Fosfor – właściwości. Jakie funkcje w organizmie pełni fosfor?

2021-06-01 11:03

Fosfor to pierwiastek mineralny, który razem z wapniem i witaminą D odpowiada za zdrowe i mocne kości. Ponadto jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Jakie jeszcze funkcje w organizmie pełni fosfor? Jakie produkty są bogate w ten pierwiastek? Jakie są normy spożycia dla fosforu?

Fosfor – właściwości. Jakie funkcje w organizmie pełni fosfor?
Autor: Thinkstockphotos.com Jaką rolę w organizmie pełni fosfor? Jakie produkty są bogate w ten pierwiastek? Jakie są  normy spożycia dla fosforu?

Fosfor to pierwiastek mineralny niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przede wszystkim odpowiada on za zdrowe i mocne kości oraz zęby, jednak pełni także wiele innych ważnych funkcji w organizmie.

Spis treści

  1. Fosfor - rola  w organizmie
  2. Fosfor - skutki i objawy niedoboru
  3. Fosfor – dawkowanie. Zalecane dzienne spożycie fosforu
  4. Fosfor – u kogo występuje zwiększone zapotrzebowanie?
  5. Fosfor – skutki i objawy nadmiaru
  6. Fosfor – produkty, w których można znaleźć fosfor

Fosfor - rola  w organizmie

Fosfor w największych ilościach (około 85 proc.) znajduje się w kościach i zębach, w związku z tym (razem z wapniem) bierze udział w ich mineralizacji, a tym samym odpowiada za to, aby były zdrowe i mocne. Reszta tego składnika występuje w tkankach miękkich i błonach komórkowych, w budowie których również jest niezbędna jego obecność.

Poza tym fosfor można znaleźć w kwasach nukleinowych (DNA, RNA), tworzących kod genetyczny, w związku z tym jest ważnym nośnikiem informacji genetycznych. Pierwiastek ten uczestniczy także w przewodzeniu bodźców nerwowych, bierze udział w przemianach energetycznych i pomaga w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie.

Fosfor - skutki i objawy niedoboru

Fosfor powszechnie występuje w żywności, dlatego na ogół nie dochodzi do jego niedoboru w organizmie. Do deficytu tego pierwiastka może dojść u osób niedożywionych, z zaburzeniami wchłaniania, alkoholików, osób żywionych pozajelitowo i przy długotrwałym leczeniu nadkwaśności wodorotlenkiem glinu, tworzącym z fosforem związki niewchłaniające się w przewodzie pokarmowym.

Wówczas dochodzi do osłabienia mięśni i kości, a nawet do osteomalacji, czyli rozmiękania kości (inaczej krzywica dorosłych). Poza tym organizm staje się mniej odporny na zachorowania.

SPRAWDŹ >> Badanie biochemiczne krwi: fosfor (P) - normy

Objawami niedoboru fosforu są osłabienie, bóle mięśni, bóle kości, wymioty, zaburzenia oddychania i zaburzenia ze strony układu nerwowego, np. porażenia, parestezje, zaburzenia świadomości, dezorientacja, nudności, drgawki.

Warto wiedzieć, że przyswajalność fosforu jest znacznie mniejsza z produktów zbożowych czy warzyw strączkowych. Aby zwiększyć wchłanianie fosforu z tych produktów, należy zastosować ich odpowiednią obróbkę, np. namoczyć nasiona roślin strączkowych w wodzie przed gotowaniem czy wykonać fermentację ciasta przy produkcji pieczywa.

Objawy niedoboru fosforu

Ważne

Fosfor – dawkowanie. Zalecane dzienne spożycie fosforu

  • niemowlęta - 150 mg
  • dzieci od 5. miesiąca życia do 1. roku życia - 300 mg
  • dzieci: od 1. do 3. roku życia - 460 mg; od 4. do 6. roku życia - 500 mg; od 6. do 9. roku życia – 600 mg
  • chłopcy: od 10. do 18. roku życia - 1250 mg;
  • dziewczęta: od 10. do 18. roku życia - 1250 mg;
  • mężczyźni: 700 mg;
  • kobiety: 700 mg;
  • kobiety w ciąży: <19 lat - 1250 mg, >19 lat - 700 mg
  • laktacja: <19 lat - 1250 mg, >19 lat - 700 mg

Źródło: Instytut Żywności i Żywienia (Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja)

Fosfor – u kogo występuje zwiększone zapotrzebowanie?

Zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek występuje przede wszystkim u dzieci i młodzieży (ze względu na okres intensywnego wzrostu).

Fosfor – skutki i objawy nadmiaru

Do nadmiaru fosforu w organizmie może dojść nie tylko w wyniku jego nadmiernego spożycia (z żywności lub w postaci suplementów), lecz także w wyniku niewydolności nerek czy uwalniania fosforu z kości czy komórek. Nie ma danych na temat przewlekłego zatrucia formami fosforu występującymi w żywności.

Z danych Instytutu Żywności i Żywienia wynika jedynie, że przy dużym spożyciu fosforu może nastąpić zwapnienie tkanek miękkich oraz wzrost porowatości kości, choć niektórzy naukowcy przekonują, że nadmiar fosforanów w diecie może powodować u dzieci nadpobudliwość, autyzm a nawet schizofrenię.

Ponadto nadmiar fosforu może się przyczynić do ograniczenia wchłaniania innych składników mineralnych, np. cynku, magnezu, żelaza, miedzi i wapnia. Należy pamiętać, że fosfor poprawia wchłanianie wapnia, pod warunkiem że ilość fosforu w diecie jest zbliżona do ilości wapnia.

Jeśli fosforu jest za dużo, przyczynia się on do wypłukiwania wapnia z kości. Warto wiedzieć, że witamina D wspomaga wchłanianie fosforu i wapnia oraz w utrzymaniu równowagi pomiędzy tymi dwoma pierwiastkami.

Objawami nadmiaru fosforu w organizmie są biegunki, nudności i wymioty.

Fosfor – produkty, w których można znaleźć fosfor

Szczególnie bogatym źródłem fosforu są sery podpuszczkowe, kasza gryczana, konserwy rybne i ryby wędzone spożywane wraz z ościami. Nie brakuje go także w podrobach, mięsie, ciemnym pieczywie i jajach.

Warto wiedzieć, że fosfor w postaci fosforanów (symbol E451 lub E452) jest używany w czasie procesów przetwarzania żywności, np. serów topionych, niektórych wędlin, pieczywa cukierniczego, napojów typu coca-cola, chleba, parówek, sera żółtego, deserów mlecznych, słodkich płatków śniadaniowych, jogurtów owocowych itp. Fosforany pełnią rolę m.in. stabilizatorów i regulatorów kwasowości, a także emulgatorów i przeciwutleniaczy.

sery podpuszczkowe i sery topione zawartość fosforu mg/100 g produktu
ser, parmezan 810
ser, tylżycki tłusty 550
ser, edamski tłusty 523
ser, gouda tłusty 516
ser, tylżycki pełnotłusty 510
ser, salami pełnotłusty 501
ser, myśliwski pełnotłusty 494
ser, cheddar pełnotłusty 487
ser, ementaler pełnotłusty 416
ser, brie pełnotłusty 380
ser typu „Feta” 360
ser, rokpol pełnotłusty 322
ser, camembert pełnotłusty 310
ser topiony, edamski 578
mięso zawartość fosforu mg/100 g produktu ryby zawartość fosforu mg/100 g produktu produkty mleczne i jaja zawartość fosforu mg/100 g produktu
wątroba wieprzowa 362 sardynki w oleju 430 mleko odtłuszczone, w proszku 1012
wątroba wołowa 358 śledź, solony 341 mleko pełne, w proszku 765
mięso z piersi kurczaka 240 mintaj, świezy 280 ser twarogowy chudy 240
mięso z piersi indyka, bez skóry 238 sardynka, świeża 270 mleko owcze 158
baranina, udziec 213 łosoś, świeży 266 jogurt naturalny, 2% tłuszczu 122
wołowina, polędwica 212 dorsz, wędzony 262 jaja kurze całe 204
produkty zbożowe zawartość fosforu mg/100 g produktu orzechy zawartość fosforu mg/100 g produktu nasiona i ziarna zawartość fosforu mg/100 g produktu
otręby pszenne 1276 orzechy pistacjowe 500 dynia, pestki 1170
kasza gryczana 459 migdały 454 mak niebieski 1022
płatki owsiane 433 orzechy arachidowe 385 słonecznik, nasiona 784
płatki jęczmienne 332 orzechy laskowe 333 kakao 16%, proszek 666
chleb żytni pełnoziarnisty 245 orzechy włoskie 332 sezamki 342
warzywa zawartość fosforu mg/100 g produktu owoce zawartość fosforu mg/100 g produktu
soja, nasiona suche 743 rodzynki, suszone 129
fasola biała, nasiona suche 437 morele, suszone 127
groch, nasiona suche 388 figi, suszone 122
soczewica czerwona, nasiona suche 301 porzeczki czarne 58
czosnek 153 maliny 33
chrzan 120 kiwi 32

Źródło: Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005

JAKICH WITAMIN I MINERAŁÓW CI BRAKUJE?

Pytanie 1 z 9
Jak określisz swoje samopoczucie?
JAKICH WITAMIN I MINERAŁÓW CI BRAKUJE?
Zapotrzebowanie na witaminy i minerały