Żywność przetworzona a SM. Jak dieta może zmniejszyć częstotliwość nawrotów?

Dbanie o dietę przy chorobie autoimmunologicznej to często trudna sztuka kompromisów. Istnieje jednak grupa popularnych produktów, które mogą działać jak ukryty czynnik zaostrzający przebieg choroby. Związek między spożywaniem przetworzonej żywności a stwardnieniem rozsianym okazuje się silniejszy, niż sądzono i może bezpośrednio wpływać na częstotliwość nawrotów.

• Analiza badania BENEFIT ujawnia, że żywność przetworzona zwiększa częstotliwość rzutów choroby o 30%
• Większe spożycie żywności przetworzonej wiąże się z trwalszym uszkodzeniem tkanki nerwowej w mózgu
• Przegląd badań z udziałem 10 milionów osób potwierdza związek takiej diety z ryzykiem chorób serca, cukrzycy i lęku
• Kluczowym mechanizmem jest uszkodzenie bariery jelitowej przez emulgatory i konserwanty
• Dieta śródziemnomorska to rekomendowany i najbezpieczniejszy model żywienia w stwardnieniu rozsianym

Jak przetworzona żywność wpływa na mózg i objawy we wczesnym SM?

Nowe doniesienia, zaprezentowane podczas kongresu Europejskiego Komitetu ds. Leczenia i Badań nad Stwardnieniem Rozsianym (ECTRIMS), rzucają światło na to, jak dieta może wpływać na samopoczucie osób na wczesnym etapie stwardnienia rozsianego. Analiza danych z badania BENEFIT sugeruje, że istnieje związek między jedzeniem żywności wysokoprzetworzonej a aktywnością choroby. Badaniem objęto ponad 450 osób, u których zdiagnozowano zespół klinicznie izolowany (stan, który można opisać jako pierwszy sygnał ostrzegawczy mogący poprzedzać pełne SM). Obserwowano ich przez pięć lat.

Wyniki tej obserwacji są bardzo czytelne. Okazało się, że osoby, których dieta w największym stopniu opierała się na produktach przetworzonych, doświadczały o około 30% częstszych rzutów choroby (czyli okresów, w których objawy SM nagle się nasilają) w porównaniu z osobami, które jadły ich najmniej.

To ważna wskazówka, która pokazuje, że to, co ląduje na naszym talerzu, może mieć realny wpływ na przebieg stwardnienia rozsianego, dając jednocześnie poczucie, że mamy na coś realny wpływ.

Związek ten potwierdziły również badania obrazowe, które pozwalają zajrzeć do wnętrza mózgu. Większe spożycie żywności przetworzonej na początku obserwacji wiązało się z większą liczbą i objętością tak zwanych zmian T1 hipointensywnych w obrazach rezonansu magnetycznego MRI (badania, które tworzy bardzo szczegółowe „mapy” mózgu). Te zmiany, widoczne jako ciemne plamy, są wskaźnikiem trwalszych i poważniejszych uszkodzeń tkanki nerwowej.

Do oceny diety badacze z Uniwersytetu Harvarda użyli nowoczesnej metody, tworząc coś na kształt „chemicznego odcisku palca” we krwi, analizując 39 różnych substancji (nazywanych metabolitami osocza).

Dlaczego przetworzona żywność szkodzi nie tylko w stwardnieniu rozsianym?

Autorzy badania sugerują, że żywność wysokoprzetworzona działa jak „przewlekły akcelerator procesów zapalnych”. Można to porównać do dolewania oliwy do ognia. Nie jest ona bezpośrednią przyczyną stwardnienia rozsianego, ale może nasilać już istniejące w organizmie procesy autoimmunologiczne (w których układ odpornościowy przez pomyłkę atakuje własne komórki) i zapalne. Naukowcy wskazują na kilka możliwych mechanizmów. Jednym z nich jest zakłócenie działania bariery jelitowej (szczelnej wyściółki chroniącej nasze jelita) przez emulgatory i konserwanty, które często znajdują się w takich produktach.

Inne potencjalne przyczyny to podwyższony poziom pewnych rodzajów tłuszczów, które mogą negatywnie wpływać na mielinę (otoczkę ochronną włókien nerwowych, którą można porównać do izolacji na przewodach elektrycznych). Co więcej, jak wskazuje przegląd naukowy opublikowany na łamach PubMed Central (PMC), spożywanie takiej żywności może zaburzać funkcjonowanie osi jelitowo-mózgowej, czyli niezwykle ważnej komunikacji między naszym układem pokarmowym a mózgiem. To z kolei może odbijać się na funkcjach poznawczych i zdrowiu psychicznym.

Negatywny wpływ żywności przetworzonej nie ogranicza się jedynie do stwardnienia rozsianego. Systematyczny przegląd aż 45 badań, opublikowany w czasopiśmie medycznym „British Medical Journal”, który objął niemal 10 milionów uczestników, dostarczył przekonujących dowodów na związek takiej diety z wyższym ryzykiem zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, cukrzycą typu 2, a także lękiem i innymi problemami natury psychicznej.

Z kolei włoskie badanie, którego wyniki opublikowano w PMC, pokazało, że osoby z SM jedzące dużo przetworzonej żywności miały prawie trzykrotnie wyższe ryzyko cięższego przebiegu choroby. Skalę problemu dobrze obrazują dane amerykańskie, według których ponad połowa kalorii spożywanych przez dorosłych Amerykanów pochodzi właśnie z takiej żywności.

Jaka dieta jest najbezpieczniejsza dla osób ze stwardnieniem rozsianym?

Stwardnienie rozsiane jest poważnym wyzwaniem zdrowotnym także w naszym kraju. Według danych z badania Narodowego Funduszu Zdrowia, opublikowanych w serwisie PubMed, wskaźnik chorobowości (czyli łączna liczba osób żyjących z SM) sięgał ponad 131 przypadków na 100 000 osób. Autorzy analizy podkreślają, że liczby te są wyższe niż wcześniej szacowano, co pokazuje rosnącą skalę problemu. Świadomość czynników, które mogą wpływać na przebieg choroby, staje się więc coraz ważniejsza.

Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego w swoich materiałach podkreśla, że nie istnieje jedna, uniwersalna „dieta na SM”. Oznacza to, że popularne diety, takie jak bezglutenowa czy wegańska, nie mają naukowo udowodnionego wpływu na sam przebieg choroby. Rekomendowanym i bezpiecznym modelem żywienia jest dieta śródziemnomorska, która obfituje w świeże warzywa, owoce i ryby.

Jednocześnie, zgodnie z praktycznymi zaleceniami dietetycznymi, warto unikać produktów prozapalnych oraz ograniczać żywność z konserwantami, barwnikami i sztucznymi dodatkami. Te krajowe wskazówki idealnie wpisują się w wyniki najnowszych międzynarodowych badań, potwierdzając, że świadome wybory żywieniowe mogą być cennym elementem dbania o siebie w walce z chorobą.

Czy zdrowo się odżywiasz?

Pytanie 1 z 9

Ile jesz posiłków dziennie?

Dwa. Pierwszy rano, drugi po pracy

Trzy. Nie podjadam między posiłkami

Trzy, ale zdarza mi się podjadać między posiłkami

Jem 4-5 mniejszych posiłków dziennie, mniej więcej co 3-4 godziny

Następne pytanie

Źródła:

• PMC (PubMed Central): https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9902937/; https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10866681/
• PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34332458/
• Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego (PTSR): https://ptsr.org.pl/strona/104,sm-i-dieta,/
• Yale Medicine: https://www.yalemedicine.org/news/ultraprocessed-foods-bad-for-you