrunek na ranę musi być dobrany do potrzeb. W aptekach dostępne są zarówno tradycyjne opatrunki, jak i nowej generacji. Te pierwsze sprawdzą się w przypadku niewielkich skaleczeń, otarć czy zadrapań. Te drugie, określane jako opatrunki aktywne, mają za zadanie nie tylko mechaniczne zabezpieczenie rany przed czynnikami zewnętrznymi, ale też zapewnienie właściwego środowiska do regeneracji uszkodzonej tkanki.

Opatrunki na rany - główne rodzaje

Istnieje kilka podziałów opatrunków. Jeden z nich dzieli opatrunki na chroniące przed zakażeniem, uciskowe, utrzymujące ciało obce w ciele, unieruchamiające oraz na zimne okłady. Praktyczniejszym podziałem jest ten, który podpowiada w jakich okolicznościach należy zastosować wybrany opatrunek.

Za najprostszy opatrunek uznaje się tzw. plastry opatrunkowe na rany. To zwykły kompres z gazy lub bawełny i kawałek przylepca z tworzywa sztucznego. Warto jednak wiedzieć, jakie są inne możliwości.

Opatrunki tradycyjne to kompresy z gazy lub sprasowanej bawełny. Nie wspierają procesu gojenia rany i tylko w niewielkim stopniu wchłaniają wysięk. Mogą doprowadzić do mechanicznego uszkodzenia nowo powstałej tkanki. Dlatego najlepiej stosować je na najmniejsze rany, oczyszczone, jako chwilowe zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem.

Opatrunki hydrożelowe

Ich zadaniem jest utrzymywanie w ranie wilgoci. Stosuje się, aby rana mogła się oczyścić. Można je łączyć z opatrunkami specjalistycznymi zawierającymi srebro, co zapobiega dalszemu rozwojowi infekcji w ranie.

Opatrunki żelowe

Mają utrzymać wilgoć w ranie i oczyszczać ją. Mogą zawierać substancje antybakteryjne np. oktenidynę. Używamy ich wtedy, gdy w ranie jest zbyt mało wysięku lub należy ranę oczyścić np. z tkanek martwiczych. Można je łączyć z opatrunkami specjalistycznymi zawierającymi srebro, co chroni przed infekcją.  

Opatrunki hydrokoloidowe

Stosuje się do ran z bardzo małym wysiękiem. Po nałożeniu opatrunku na ranę wchodzi on w reakcję z wysiękiem i powstaje żel, który ułatwia tworzenie się nowej tkanki i tym samym przyspiesza gojenie się rany. Rana pozostaje wilgotna. Opatrunki te najczęściej stosowane w leczeniu ran powierzchownych. 

Opatrunki hydrowłókniste

Ich główną cechą jest znaczne wchłanianie płynów i dlatego stosuje się je na rany z dużym wysiękiem np. odleżyny, rany z przetokami, rany zakażone i powstające przy stopie cukrzycowej. Nie należy ich stosować do opatrywania ran suchych lub pokrytych martwymi tkankami.

Opatrunki hydrowłókniste mają miękką i luźną strukturę, dzięki czemu łatwo je dopasować do różnych rodzajów ran. Położone na ranę tworzą żel hydrofilowy, który łączy się z bakteriami i resztkami martwiczymi. Opatrunek przepuszcza wilgoć. 

Opatrunki alginianowe

Silnie wchłaniają płyny. Stosuj je zazwyczaj w ranach podkrwawiających, ponieważ włókna alginianowe hamują krwawienie.

Opatrunki na rany ze srebrem 

Działają bakteriobójczo zarówno na powierzchni rany oraz w jej środku. Tworzą nieprzepuszczalną barierę dla bakterii i wirusów. Dzięki temu proces gojenia przebiega szybciej.

Opatrunki te nie drażnią rany i dopasowują się do jej powierzchni. Są zalecane do leczenia różnego rodzaju zakażonych ran, w tym odleżynowych i stopy cukrzycowej.

Mogą zabarwiać wysięk na szary lub niebieski kolor, ale to normalna reakcja. Opatrunki ze srebrem mogą mieć postać opatrunków hydrowłókistych lub piankowych. 

Opatrunki siatkowe

Zaleca się do ran płaskich powstałych głównie w wyniku oparzenia I lub II stopnia. Mogą być używane przy otarciu naskórka, ale tylko wtedy, gdy nie ma oznak infekcji.

Ich głównym zadaniem jest przyspieszenie gojenia się rany, jej oczyszczenie i zmniejszenie bólu. Pod ten opatrunek zalecane jest założenie opatrunku w żelu zawierającego oktenidynę. 

Opatrunki piankowe (poliuretanowe) 

Inaczej opatrunki okluzyjne

Skutecznie oddzielają ranę od środowiska zewnętrznego, ponieważ pianka ściśle przylega do skóry. Opatrunki te są zalecane do leczenia ran o średnim i dużym wysięku oraz na rany powstałe w anatomicznie trudnych miejscach np. w okolicy stawów. Nie przepuszczają płynów i bakterii, ale przepuszczają wodę i parę wodną. 

Czytaj też: Opatrunek okluzyjny – czym jest i kiedy go stosować?

Opatrunki jałowe

To takie, na których nie występują żadne drobnoustroje, czyli bakterie i ich formy przetrwalnikowe, grzyby i ich zarodniki, a także wirusy. Opatrunek jałowy przed zapakowaniem musi przejść specjalny proces sterylizacji, czyli zniszczenia wszystkich mikroorganizmów.

Kompresy jałowe służą do ogólnego opatrywania ran różnego rodzaju. Ze względu na ich neutralny charakter mogą służyć jako warstwa spodnia, przylegająca do rany.

Opatrunki na odleżyny

Dobiera się biorąc pod uwagę nie tylko stopień odleżyny (wyrażony za pomocą powszechnie stosowanej skali Torrance'a) ale też charakter rany. W zależności od potrzeb, opatrunki (plastry) na odleżyny mają zapewniać ranom odpowiednie środowisko, pochłaniać wysięk, chronić przed namnażaniem się bakterii, chronić przed urazami mechanicznymi.

W przypadku płytkich i suchych ran lub z bardzo niewielkim wysiękiem, można zastosować opatrunek poliuretanowy. Specjalna poliuretanowa pianka pochłania wysięk, a dodatkowa warstwa hydrożelowa pomaga utrzymać wilgotne środowisko, zapobiegając jednocześnie przywieraniu do rany samego opatrunku, dzięki czemu zmiana opatrunku nie jest bolesna dla chorego.

Gdy wysięk jest duży zaleca się opatrunki hydrokoloidowe, które pochłaniają wydzielinę z rany zamykając ją w strukturze żelu, jednocześnie zapewniając wilgotne środowisko, idealne dla odbudowy tkanki.

Przy ranach zakażonych stosuje się opatrunki z hydrofobową siateczką poliamidową pokrytą srebrem. Przy kontakcie z raną jony srebra są uwalniane i działają antybakteryjnie.

Opatrunki pooperacyjne i pozabiegowe

Zakłada się, aby pochłaniały wysięk z rany oraz zapewniały suche środowisko. Opatrunki te osuszają i wentylują ranę oraz chronią przed nadmiarem wilgoci, która może się stać środowiskiem sprzyjającym namnażaniu się drobnoustrojów chorobotwórczych.

Większość opatrunków stosowanych po operacjach czy zabiegach chirurgicznych jest zbudowana z hydrofobowej siatki oraz warstwy chłonnej z waty bawełnianej.

Siatka przylega bezpośrednio do rany, ale jest sucha. Wysięk przechodzi do warstwy bawełnianej. To też chroni ranę przed przywarciem opatrunku do jej powierzchni.

Opatrunki na oparzenia i owrzodzenia

Na takie rany zaleca się stosowanie opatrunków hydrożelowych, które pozwalają na utrzymanie tzw. Mokrego środowiska rany. Opatrunek hydrożelowy, składa się w większości z wody. Opatrunek ma chłodzić, jakby wyciągnąć z rany temperaturę. Opatrunek pochłania także wysięk, umożliwia wentylowanie rany, łagodzi ból oraz zapobiega namnażaniu się bakterii.

Czytaj też: Leczenie oparzeń - metody leczenia oparzeń

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz