Mózgi osób z otyłością reagują inaczej, wystarczy zdjęcie. "Efekt widać na wadze"

Chęć sięgnięcia po przekąskę na sam widok apetycznego zdjęcia jest doskonale znanym odczuciem. Ten pozornie niewinny impuls w rzeczywistości aktywuje kluczowe obszary w mózgu. Okazuje się, że to, jak silnie reagujemy na obrazy jedzenia, może mieć bezpośredni związek z problemem otyłości i zmianami zachodzącymi w naszym mózgu.

• Badania neuroobrazowe potwierdzają że mózg osoby z otyłością znacznie silniej reaguje na widok jedzenia. U osób z tendencją do kompulsywnego jedzenia apetyt nie słabnie nawet po posiłku.
• Najnowsza analiza badań ujawnia że otyłość powoduje odwracalne zmiany strukturalne w mózgu.
• Polskie badanie na 130 tysiącach pacjentów dowodzi, że dieta śródziemnomorska obniża ryzyko demencji niezależnie od wagi.
• Prognozy ekspertów wskazują że do 2035 roku nawet 33% dorosłych Polaków będzie zmagać się z otyłością.

Jak zdjęcia jedzenia oszukują twój mózg?

Każdy z nas tego doświadczył: wystarczy zobaczyć zdjęcie apetycznej pizzy lub ciasta czekoladowego, by poczuć nagłą ochotę na jedzenie, nawet jeśli chwilę wcześniej nie byliśmy głodni. Ten mechanizm to nie brak silnej woli, a skomplikowana reakcja zachodząca w naszym mózgu.

Jak informuje serwis Medical Xpress, naukowcy z George Mason University stworzyli zaawansowaną bazę obrazów, która pozwala znacznie dokładniej badać te procesy. Dotychczasowe narzędzia miały pewien mankament, ponieważ porównywano w nich zdjęcia jedzenia ze zdjęciami przypadkowych przedmiotów, co mogło zakłócać wyniki badań i prowadzić do błędnych wniosków.

Nowe narzędzie, którego szczegóły opisano na łamach „International Journal of Obesity”, to prawdziwy przełom w badaniach nad zachowaniami żywieniowymi. Składa się ono z setek par obrazów, gdzie każdemu produktowi spożywczemu, na przykład pączkowi, przypisano idealnie dopasowany przedmiot niespożywczy o podobnym kształcie, kolorze i rozmiarze, na przykład brązową poduszkę.

Badania potwierdziły, że oceny wizualne tych par są niezwykle spójne, co oznacza, że narzędzie jest bardzo wiarygodne. Ta baza jest dostępna bezpłatnie dla badaczy na całym świecie, co może przyspieszyć odkrycia dotyczące tego, dlaczego tak trudno oprzeć się jedzeniu, które tylko widzimy.

Czy otyłość zmienia mózg? Te zmiany mogą być odwracalne

Dzięki technikom neuroobrazowania (metodom, które pozwalają zajrzeć do pracującego mózgu i zobaczyć, które jego obszary są aktywne) wiemy, że obrazy jedzenia to potężny bodziec. Przegląd wielu analiz, opublikowany w „Journal of Medical Internet Research”, wykazał, że reklamy żywności znacznie silniej aktywują w mózgu regiony nagrody i przyjemności w porównaniu z reklamami innych produktów.

Co więcej, badanie opisane w „Frontiers in Neuroscience” sugeruje, że u osób z otyłością reakcja na widok wysokokalorycznego jedzenia jest jeszcze intensywniejsza. U osób bez problemów z wagą ochota na jedzenie naturalnie słabnie po posiłku, natomiast u osób ze skłonnością do kompulsywnego objadania się mózg pozostaje wyczulony na pokusy niezależnie od sytości.

Problem otyłości może wiązać się nie tylko ze zmianą sposobu, w jaki mózg reaguje na widok jedzenia, ale także z jego budową. Jak donosi przegląd badań z „Brain Research”, otyłość bywa powiązana ze zmniejszeniem objętości istoty szarej (czyli skupisk komórek nerwowych) oraz zaburzeniami w istocie białej (sieci połączeń między komórkami), zwłaszcza w płacie czołowym, który pełni rolę naszego wewnętrznego „hamulca” i centrum kontroli impulsów.

Jest jednak i dobra wiadomość. Zgodnie z analizą opublikowaną w „Nature Molecular Psychiatry”, te zmiany mogą być odwracalne. U pacjentów po operacjach bariatrycznych (zabiegach leczenia otyłości, np. zmniejszenia żołądka) reakcje mózgu na obrazy jedzenia normalizują się już po miesiącu, a pozytywny efekt utrzymuje się przez co najmniej rok. To daje nadzieję i pokazuje, jak plastyczny jest nasz mózg.

Prosta zasada „talerza” może chronić twoje ciało i mózg

Niestety, skala problemu otyłości także w Polsce jest poważna i, jak alarmuje Narodowy Fundusz Zdrowia, rośnie szybciej, niż przewidywano. Średni wskaźnik masy ciała BMI Polaków w ciągu ostatnich 20 lat wyraźnie wzrósł, a prognozy z raportu „Choroba otyłościowa – wyzwania społeczne, kliniczne i ekonomiczne” wskazują, że do 2035 roku z otyłością może zmagać się nawet co trzeci dorosły w naszym kraju. Problem dotyczy także najmłodszych – pod względem nadmiernej masy ciała nastolatków Polska znajduje się w niechlubnej europejskiej czołówce.

W odpowiedzi na te dane, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy (NIZP-PZH) opracował nowe, przyjazne zalecenia w formie „Talerza zdrowego żywienia”. Zamiast restrykcyjnych diet promuje on prostą zasadę balansu, zachęcając do zwiększenia w diecie ilości warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych, a ograniczenia żywności przetworzonej.

Polscy badacze również podkreślają, jak ważna jest dieta dla zdrowia mózgu. Jak donoszą krajowe media medyczne, analiza danych ponad 130 tysięcy pacjentów wykazała, że dieta śródziemnomorska oraz dieta MIND (specjalny model żywienia opracowany w celu ochrony mózgu przed starzeniem) zmniejszają ryzyko demencji.

Z drugiej strony, dieta prozapalna (bogata w produkty sprzyjające powstawaniu stanów zapalnych w organizmie) zwiększa to ryzyko, zwłaszcza u osób z otyłością. To pokazuje, że dbając o to, co jemy, inwestujemy nie tylko w zdrowie ciała, ale również w sprawność naszego umysłu na długie lata.