Ustanowiono Ogólnopolski Dzień Świadomości KZM

30 marca ustanowiono Ogólnopolski Dzień Świadomości KZM (Kleszczowego Zapalenia Mózgu), który ma zwracać uwagę na ten problem zdrowotny. Główną przyczyną tej choroby jest niepokojący wzrost liczby pajęczaków, a tym samym zwiększenie zachorowań na groźne odkleszczowe choroby, ale także niska świadomość na temat ryzyka zachorowania i możliwości prewencji.

Wiedza o KZM jest niewystarczająca

Mimo iż wiedza na temat KZM z roku na rok systematycznie rośnie, nadal jest niewystarczająca. Jak wynika z najnowszego badania przeprowadzonego w ramach kampanii społecznej „Nie igraj z kleszczem”1 borelioza oraz Kleszczowe Zapalenie Mózgu są najczęściej wskazywanymi chorobami wywołanymi ukłuciem kleszcza, jednak nadal co trzecia osoba (35%) nigdy nie słyszała o KZM. Sama wiedza na temat KZM jest też niewystarczająca, wprawdzie 2/3 badanych wie, że można się przed nią uchronić dzięki szczepieniu ochronnemu, ale już co 3. błędnie twierdzi, że można się przed nią uchronić stosując antybiotykoterapię, a co 8. uważa, że nie ma żadnego sposobu na to, żeby uchronić się przed KZM.

Liczba zakażonych wzrosła w ostatnich latach

Obserwowany jest niepokojący wzrost liczby kleszczy, a tym samym zwiększenie zachorowań na groźne choroby odkleszczowe. Wirus rozprzestrzenia się w całej Europie, nawet w krajach, które dotąd uważały się za całkowicie wolne od KZM. W Polsce również rośnie odsetek osób zakażonych KZM. W 2017 roku zachorowania zanotowano już w 12 województwach, najwięcej w południowej i północno wschodniej części kraju. Ocieplenie klimatu przyczynia się do ekspansji kleszczy na tereny, które do tej pory nie były uważane za endemiczne obszary występowania tej choroby. KZM zagrożone są także osoby spędzające czas aktywnie na świeżym powietrzu np. biegacze, rowerzyści, działkowicze czy grzybiarze.

Kleszczowe zapalenie mózgu [KZM], może być wywołane przede wszystkim przez pokłucie przez zakażonego kleszcza ale również poprzez spożywanie surowego mleka lub produktów mlecznych na bazie niepasteryzowanego mleka, pochodzącego od zakażonych zwierząt.
Zakażenie wirusem może prowadzić do wystąpienia zapalenia opon mózgowych, zapalenia mózgu i/lub zapalenia rdzenia kręgowego. Nawet do 58% chorych przebycie KZM może wiązać się z wystąpieniem powikłań. Dotyczą one postaci wirusa z zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego. Najczęściej obserwowanymi powikłaniami są neurologiczne objawy ubytkowe, porażenia oraz niedowłady nerwów czaszkowych i obwodowych. Szczególnie często występują zaniki mięśni pasa barkowego oraz uszkodzenie móżdżku. Nierzadko obserwuje się także powikłania powiązane ze sferą psychiczną, takie jak: zaburzenia treści myślenia, nastroju, pamięci, uwagi. Wśród utrzymujących się subiektywnych objawów zgłaszanych przez pacjentów dominują bóle głowy, wzmożona męczliwość, zaburzenia snu. Współczesna medycyna nie znalazła jeszcze leku na KZM, a stosowane leczenie jest tylko objawowe.

Zachorowalność na KZM jest mocno niedoszacowana

Walki z wirusem KZM nie ułatwia niedoszacowanie liczby osób faktycznie zakażonych. Jak wynika z licznych badań prowadzonych m.in. przez NIZP-PZH i Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, zachorowania zgłoszone przez lekarzy stanowią tylko niewielką część osób, które przechodzą KZM po kontakcie z zakażonymi kleszczami. Najnowsze badania prowadzone przez NIZP-PZH wykazały, że w większości regionów w Polsce, lekarze nie potwierdzają przyczyny zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych, z powodu kosztów badań serologicznych oraz konieczności przesyłania próbek, badanych tylko do trzech laboratoriach w Polsce.

W odpowiedzi na ten narastający problem zdrowotny z inicjatywy organizacji pacjentów, ośrodków naukowych a także instytucji zajmujących się zdrowiem publicznym podpisano deklarację powołania Ogólnopolskiego Dnia Świadomości KZM [Kleszczowego Zapalenia Mózgu], który obchodzony będzie każdego roku 30 marca, w miesiącu, kiedy kleszcze zaczynają żerować, czyli od marca do listopada.

Kleszcze – co trzeba o nich wiedzieć?

• Są groźne i są wszędzie

Kleszcze żyją w trawie i niskich zaroślach, wchodzą na liście, lubią też miejsca przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności: lasy graniczące z łąkami, polany, błonia nad stawami i jeziorami oraz zagajniki z zaroślami. Nie należy zapominać, że kleszcze żyją także w miastach i można je spotkać w miejskich parkach i przydomowych ogródkach.

W Polsce występuje 19 gatunków tych pajęczaków, ale 2 z nich najczęściej atakują ludzi: kleszcz pospolity i łąkowy. Żerują od marca do listopada, kiedy temperatura nie spada poniżej 5-7 stopni Celsjusza.

• Nosiciele chorób

Te małe pajęczaki są niebezpieczne dla człowieka, a także zwierząt domowych, ponieważ są nosicielami groźnych wirusów i patogenów. Najgroźniejsze dla ludzi to choroby odkleszczowe wywołana bakterią borrelia - borelioza i wirusem KZM należącym
do flawiwirusów, wywołujący kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).

Jak chronić się przed ukłuciem kleszcza?

• Bezpieczny spacer

Wybierając się na spacer w terenie zielonym należy nosić ubranie zakrywające całe ciało i wybierać jasne kolory ubrań, które ułatwiają dostrzeżenie kleszcza. Zaleca się także stosowanie środków odstraszających kleszcze (repelenty).
Po spacerze trzeba dokładnie obejrzeć całe ciało, aby wyłapać ewentualne ukłucie, przejrzeć
i wytrzepać ubranie. Wiosną, przed rozpoczynającym się najgroźniejszym okresem żerowania kleszczy zaleca się szczepienie ochronne przeciw KZM.

• W razie ukłucia

Kleszcza trzeba usunąć jak najszybciej najlepiej za pomocą pęsety. Pajęczaka należy chwyć jak najbliżej skóry i pewnym, ale delikatnym ruchem wyciągnąć. Ranę po kleszczu trzeba zdezynfekować wodą utlenioną lub spirytusem salicylowym,
a miejsce ukłucia obserwować przez najbliższe tygodnie. Jeśli wokół rany pojawi się rumień, obrzęk, wysypka lub wystąpią objawy grypowe niezwłocznie trzeba udać się do lekarza.

Źródła:

1. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny, Większość zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu nie jest wykrywana w Polsce , dostęp 24.01.2019 http://szczepienia.pzh.gov.pl/wiekszosc-zachorowan-na-kleszczowe-zapalenie-mozgu-nie-jest-wykrywana-w-polsce/
2. Badanie CO POLACY WIEDZĄ O KLESZCZACH I KZM przeprowadzone w ramach kampanii „Nie igraj z kleszczem” przez Instytut SW Research na w 2018 roku N=1430
3. Narodowy Insytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny. Dostęp 10 02 2018 http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2016/Ch_2016.pdf
4.  Süss J. What makes ticks tick? Climate change, ticks, and tick-borne diseases. J Travel Med 2008; 156: 39-45.
5. Süss J. Tick-borne encephalitis 2010: Epidemiology, risk areas, and virus strains in Europe and Asia-An overview. Ticks Tick Borne Dis 2011; 2: 2-15
6. Zajkowska J. Czupryna P. Kleszczowe zapalenie mózgu – epidemiologia, patogeneza, obraz kliniczny, diagnostyka,
   profilaktyka i leczenie... Forum Zakażeń 2013;4(1):21–27
7.  Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny, Większość zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu nie jest wykrywana w Polsce , dostęp 24.01.2019 http://szczepienia.pzh.gov.pl/wiekszosc-zachorowan-na-kleszczowe-zapalenie-mozgu-nie-jest-wykrywana-w-polsce/
8.  WHO. State of the art of the new vaccines: Research & Development 2003
9. Kleszcze przenoszą chorobę ośrodkowego układu nerwowego, kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Wywołującym ją wirusem zakażonych jest 3–15 proc. populacji kleszczy w Polsce. Dostęp 10 02 2018 http://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,kleszcz--ukaszenie--borelioza--czy-latwo-zachorowac-,artykul,1722040,2.html
10.  WHO. State of the art of the new vaccines: Research & Development 2003. Dostęp 10 02 2018 http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/69348/1/WHO_IVB_06.01_eng.pdf
11. Lammli B et al (referencja)
12. M. Haglund, G. Günther/Vaccine 21 (2003) S1/11–S1/18
13. Süss J. Tick-borne encephalitis 2010: Epidemiology, risk areas, and virus strains in Europe and Asia-An overview. Ticks Tick Borne Dis 2011; 2: 2-15
14. Kaiser R. Tick-borne encephalitis. Infect Dis Clin North Am 2008; 22: 561-75.