Cytologia płynna - nowoczesna technika diagnostyki raka szyjki macicy

Każdego roku w Polsce diagnozuje się nawet 4 tys. raka szyjki macicy. Z powodu tego rodzaju nowotworu każdego oku umiera od 1 000 do 2 100 kobiet. Według Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Położniczego cytologia płynna (LBC) jest zalecaną metodą diagnostyczną. Na czym polega i czym różni się od klasycznej wersji? Wyjaśniamy.

Spis treści

1. Cytologia płynna - na czym polega badanie?
2. Kiedy wykonuje się cytologię płynną?
3. Cytologia płynna - zalety metody

Rak szyjki macicy jest najczęściej występującym nowotworem wśród kobiet. Jak wynika ze statystyk średnio każdego dnia 6–10 Polek dowiaduje się o chorobie, a około 4-5 z nich umiera. Tylko w 2021 roku rak szyjki macicy był trzecim najpopularniejszym nowotworem HPV-zależnym.

W dodatku w tym czasie znalazł się na 6. miejscu pod kątem częstości diagnozowania wszystkich rodzajów nowotworów u kobiet w naszym kraju. Dzięki cytologii płynnej, czyli nowej metodzie diagnostycznej można nie tylko wykryć zmiany nowotorowe, ale również ustalić, czy pacjentka boryka się choćby z infekcją, czy stanem zapalnym.

Cytologia płynna - na czym polega badanie?

Cytologia płynna (ang. Liquid-Based Cytology, LBC) to nowoczesna metoda pobierania i przygotowywania materiału do badania cytologicznego w kierunku raka szyjki macicy. Jest udoskonaloną wersją tradycyjnej cytologii, znanej jako cytologia konwencjonalna, inaczej klasyczna.

Badanie jest bardzo proste i różnica polega na tym, że wymaz z szyjki macicy pobierany od pacjentki nie trafia bezpośrednio na szkiełko laboratoryjne. Lekarz zanurza specjalną szczoteczkę się w pojemniku z płynem konserwującym. To płynne podłoże podlega dalszej obróbce laboratoryjnej.

Kiedy materiał do badań jest gotowy, to taki pojemnik z płynem zawierającym komórki pacjentki trafia do laboratorium i tam przeprowadza się procedurę oddzielania śluzu, krwi oraz zanieczyszczeń. Następnie komórki zostają automatycznie przełożone na szkiełko o cienkiej i jednorodnej warstwie. W kolejnym kroku preparat jest barwiony oraz oceniany przez specjalistę, czyli cytotechnika lub patomorfologa.

Kiedy wykonuje się cytologię płynną?

22 stycznia 2025 roku Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) wydała rekomendację postulującą usunięcie cytologii klasycznej z finansowania NFZ w programie profilaktyki raka szyjki macicy. Nie oznacza to jednak, że pacjentki zostały pozbawione diagnostyki. Nowe procedury zakładają, że kobiety powinny mieć wykonywane następujące badania:

• cytologię płynną (LBC),
• test HPV wysokiego ryzyka (z triage LBC),
• test HPV z pobraniem własnym pod nadzorem lekarza lub położnej.

Podkreślamy, że AOTMiT wskazał, że wymienione wyżej metody badań przesiewowych są dostępne od 26 marca 2025 roku w ramach programu "Profilaktyka raka szyjki macicy" finansowanego przez NFZ, dla kobiet w wieku 25-64 lat. Projekt programu "Profilaktyka raka szyjki macicy" został złożony do konsultacji społecznych 17 stycznia 2025 roku.

Cytologia płynna - zalety metody

Jak wynika z rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników od co najmniej 2022 roku to właśnie cytologia płynna jest badaniem zalecanym, natomiast klasyczna - dopuszczalnym. Ustalenia te są ważne zwłaszcza w kontekście takich sytuacji jak:

• dodatni wynik testu HPV HR (jako metoda weryfikacyjna),
• alternatywa w schemacie „co-testing” (LBC + HPV).

Eksperci PTGiP podkreślają, że płynna cytologia wiąże się z niższym odsetkiem fałszywie ujemnych wyników i daje możliwość dalszej analizy materiału (np. genotypowanie HPV) z wykorzystaniem jednej próbki.

Podsumowując, cytologię płynną cechuje 6 kluczowych zalet, a mianowicie:

1. Bezbolesne i szybkie badanie– porównywalne komfortem z cytologią tradycyjną.
2. Częstotliwość badań: standardowo co rok, potem co 3–5 lat zależnie od wyników i zaleceń.
3. Wyższa jakość preparatów: mniej artefaktów, lepsza czułość.
4. Szeroki zakres diagnostyczny: zmiany nowotworowe i infekcje bez dodatkowego pobierania.
5. Wymaga przygotowania – unikanie irygacji, stosunków i leków dopochwowych.
6. Szybki wynik – gotowy w ciągu 1–2 tygodni.

Magdalena Siraga