HORMONY rządzą ciałem kobiety

Dzięki hormonom kobiety różnią się od mężczyzn. Mamy inną sylwetkę, włosy, głos, odmienną psychikę. Inaczej rozkłada się tkanka tłuszczowa. To hormonom zawdzięczamy, że jesteśmy kobietami. Jak hormony wpływają na życie kobiety? Co sprawia, że pojawiają się zaburzenia hormonalne?

Spis treści

1. Zaburzenia hormonalne powodem wczesnej lub opóźnionej pierwszej miesiączki
2. Poziom hormonów podczas cyklu miesiączkowego
3. Zespół napięcia przedmiesiączkowego [wideo]

W stwierdzeniu, że kobieta jest niewolnicą hormonów, jest sporo prawdy. To hormony kobiece utrzymują twój organizm w gotowości do rozrodu, sprawiając, że kolejne cykle miesiączkowe przebiegają prawidłowo. Tak się dzieje, gdy w organizmie zachowana zostaje równowaga hormonalna. Bywa jednak, że wydzielanie hormonów przebiega nieprawidłowo lub nie współpracują one z poszczególnymi narządami tak, jak powinny. Wówczas opóźnia się proces dojrzewania, cykle są nieregularne, utrudnione jest zajście w ciążę. Na szczęście – choć hormony niepodzielnie rządzą naszym życiem – można na nie wpływać.

Zaburzenia hormonalne powodem wczesnej lub opóźnionej pierwszej miesiączki

Dziewczynki nie dojrzewają w tym samym czasie, zwykle jednak dzieje się to między 10. a 11. rokiem życia. Pierwszym sygnałem jest pojawienie się tzw. pączków piersi. To znak, że jajniki rozpoczęły produkcję estrogenów. Zaczynają pęcznieć i wypiętrzać się otoczki brodawek, stopniowo powiększają się całe piersi. W okresie pokwitania zmieniają się również narządy pierwsza miesiączka, pojawia się zazwyczaj w 18–24 miesiące po wystąpieniu pierwszych symptomów dojrzewania. W naszym klimacie jest to 12.–14. rok życia. Trudno precyzyjnie przewidzieć, ale są sygnały, które ją zwiastują. Na 10–12 dni przed menstruacją dziewczynka odczuwa bóle piersi i brzucha, pojawia się więcej śluzu. Jeśli dziewczynka jest bardzo szczupła lub się odchudza, pierwszy okres może mieć później. Organizm musi po prostu zgromadzić trochę tkanki tłuszczowej, by jajniki dojrzały i rozpoczęły produkować estrogeny. Najczęstszą przyczyną zbyt wczesnego lub opóźnionego miesiączkowania są zaburzenia hormonalne. Podejrzewając je, lekarz może skierować nastolatkę na specjalistyczne badania krwi i na podstawie ich wyników rozpocząć skuteczne leczenie. Przyczyną braku pierwszej menstruacji bywa też... ciąża. Wśród nastolatek panuje mit, że nie można zajść w ciążę, nie miesiączkując. Tymczasem pierwsze dojrzałe do zapłodnienia jajeczko może się pojawić jeszcze przed wystąpieniem pierwszego krwawienia.

Poziom hormonów podczas cyklu miesiączkowego

Od pokwitania aż do menopauzy kobieta blisko 400 razy przechodzi cykl miesiączkowy. Podczas cyklu, który zwykle trwa od 25 do 31 dni, poziom hormonów to podnosi się, to opada. Od tego zależy, czy kobieta jest nerwowa, szczęśliwa, czy też przygnębiona, a nawet... jaki kolor bluzki wybierze. W tej grze udział biorą estrogeny i progesteron. Wspiera je hormon przysadki mózgowej folikostymulina (FSH), który pobudza wzrost pęcherzyków w jajniku, oraz luteina (hormon luteinizujący – LH) sterująca uwalnianiem jajeczka z pęcherzyka Graafa. Pierwszy dzień krwawienia jest zarazem pierwszym dniem cyklu. Poziom progesteronu i estrogenów spada, co powoduje, że błona śluzowa macicy złuszcza się i zostaje wydalona z krwią miesiączkową. Pod wpływem hormonu przysadki mózgowej (FSH) zaczynają się rozwijać i dojrzewać kolejne pęcherzyki Graafa. Niski poziom estrogenów i progesteronu powoduje, że samopoczucie jest znacznie lepsze niż przed okresem, gdy poziom tych hormonów osiągnął najwyższe stężenie. Między 5. a 8. dniem kończy się krwawienie. Przysadka mózgowa produkuje hormon LH, który powoduje, że pęcherzyk z komórką jajową rośnie i jajniki wydzielają coraz więcej estrogenów. Włosy pięknie błyszczą, cera jest gładka, a kobietę rozpiera energia. Na 3–5 dni przed owulacją zaczyna się czas płodny (ale zajście w ciążę jest jeszcze możliwe 2 doby po owulacji). Estrogeny osiągają najwyższy poziom 14. dnia cyklu. Gwałtownie wzrasta również poziom luteiny – wtedy pęka pęcherzyk z komórką jajową. To właśnie owulacja. Gdy cykl miesiączkowy trwa dłużej, np. 30 dni, owulacja przeniesie się na 16. dzień cyklu. Samopoczucie jest wtedy znakomite. Towarzyszy mu nieposkromiony apetyt na seks. Kobieta jest znacznie bardziej wrażliwa na zapachy, a szczególnie na męski feromon – androstendion. Między 15. a 20. dniem utrzymuje się wysoki poziom estrogenów. Pusty pęcherzyk przekształca się w tzw. ciałko żółte i zaczyna produkować progesteron, który przygotowuje błonę śluzową macicy do przyjęcia zapłodnionego jajeczka. W ciągu tych 5 dni kobieta czuje się nieco ociężała, bo organizm zatrzymuje więcej wody i wolniej spala dostarczane mu kalorie. Jeśli nie doszło do zapłodnienia, między 21. a 27. dniem cyklu poziom estrogenów spada. Ciałko żółte zanika, maleje poziom progesteronu. Niezapłodniona komórka jajowa będzie wydalona podczas najbliższej miesiączki. Panie, którym dokucza bezsenność, teraz mogą się wreszcie wyspać. Ale nie lubimy tych dni, bo – w mniejszym lub większym stopniu – cierpimy na syndrom napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Zespół napięcia przedmiesiączkowego [wideo]

Anna Jarosz

Konsultacja: prof. dr hab n. med. Romuald Dębski, ginekolog endokrynolog