Wyrostek u dziecka. Kiedy konieczna jest operacja, a kiedy wystarczą leki?

Nagły, ostry ból brzucha u dziecka to jeden z najbardziej alarmujących sygnałów zapalenia wyrostka. Pojawia się wtedy pytanie, czy konieczna jest natychmiastowa operacja, czy może istnieją inne metody, które mogą przynieść dziecku ulgę. Okazuje się, że odpowiedź nie jest prosta, a skuteczność leczenia bez skalpela zależy od jednego, zaskakującego czynnika.

• Badanie z udziałem 900 dzieci opublikowane w The Lancet wskazuje, dlaczego operacja usunięcia wyrostka jest skuteczniejsza od antybiotykoterapii
• Antybiotykoterapia w leczeniu zapalenia wyrostka zawodzi u co trzeciego małego pacjenta
• Metaanaliza badań ujawnia, że jeden szczegół diagnostyczny decyduje o skuteczności leczenia bez operacji
• Terapia antybiotykami niesie za sobą czterokrotnie wyższe ryzyko działań niepożądanych niż zabieg chirurgiczny
• Polskie wytyczne medyczne jednoznacznie wskazują operację jako zalecaną metodę leczenia u dzieci

Operacja wyrostka u dziecka. Dlaczego wciąż jest skuteczniejsza od antybiotyków?

Kiedy u dziecka pojawia się silny ból brzucha i pada diagnoza zapalenia wyrostka robaczkowego, rodzice często stają przed trudnym pytaniem: czy operacja jest jedynym wyjściem? Odpowiedzi na to pytanie poszukali naukowcy w ramach dużego badania klinicznego APPY, którego wyniki opublikowano na łamach czasopisma medycznego „The Lancet”. Wzięło w nim udział ponad 900 dzieci w wieku od 5 do 16 lat, a jego celem było proste porównanie dwóch metod leczenia niepowikłanego zapalenia: terapii antybiotykami oraz tradycyjnej appendektomii (czyli chirurgicznego usunięcia wyrostka robaczkowego).

Wyniki okazały się dość jednoznaczne i wskazały na wyższą skuteczność interwencji chirurgicznej. W grupie dzieci, które otrzymywały wyłącznie antybiotyki, leczenie nie powiodło się aż u 34% pacjentów. Dla porównania, w grupie operowanej wskaźnik ten wyniósł zaledwie 7%.

Warto wyjaśnić, że w przypadku antybiotykoterapii za porażkę uznawano sytuację, gdy w ciągu roku i tak trzeba było wykonać operację. Z kolei w grupie chirurgicznej za niepowodzenie uznawano usunięcie wyrostka, który po zbadaniu pod mikroskopem okazał się zdrowy. Jak zauważają badacze z Children’s Mercy Kansas City, większość operacji w grupie leczonej antybiotykami miała miejsce w ciągu pierwszych 100 dni od rozpoczęcia terapii.

Zapalenie wyrostka: kiedy antybiotyki mogą zastąpić skalpel? Kluczowy jest jeden szczegół

Wyższa skuteczność operacji to jednak nie wszystko. Wspomniane badanie opublikowane w „The Lancet” rzuciło światło także na inne, ważne aspekty obu metod leczenia. Okazało się, że w grupie leczonej antybiotykami ryzyko wystąpienia łagodnych lub umiarkowanych działań niepożądanych było ponad czterokrotnie wyższe niż u dzieci po operacji. Z drugiej strony, jak zauważają specjaliści z Children’s Mercy Kansas City, mali pacjenci leczeni farmakologicznie nieco szybciej wracali do codziennych aktywności, ponieważ unikali okresu rekonwalescencji po zabiegu.

Skuteczność leczenia bez operacji zależy jednak od konkretnego przypadku. Jak wskazuje metaanaliza, której wyniki udostępniono w bazie PubMed Central (PMC), u dzieci bez tak zwanego appendikolitu nie ma dużej różnicy w skuteczności obu metod. Appendikolit to mały, twardy złóg kału, który może blokować wyrostek i nasilać stan zapalny. U dzieci, u których go nie stwierdzono, skuteczność leczenia operacyjnego i nieoperacyjnego była niemal identyczna.

Podobne wnioski płyną z analizy przeprowadzonej we Włoszech, którą opisano w czasopiśmie „Updates in Surgery”. Pokazała ona, że operacja może być lepszym wyborem u pacjentów, którzy już na samym początku mają bardzo nasilone objawy.

Zapalenie wyrostka w Polsce. Dlaczego lekarze najczęściej wybierają operację?

Mimo że pojawia się coraz więcej danych o skuteczności antybiotyków w niektórych przypadkach, w Europie standardem pozostaje operacja. Potwierdza to badanie Europejskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych, opublikowane w „European Journal of Pediatric Surgery”. Wynika z niego, że zaledwie 15% chirurgów oferuje leczenie samymi antybiotykami w przypadku prostego zapalenia wyrostka.

Preferowaną metodą operacji jest laparoskopia - technika polegająca na wykonaniu kilku małych nacięć zamiast jednego dużego cięcia, stosowana zarówno przy prostym zapaleniu, jak i w przypadku perforacji (czyli pęknięcia wyrostka). Aby w ogóle rozważyć leczenie bez operacji, lekarze często stosują bardzo ścisłe kryteria, takie jak wiek pacjenta czy odpowiedni poziom białych krwinek we krwi (wskaźnika stanu zapalnego).

A jak wygląda sytuacja w naszym kraju? Stanowisko polskiego środowiska medycznego jest jednoznaczne i zgodne z europejskimi trendami. Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Chirurgów, to właśnie operacja – a konkretnie appendektomia laparoskopowa – jest zalecaną metodą leczenia dla wszystkich postaci ostrego zapalenia wyrostka, niezależnie od wieku pacjenta. Takie podejście ma na celu zapewnienie jak najwyższej skuteczności i ograniczenie ryzyka powikłań.

Oznacza to, że choć leczenie antybiotykami jest obiecującą alternatywą w starannie wybranych przypadkach na świecie, w Polsce standardem pozostaje sprawdzone leczenie operacyjne, finansowane w ramach opieki zdrowotnej zgodnie z przepisami Narodowego Funduszu Zdrowia. Najważniejsze jest, by w tej stresującej sytuacji zaufać wiedzy specjalistów, ponieważ ostatecznym celem każdej z metod jest jak najszybszy i najbezpieczniejszy powrót dziecka do pełni zdrowia.