Ukryte objawy RZS. Ciało walczy z chorobą na lata przed bólem

Myśl o bólu stawów często pojawia się niespodziewanie, budząc niepokój o przyszłość. Tymczasem prawdziwa walka z chorobą może toczyć się w organizmie w całkowitej ciszy przez wiele lat. Okazuje się, że reumatoidalne zapalenie stawów wysyła wczesne sygnały ostrzegawcze, które nie mają nic wspólnego z odczuwalnym bólem.

• Przełomowe badanie ujawnia, że organizm walczy z RZS na wiele lat przed pojawieniem się pierwszego bólu
• Obecność specyficznych przeciwciał we krwi to cichy sygnał ostrzegawczy choroby, widoczny przed objawami
• Naukowcy odkryli genetyczne zmiany, które „przeprogramowują” komórki odpornościowe do wywoływania stanu zapalnego
• Statystyki wskazują, że zapadalność na RZS w Polsce jest ponad dwukrotnie wyższa niż średnia światowa
• W odpowiedzi na opóźnienia diagnostyczne w Polsce uruchomiono nowy program profilaktyczny dla osób z bólem stawów

Twój organizm może walczyć z RZS na lata przed pierwszym bólem

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) wielu osobom kojarzy się z bólem, sztywnością i obrzękiem. I prawidłowo, jednak, jak pokazuje przełomowe badanie opublikowane na łamach czasopisma „Science Translational Medicine”, historia tej choroby zaczyna się znacznie wcześniej, w ukryciu.

RZS to choroba autoimmunologiczna, co oznacza, że układ odpornościowy, zamiast chronić organizm, zaczyna omyłkowo atakować własne tkanki, w tym przypadku głównie stawy. Naukowcy przez siedem lat obserwowali grupę osób z wysokim ryzykiem zachorowania. U wszystkich we krwi wykryto specyficzne przeciwciała ACPA (czyli cząsteczki, które są jednym z najwcześniejszych sygnałów alarmowych RZS).

Choć nikt z nich nie odczuwał jeszcze bólu, u ponad jednej trzeciej w ciągu kilku lat rozwinęła się pełnoobjawowa choroba. To odkrycie rzuca zupełnie nowe światło na rozwój RZS, pokazując, że walka w organizmie toczy się na długo, zanim pojawią się pierwsze, odczuwalne symptomy.

Szczegółowe analizy, o których informuje portal News Medical, potwierdziły, że w organizmach osób z grupy ryzyka, mimo braku objawów, toczył się już uogólniony stan zapalny. Był on zaskakująco podobny do tego, który obserwuje się u pacjentów z aktywną, bolesną postacią RZS.

Badacze zidentyfikowali konkretne zaburzenia w działaniu układu odpornościowego. Komórki B, które normalnie produkują przeciwciała chroniące nas przed infekcjami, zaczęły działać prozapalnie. Jednocześnie zauważono nadmierną aktywność pomocniczych komórek T, które pełnią rolę „dowódców” w systemie odpornościowym. Co więcej, we krwi tych osób krążyły już monocyty (rodzaj białych krwinek), które produkowały duże ilości cząsteczek zapalnych, przypominając komórki znajdowane w chorych stawach pacjentów z RZS.

Ukryte sygnały RZS we krwi. Co zdradzają twoje geny?

Obecność przeciwciał ACPA, o czym wspomina serwis The Scientist, to niezwykle cenna wskazówka. Mogą być one wykrywalne we krwi nawet u 60% przyszłych pacjentów na wiele lat przed pojawieniem się bólu czy sztywności stawów. To sprawia, że są one potężnym narzędziem, rodzajem biologicznego drogowskazu, który pozwala zidentyfikować osoby najbardziej narażone na rozwój choroby.

Ich znaczenie potwierdza także publikacja w czasopiśmie „Rheumatology International”, która wskazuje na związek między obecnością ACPA a zmianami w naczyniach krwionośnych stawów, co może świadczyć o wczesnym etapie procesu chorobowego. Dzięki takim wskaźnikom możliwe staje się wytypowanie pacjentów, dla których wczesne działania profilaktyczne mogłyby być najbardziej korzystne.

Badania ujawniły też, że przyczyny RZS sięgają jeszcze głębiej, aż do poziomu genetyki. Jak podaje portal Inside Precision Medicine, naukowcy odkryli zmiany epigenetyczne w tak zwanych „naiwnych” komórkach T. Mówiąc prościej, niedoświadczone jeszcze komórki odpornościowe, które nigdy nie miały kontaktu z zagrożeniem, zostały niejako „przeprogramowane” do wywoływania stanu zapalnego. Zgodnie z publikacją w „Annals of Medicine”, dalsze analizy pokazały, że pewne genetyczne „przełączniki” w tych komórkach zostały na stałe ustawione w tryb bojowy. W efekcie zaczynają one produkować więcej cząsteczek zapalnych (nazywanych cytokinami), które działają jak sygnał do ataku i napędzają cały proces chorobowy.

RZS w Polsce: Kto choruje i jak nowy program ma przyspieszyć diagnozę?

Reumatoidalne zapalenie stawów jest poważnym problemem na całym świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), żyje z nim 18 milionów osób, z czego większość, bo aż 70%, stanowią kobiety. Analiza opublikowana w „Nature Scientific Reports” wskazuje, że globalna zapadalność (czyli liczba nowych przypadków w ciągu roku) wynosiła około 13 na 100 000 osób.

Niestety, w Polsce, jak wynika z ogólnopolskiego badania przytoczonego w serwisie PubMed, statystyki te są mniej optymistyczne. Zapadalność w naszym kraju oszacowano na 29 osób na 100 000, a chorobowość (czyli łączna liczba chorych) to 689 osób na 100 000. Oznacza to, że z RZS zmaga się w przybliżeniu 0,7% polskiego społeczeństwa.

Choć coraz lepiej rozumiemy wczesne etapy choroby, opracowanie skutecznych metod jej zapobiegania wciąż jest dużym wyzwaniem. Jak ilustruje badanie, na które powołuje się serwis Health and Me, testowany lek zapobiegawczy okazał się nieskuteczny. Dlatego kluczowe staje się jak najwcześniejsze wykrycie choroby, by móc szybko wdrożyć skuteczne leczenie.

Niestety, jak alarmują eksperci Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego, w Polsce wciąż mamy do czynienia ze sporymi opóźnieniami w diagnozie. W odpowiedzi na te potrzeby, w naszym kraju uruchomiono „Program profilaktyki wczesnego wykrywania reumatoidalnego zapalenia stawów”. Jak informuje portal Gov.pl, jest on skierowany do osób w wieku 18-65 lat z bólami stawów, które nie są skutkiem urazu.