- Obszerne badanie z 2023 roku ujawnia, że uporczywe swędzenie skóry dotyka niemal 40% populacji na świecie, a najbardziej narażoną grupą są seniorzy.
- Swędzenie skóry bez wysypki może być pierwszym sygnałem alarmowym chorób nerek, wątroby, a nawet niektórych nowotworów krwi.
- Eksperci wskazują, że świąd utrzymujący się ponad sześć tygodni bez widocznych zmian wymaga pilnej diagnostyki ogólnoustrojowej.
- Nasilone swędzenie skóry w nocy, połączone z niewyjaśnioną utratą wagi lub gorączką, to objawy, których nigdy nie należy lekceważyć.
Swędzenie skóry bez żadnych zmian. Kiedy to objaw choroby?
Uporczywe swędzenie skóry, które czasem obejmuje całe ciało i trwa tygodniami bez widocznej wysypki czy zaczerwienienia, to problem znacznie poważniejszy niż zwykła dolegliwość. Lekarze określają taki stan mianem świądu przewlekłego, jeśli utrzymuje się on dłużej niż sześć tygodni. To jedno z największych wyzwań diagnostycznych, ponieważ jego przyczyna rzadko leży na powierzchni skóry – częściej kryje się głęboko wewnątrz organizmu.
Gdy świąd pojawia się bez zmian skórnych, staje się dla lekarzy sygnałem alarmowym, który wymaga szerokiej analizy. Badania pokazują, że u pacjentów, u których takie swędzenie trwa krócej niż rok, rośnie ryzyko, że za objawem kryje się jakaś ukryta choroba ogólnoustrojowa. Przyczyną mogą być zaburzenia pracy nerek, wątroby, trzustki, tarczycy, a nawet problemy neurologiczne czy nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu odpornościowego.
Kto jest najbardziej narażony na uporczywy świąd? Statystyki i grupy ryzyka
Skala problemu jest znacznie większa, niż mogłoby się wydawać. Obszerny przekrojowy raport z 2023 roku, obejmujący ponad 50 tysięcy osób w 20 krajach, wykazał, że ogólna częstość występowania świądu na świecie wynosi aż 39,8%. Analiza ujawniła również, że kobiety skarżą się na swędzenie nieco częściej niż mężczyźni (40,7% w porównaniu do 38,9%).
Najbardziej narażoną grupą są seniorzy – wśród osób w wieku 65 lat i starszych odsetek ten wzrasta do 43,3%. To efekt naturalnych procesów starzenia się skóry, która staje się cieńsza i bardziej sucha, ale także częstszego występowania chorób przewlekłych i przyjmowania wielu leków. Potwierdza to niemieckie badanie obserwacyjne, w którym u pacjentów geriatrycznych świąd utrzymywał się średnio przez osiem lat, znacząco obniżając ich komfort życia i sprawność fizyczną.
Najczęstsze przyczyny swędzenia skóry. Kiedy winne jest suche powietrze, a kiedy choroba?
Najczęstszym i najmniej groźnym winowajcą swędzenia bez wysypki jest nadmierna suchość skóry (kseroza), szczególnie nasilona zimą. Połączenie mroźnego powietrza na zewnątrz i suchego, ogrzanego w pomieszczeniach prowadzi do gwałtownej utraty wody z naskórka (nawet o 25% większej niż latem), co wywołuje uczucie ściągnięcia i swędzenia.
Jednak świąd może być też pierwszym objawem poważniejszych problemów zdrowotnych. Przyczyną mogą być działania niepożądane leków (m.in. niektórych antybiotyków i leków na nadciśnienie), uszkodzenia nerwów w przebiegu cukrzycy czy po półpaścu, a także choroby ogólnoustrojowe, takie jak przewlekła niewydolność nerek, schorzenia wątroby powodujące zastój żółci (tzw. cholestaza, często objawiająca się swędzeniem dłoni i stóp), zaburzenia tarczycy, niedobór żelaza. W rzadkich przypadkach uporczywy świąd może być jednym z pierwszych symptomów nowotworów krwi, np. chłoniaka Hodgkina, lub innych nowotworów, np. raka trzustki.
Pilnej konsultacji z lekarzem wymaga sytuacja, gdy świąd jest silny, utrzymuje się przez kilka tygodni lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy, takie jak zmęczenie, nasilone swędzenie w nocy, nocne poty, gorączka czy niewyjaśniona utrata wagi. Lekarz w pierwszej kolejności zleci podstawowe badania krwi, aby sprawdzić funkcjonowanie nerek, wątroby i tarczycy oraz wykluczyć anemię czy stany zapalne. Na podstawie ich wyników dobierze dalszą diagmostykę.
Podstawowym sposobem na złagodzenie swędzenia skóry związanego z jej suchością jest intensywne nawilżanie za pomocą emolientów. Ulgę przyniesie też stosowanie letniej wody do mycia i dbanie o odpowiednią wilgotność powietrza w domu (40–60%). Dobra wiadomość: według danych medycznych około 90% pacjentów odczuwa znaczną poprawę po zastosowaniu odpowiednich terapii miejscowych, takich jak kremy przeciwzapalne lub znieczulające, a w trudniejszych przypadkach ulgę przynoszą leki doustne dobrane do przyczyny problemu.
