Retinopatia cukrzycowa: przyczyny, objawy, leczenie

2017-04-18 8:54

Retinopatia cukrzycowa to powikłanie cukrzycy, które może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Jeśli więc lekarz stwierdził u ciebie cukrzycę, trzymaj cukier w ryzach i regularnie badaj wzrok, bo diabetycy są bardziej niż osoby zdrowe narażeni również na inne choroby oczu, takie jak jaskra czy zaćma. Jakie są przyczyny i objawy retinopatii cukrzycowej? Na czym polega diagnostyka i leczenie?

Retinopatia cukrzycowa: przyczyny, objawy, leczenie
Autor: Thinkstockphotos.com Retinopatia cukrzycowa: przyczyny, objawy, leczenie

Spis treści

  1. Retinopatia cukrzycowa - przyczyny
  2. Retinopatia cukrzycowa - objawy
  3. Retinopatia cukrzycowa - diagnostyka. 3 stopnie retinopatii cukrzycowej
  4. Retinopatia cukrzycowa - leczenie
  5. Powikłania cukrzycy [wideo]

Retinopatia cukrzycowa to najczęstsze powikłanie cukrzycy - po 20 latach zmagania się z tą chorobą retinopatia występuje u wszystkich chorych na cukrzycę typu 1 i u 60 proc. cierpiących na cukrzycę typu 2. Wzrok traci 86 procent osób z cukrzycą typu 1 oraz 33 procent z typem 2. Niestety, to jeszcze nie koniec złych wiadomości. U chorych na cukrzycę zaćma pojawia się średnio o 10 lat wcześniej niż u osób zdrowych.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na cukrzycę cierpi 4 procent populacji, czyli około 135 mln ludzi. Pod koniec 2025 r. chorych będzie już 300 mln, z czego retinopatię cukrzycową będzie miało 100 mln osób. Dla porównania – problemy z nerkami wystąpią u 44 mln. Cukrzyca wciąż jest główną przyczyną utraty wzroku.

Retinopatia cukrzycowa - przyczyny

Przyczyną retinopatii cukrzycowej jest mikroangiopatia, czyli uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych siatkówki, co prowadzi do uszkodzenia samej siatkówki. Jaki jest mechanizm tego schorzenia? Wskutek podwyższonego poziomu cukru obumierają komórki (pericyty) odpowiedzialne za utrzymanie właściwego kształtu naczynia. Pod wpływem glukozy jego ściana staje się wiotka, wybrzusza się, tworząc mikrotętniaki. Przez osłabioną ścianę naczynia przecieka krew i dochodzi do mikrowylewów. U chorych na cukrzycę krew jest gęsta i bardziej lepka niż u osób zdrowych. Uszkodzenie naczyń i zwiększona gęstość krwi doprowadzają do niedotlenienia siatkówki. Gdy jest ono znaczne, organizm tworzy nowe naczynia krwionośne. Niestety, są one słabe i nieprawidłowo zbudowane, przez co łatwo pękają i powodują wylewy krwi do środka oka.

Retinopatia cukrzycowa - objawy

Objawy, które mogą świadczyć o retinopatii cukrzycowej:

- Bardzo często pacjenci chorzy na cukrzycę nie odczuwając w początkowej fazie problemów z widzeniem, nie zdają sobie sprawy z postępującej retinopatii cukrzycowej. Tymczasem cukrzycowe zmiany na dnie oka można już stwierdzić po 3 latach od wykrycia cukrzycy u 12% chorych. W przypadku chorych na cukrzycę typu I retinopatia rozwija się wprost proporcjonalnie do przebiegu cukrzycy. Wystarczy 15 lat jej trwania, by doszło do powikłań w siatkówce oka. Inaczej natomiast sytuacja wygląda u chorych z cukrzycą typu II. Tu retinopatia cukrzycowa rozwija się wcześnie, nawet 7 lat przed ustaleniem rozpoznania. Bez względu na rodzaj cukrzycy, każdy pacjent cierpiący na tę chorobę powinien systematyczne raz w roku przeprowadzać badania kontrolne dna oka, nawet jeśli nie odczuwa problemów z widzeniem. – mówi prof. Krystyna Czechowicz-Janicka.

Retinopatia cukrzycowa - diagnostyka. 3 stopnie retinopatii cukrzycowej

Obecnie okuliści mają możliwość korzystania z najnowocześniejszych metod diagnostycznych i terapeutycznych. Poza badaniem dna oka oraz ostrości widzenia, dodatkowymi specjalistycznymi badaniami obrazującymi szczegółowo stan siatkówki w przebiegu retinopatii cukrzycowej jest optyczna koherencyjna tomografia OCT oraz angiografia fluoresceinowa, pozwalająca na dokładne zlokalizowanie miejsc przecieku chorobowo zmienionych naczyń. W zależności od rodzaju zmian wyróżnia się 3 stopnie retinopatii cukrzycowej:

  • Nieproliferacyjna prosta – rozwija się, gdy ściana naczynia krwionośnego traci elastyczność. Łatwo wtedy ulega deformacji. W niektórych miejscach nadmiernie się rozciąga i tu powstają mikrotętniaki. Ten rodzaj retinopatii nie prowadzi jeszcze do utraty wzroku, ale do jego pogorszenia, bo postrzegane obrazy stają się coraz bardziej rozmazane.
  • Przedproliferacyjna – na dnie oka oprócz mikrotetniaków widać martwe obszary siatkówki, bo nie dopływała do nich krew. W obu przypadkach ratowanie ostrości widzenia polega na laserowaniu siatkówki, czyli niszczeniu światłem lasera uszkodzonych naczyń krwionośnych. Pozwala to zachować równowagę między zapotrzebowaniem oka na tlen a możliwościami naczyń krwionośnych.
  • Proliferacyjna – jest najgroźniejszą postacią dolegliwości. Duże naczynia krwionośne zamykają się, co pobudza wzrost naczyń włosowatych pojawiających się nad siatkówką oka, a nawet ich wrastanie w ciało szkliste. Ten proces nazywa się nowotworzeniem, czyli powstawaniem nowych naczyń, które mają dostarczać krew do niedotlenionych fragmentów oka. Problem w tym, że nowe naczynia są nieprawidłowo zbudowane, mają tylko jedną warstwę komórek, co sprzyja wylewom krwi do środka oka, czyli ciała szklistego. Częste wylewy są odpowiedzialne za tworzenie się zrostów pomiędzy siatkówka a ciałem szklistym. Z czasem ciało szkliste obkurcza się i ciągnie siatkówkę, co powoduje jej odwarstwienie.
Zdaniem eksperta
prof. Krystyna Czechowicz-Janicka, okulista

Jak ustrzec się retinopatii?

Chorzy z rozpoznaną retinopatią cukrzycową w zależności od stopnia zaawansowania zmian cukrzycowych w oku powinni odwiedzać lekarza okulistę częściej, minimum 2 razy w roku, a w przypadku retinopatii zaawansowanej – co 3 miesiące. Również kobiety w ciąży i połogu chorujące na cukrzycę powinny być pod kontrolą lekarza okulisty i regularnie (przynajmniej raz w miesiącu) badać swój wzrok. Im wcześniej wykryjemy zmiany w siatkówce oka, tym większa jest szansa na ich skuteczne leczenie.

Retinopatia cukrzycowa - leczenie

Przy zaawansowanej retinopatii proliferacyjnej jedynym ratunkiem jest witrektomia, czyli operacja polegająca na usunięciu ciała szklistego razem z wylewem, oddzieleniu zrostów pomiędzy ciałem szklistym a siatkówką, a następnie oblaserowaniu całej siatkówki. Jeśli lekarz podejrzewa, że po operacji mogą wystąpić krwawienia, oko wypełnia się olejem silikonowym, który hamuje krwawienia do wnętrza. Widzenie zależy od stopnia uszkodzenia siatkówki. Jeśli zmiany w siatkówce były niewielkie, po zabiegu widzenie jest bardzo dobre. Przy większych uszkodzeniach ogranicza się do rozpoznawania dużych przedmiotów.

Warto wiedzieć

Retinopatia cukrzycowa często występuje też w niezwykle niebezpiecznej formie cukrzycowego obrzęku plamki DME (Diabetic Macular Edema), czyli tzw. makulopatii cukrzycowej, która nieleczona lub zbyt późno zdiagnozowana może = doprowadzić do trwałej utraty widzenia. Forma ta rozwija się u ok. 14%-25% chorych na cukrzycę typu II i spowodowana jest obecnością płynu w centralnej części siatkówki, czyli w plamce żółtej.

Warto wiedzieć

Jaskra i zaćma - choroby, które mogą prowadzić do utraty wzroku

U wielu diabetyków powstaje jaskra. Ryzyko zachorowania jest związane z wiekiem i czasem trwania choroby. Jaskra rozwija się, gdy w gałce ocznej wzrasta ciśnienie. Jeśli jest wysokie, zamykają się naczynia krwionośne odżywiające siatkówkę i nerw wzrokowy, co powoduje ich obumieranie, a zatem także stopniową utratę wzroku. Stosując leki, postęp jaskry można zatrzymać. Pozanaczyniowym powikłaniem cukrzycy jest zaćma. Choroba polega na zmętnieniu soczewki. Na szczęście można temu zaradzić, operacyjnie usuwając zniszczoną soczewkę i wszczepiając w jej miejsce sztuczną. Oczy chorych na cukrzycę wydzielają za mało łez, przez co gałka oczna jest stale podrażniona. Oczy są obolałe, szczypią, chory ma wrażenie, że coś tkwi pod powieką. Wystarczy wtedy uzupełnić ilość łez kroplami nawilżającymi.

Terapia laserowa - skuteczna metoda leczenia cukrzycowych problemów ze wzrokiem

Jedynym skutecznym narzędziem w ręku okulisty jest laser. Fotokoagulacje laserowa, bo tak nazywa się te metodę, powinno się stosować w każdym okresie rozwoju choroby. Leczenie prowadzi się przez specjalne soczewki kontaktowe, które ograniczają działanie lasera tylko do wybranej części oka. Soczewki zakłada się na rogówkę po miejscowym jej znieczuleniu. W czasie zabiegu trzeba siedzieć spokojnie i nie ruszać głowa, by światło lasera nie uszkodziło zdrowych części siatkówki oka. Przykrym doznaniem podczas zabiegu są dla pacjenta oślepiające błyski światła, czasem ukłucia, a niekiedy również ból.

Powikłania cukrzycy [wideo]

Powikłania cukrzycy są związane m. in. z funkcjonowaniem układu krążenia: mogą prowadzić do udaru mózgu, zawału serca i niedokrwienia kończyn dolnych. Jakie są inne możliwe powikłania cukrzycy? Na to pytanie odpowiada prof. dr. hab. n. med. Grzegorz Dzida z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Powikłania cukrzycy

W artykule wykorzystano materiały Instytutu Oka.

miesięcznik "Zdrowie"