Czy możliwe jest wdrożenie koordynowanej opieki w chorobie Parkinsona?

Kompleksowa opieka specjalistyczna to rozwiązanie, które zaczyna funkcjonować w onkologii i kardiologii. Kolejną specjalizacją, która może odnotować korzyści z jej wprowadzenia jest neurologia. Wdrożenie takie może przynieść korzyści nie tylko pacjentom i ich rodzinom, ale także całemu systemowi ochrony zdrowia. O tym, jak powinien wyglądać model kompleksowej opieki nad pacjentem z chorobą Parkinsona i jakie są szanse na jego skuteczne wdrożenie dyskutowali eksperci podczas konferencji „Priorytety w ochronie zdrowia” w Warszawie.

W leczeniu choroby Parkinsona opieka nad pacjentem powinna być realizowana w ośrodkach referencyjnych przez grupę specjalistów. Wśród nich kluczowe znaczenie mają neurolog i neurochirurg, ale także personel dodatkowy, radiolog, psycholog i fizjoterapeuta. Jedną z możliwości leczenia zaawansowanej choroby Parkinsona jest głęboka stymulacja mózgu, która na świecie jest standardem. W Polsce ta metoda jest dostępna, ale procedura wciąż jest nieuporządkowana.

Aby można było mówić o kompleksowości tej metody leczenia trzeba zorganizować system, w którym pacjent jest kwalifikowany do zabiegu przez neurologa w ośrodku referencyjnym, elektrody wszczepia neurochirurg, a po zabiegu pacjent jest dalej prowadzony przez neurologa. W tym czasie ma również dostęp do psychologa i fizjoterapeuty – podkreślił podczas konferencji prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek, z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i Szpitala św. Wojciecha w Gdańsku, prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

Dr hab. n. med. Dariusz Koziorowski z Kliniki Neurologii WNoZ, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego dodał, że koordynacja opieki  u pacjentów z chorobą Parkinsona powinna być kilkuetapowa, w zależności od stopnia zaawansowania choroby, bo pacjent w początkowym stadium może być zdiagnozowany przez neurologa, który dobiera odpowiednie leczenie farmakologiczne, a następnie prowadzony przez lekarza POZ. Pacjent w bardziej zaawansowanym stadium choroby powinien trafić do ośrodka specjalistycznego i tam być systematycznie monitorowany.

Na chorobę Parkinsona choruje w Polsce ponad 90.000 osób, a co roku o chorobie dowiaduje się ponad 5.000 osób – przypomniała dr Małgorzata Gałązka-Sobotka z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego. Choroby neurologiczne są narastającym problemem  ze względu na starzejące się społeczeństwo, a środki finansowe przeznaczane na leczenie tych chorób oraz koszty pośrednie z nimi związane są większe niż koszty bezpośrednie i pośrednie wynikające z chorób onkologicznych, kardiologicznych i diabetologicznych razem wziętych.

Dr Jerzy Gryglewicz z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia dodał, że w tej jednostce chorobowej kluczowe znaczenie ma racjonalne wykorzystywanie środków i dostępnych metod leczenia tak, aby uniknąć sytuacji, w których drogie procedury stosowane są u pacjentów, którzy nie do końca ich potrzebują. Model kompleksowej opieki specjalistycznej u pacjentów z chorobą Parkinsona może przynieść wymierne korzyści pacjentom, ale także dla systemu. Przede wszystkim środki finansowe będą bardziej efektywnie wykorzystywane, pacjent otrzyma opiekę w jednym miejscu i premiowana będzie jakość leczenia. A monitorowanie efektów programu umożliwiłoby jego ewaluację – uzupełnił dr Jerzy Gryglewicz.

W leczeniu pacjenta z chorobą Parkinsona ogromne znaczenie ma fizjoterapia, co podkreślili Wojciech Machajek z Fundacji Parkinsona i Adam Siger, inicjator powstania Stowarzyszenia Fizjoterapeutów Choroby Parkinsona w Polsce. Fizjoterapeuci są potrzebni na każdym etapie choroby. Niestety w tej chwili spotykamy się z pacjentami w fazie mocno zaawansowanej, gdzie chory jest już bardzo ograniczony ruchowo. A terapia powinna się rozpoczynać na etapie diagnozowania choroby. Oczywiście wtedy nie musimy spotykać się z pacjentem codziennie, wystarczy raz na kilka miesięcy, aby zaproponować ćwiczenia, które pacjent sam będzie wykonywał w domu – powiedział Adam Siger.

Oprócz fizjoterapeutów bardzo ważni w procesie leczenia pacjenta z chorobą Parkinsona są psychologowie, logopedzi, a także pielęgniarki neurologiczne. Wszyscy powinni być dostępni dla pacjentów w ośrodkach referencyjnych w ramach opieki koordynowanej.

I choć specjaliści medyczni i eksperci w zakresie ochrony zdrowia widzą potrzebę i korzyści wynikające z wprowadzenia takiego modelu, to wciąż nie ma rozwiązań systemowych, które by ją umożliwiły. Andrzej Jacyna, prezes Narodowego Funduszu Zdrowia podkreślał, że oszczędności wynikające z wprowadzania opieki koordynowanej są widoczne dopiero po jakimś czasie. Na początku potrzebne jest zainwestowanie środków finansowych, których obecnie nie ma.

- W tej chwili olbrzymie środki finansowe przeznaczane są na poprawę wieloletnich zaniedbań, w szczególności dotyczących wynagrodzeń dla pracowników służby zdrowia. Bez tego za kilka lat nie będzie odpowiedniej kadry i system opieki zdrowotnej przestanie funkcjonować – podkreślał Andrzej Jacyna.

O problemach kadrowych mówił również prof. Jarosław Sławek, który podkreślił, że kadry powinny być dla służby zdrowia priorytetem, bo sytuacja jest dramatyczna. W Polsce brakuje neurologów. Co więcej, większość lekarzy po uzyskaniu specjalizacji przechodzi do sektora prywatnego. Tam mają określone godziny pracy, nie muszą dyżurować, a otrzymują podobne wynagrodzenie. Tematem trzeba pilnie się zająć, bo inaczej będziemy mieć programy opieki koordynowanej, ale nie będzie ludzi, którzy będą je realizować – powiedział prof. Jarosław Sławek.

Wg prognoz demograficznych liczba ludzi na świecie w wieku ≥ 65 lat w 1990 roku wynosiła nieco ponad 350 mln, w 2015 roku około 600 mln, a przewidywana w 2040 roku to około 1mld 300 mln.

To będzie skutkowało znacznym wzrostem także populacji chorych na chorobę Parkinsona. Już obecnie obserwuje się taki wzrost w wielu krajach: między 1990 a 2016 rokiem ta częstość wzrosła o 22% do 6,2 mln chorych w skali globalnej. Prognoza na rok 2040 to 12 mln.

To będzie wymagało odpowiedniej ilości wykształconych specjalistów, których proces kształcenia to kilkanaście lat. Musimy o tym mówić już dzisiaj i podejmować stosowne działania.

Narastająca liczba chorych ze schorzeniami neurologicznymi jest faktem. Bez odpowiednich rozwiązań systemowych i nadania neurologii statusu specjalizacji priorytetowej efektywne ich leczenie stanie się niemożliwe dodał prof. Jarosław Sławek.