Integracja sensoryczna - zaburzenia, leczenie, ćwiczenia
Dziecko często bywa niezdarne, źle się zachowuje, jest ciągle w ruchu albo szybko się męczy, a może nie lubi konkretnych smaków, mycia włosów, drażnią je niektóre ubrania? Tak mogą przejawiać się zaburzenia integracji sensorycznej. Sprawdź, jak możesz mu pomóc.
Spis treści
- Zaburzenia integracji sensorycznej
- Objawy zaburzeń integracji sensorycznej
- Terapia zaburzeń integracji sensorycznej
O zaburzeniach integracji sensorycznej (SI – ang. sensory integration) mówi się w Polsce od lat 90. ubiegłego wieku (na świecie od lat 60.). Chodzi o zachodzący w układzie nerwowym proces organizacji wrażeń zmysłowych (wzrokowych, słuchowych, dotykowych, pochodzących z ruchu i grawitacji, węchowych, smakowych), które docierają do człowieka. Pozwala on prawidłowo odbierać i interpretować bodźce zmysłowe, dzięki czemu umożliwia nam reagowanie adekwatne do sytuacji (odpowiedź ruchowa, jak też myślowa).
Proces budowania integracji sensorycznej zaczyna się w okresie płodowym, najbardziej intensywnie przebiega w pierwszych 3 latach życia i trwa do ok. 7. roku życia. Zdarza się jednak, że nie przebiega tak sprawnie jak powinien, wówczas pojawiają się różne trudności w funkcjonowaniu i zachowaniu dziecka. Zaburzenia integracji sensorycznej są też naturalną konsekwencją uszkodzenia narządów zmysłów, np. niedosłuchu czy wady wzroku.
Zaburzenia integracji sensorycznej
Zaburzenia SI mają wpływ na uczenie się, zachowanie i rozwój społeczno-emocjonalny dziecka. Problemy nie znikną same, a z czasem mogą się nasilić albo przyjąć inną formę. Większość zaburzeń może zminimalizować dobrze prowadzona terapia, dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie problemu. Właściwą diagnozę może postawić wyłącznie terapeuta integracji sensorycznej, posiadający certyfikat ukończenia dwustopniowego kursu. Można go znaleźć np. na stronie Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej www.pstis.pl. Warto też zwrócić uwagę na doświadczenie terapeuty, poprosić o referencje. To ważne, bo terapia SI jest terapią neurorozwojową, nie jest więc obojętna dla zdrowia.
Diagnoza zaburzeń SI (integracji sensorycznej) obejmuje 2-4 spotkania i składa się z wywiadu z rodzicami, obserwacji dziecka w czasie swobodnej i zaplanowanej aktywności, a także specjalistycznych testów. Na podstawie zebranych informacji terapeuta stawia diagnozę i jeśli potrzebna będzie terapia, opracowuje jej indywidualny plan.
Czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń integracji sensorycznej
Prawdopodobieństwo późniejszych problemów zwiększa m.in. długotrwałe leżenie w ciąży z powodu zagrożenia poronieniem, przyjmowanie leków, stres, picie alkoholu czy palenie papierosów przez ciężarną.
Istotnymi czynnikami ryzyka są: poród przedwczesny, cesarskie cięcie czy komplikacje podczas porodu, jak np. niedotlenienie.
Zaburzenia te mogą też wystąpić u dzieci, którym ogranicza się naturalną potrzebę badania świata przez zmysły.
Objawy zaburzeń integracji sensorycznej
Zaburzenia SI przejawiają się:
- nadmierną albo zbyt małą wrażliwością na bodźce sensoryczne (w pierwszym przypadku dziecko może reagować płaczem na hałas, unikać określonych rodzajów jedzenia, ubrań, nie lubi mycia włosów; w drugim – nie zwraca uwagi na zimno czy ból, uderza zabawkami o swoje ciało);
- niewłaściwym poziomem uwagi (dziecko nie potrafi skupić się dłużej na jednej czynności, łatwo się rozprasza);
- obniżonym poziomem koordynacji ruchowej (maluch ma słabą równowagę, często się potyka, przewraca, ma trudności z rzucaniem i łapaniem piłki, może mieć kłopoty z rysowaniem, używaniem nożyczek, ubieraniem się);
- opóźnionym rozwojem mowy;
- nieprawidłowym poziomem aktywności ruchowej (dziecko jest nadruchliwe – stale biega, kręci się, albo przeciwnie – niechętnie podejmuje zdania ruchowe, szybko się męczy);
- trudnościami w zachowaniu (dziecko może mieć problem z przystosowaniem się do nowej sytuacji, reaguje agresywnie lub wycofuje się).
Jeśli u dziecka wystąpią niektóre z tych zachowań, warto porozmawiać z pediatrą, który skieruje je do psychologa. Można też wypełnić kwestionariusz sensomotoryczny na stronie www.pstis.pl, sprawdzając, czy warto przeprowadzić diagnozę. Terapia może być prowadzona w państwowej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub w prywatnym gabinecie.
Terapia zaburzeń integracji sensorycznej
Terapia zaburzeń integracji sensorycznej przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym o prawidłowym i zaburzonym rozwoju, które mają trudności w codziennym funkcjonowaniu. Ale terapeuci SI pracują nawet z niemowlętami, które mają np. problemy z jedzeniem, wskazując rodzicom, jak powinni postępować, by zapobiec zaburzeniom.
Zadaniem terapii jest dostarczenie kontrolowanej ilości bodźców sensorycznych poprzez „naukową zabawę”. To np. huśtanie się w hamaku, jazda na deskorolce, zabawa różnymi masami plastycznymi. Dzięki takiej przyjemnej zabawie poprawia się integracja bodźców zmysłowych i wzmacniane są procesy nerwowe, będące bazą do rozwoju konkretnych umiejętności (np. pisania, jazdy na rowerze).
Zajęcia odbywają się w specjalnie przystosowanej do tego sali, zwykle raz lub dwa razy w tygodniu po 45-60 minut. Rodzice mogą je obserwować. Ważna jest praca z dzieckiem w domu. Efekty terapii można czasem zauważyć już po kilkunastu zajęciach, ale zwykle trwa ona co najmniej rok.
miesięcznik "Zdrowie"
