Uchyłki przełyku to uwypuklenie w kształcie worka lub kieszonki, o średnicy od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów, zlokalizowane w ścianie przełyku. Do powstania uchyłku dochodzi w wyniku znacznego wzrostu ciśnienia przełykowego, które wypycha błonę śluzową przez warstwę mięśniową. Uchyłki przełyku mogą być pojedyncze, które najczęściej spotyka się właśnie w przełyku, lub mnogie.
Uchyłki przełyku - przyczyny i czynniki ryzyka
Wyróżnia się uchyłki przełyku wrodzone, które są wynikiem zaburzeń rozwojowych, oraz uchyłki przełyku nabyte, które są następstwem procesu chorobowego (np. achalazji przełyku, choroby zapalnej śródpiersia, gruźlicy). U osób zdrowych uchyłki przełyku są najczęściej konsekwencją nieodpowiedniej diety - bogatej w przetworzone produkty i konserwanty, a ubogiej w błonnik. Warto wiedzieć, że częstotliwość występowania uchyłków wzrasta wraz z wiekiem.
Rodzaje i objawy uchyłków przełyku
1. Uchyłek gardłowo-przełykowy (Zenkera)
Uchyłek, który powstaje na granicy gardła dolnego i przełyku, często daje objawy ucisku w gardle i przesuwania się treści pokarmowej z żołądka do przełyku, bez odruchu wymiotnego. Ponadto chory może skarżyć się na odbijanie się i brzydki zapach z ust. Przy znacznym wypełnieniu uchyłku Zenkera można go wyczuć dłonią po lewej stronie krtani.
2. Uchyłki środkowej części przełyku
Uchyłek, który znajduje się w środkowej części przełyku, zwykle nie daje charakterystycznych objawów, ponieważ jest zbyt mały.
3. Uchyłki w nadprzeponowej części przełyku
Uchyłek nadprzeponowy daje objawy zwykle wtedy, gdy osiągnie duże rozmiary. Może on wywoływać napady czkawki, zaburzenia w przełykaniu oraz zwracanie pokarmu.
W 20-30 procent przypadków pojawiają się objawy, takie jak narastające trudności w połykaniu pokarmów stałych i płynnych, zwracanie niestrawionego pokarmu, ból brzucha w dolnym, lewym kwadrancie, zaparcia lub biegunki (czasami występujące naprzemiennie), wzdęcia i nadmierna produkcja gazów.
Groźnym powikłaniem uchyłków przełyku może być ostre zapalenie uchyłków. Wówczas pojawiają się gorączka i bóle brzucha. Proces zapalny toczący się w obrębie uchyłków może doprowadzić do powstania ropni, krwawienia z uchyłku, a nawet do przedziurawienia (perforacji) uchyłku, którego konsekwencją może być zapalenie otrzewnej. Wtedy konieczna jest natychmiastowa interwencja lekarska.
W rzadkich przypadkach z uchyłku może rozwinąć się rak płaskonabłonkowy (najczęściej z uchyłku Zenkera), którego stwierdza się głównie u pacjentów powyżej 55. roku życia z uchyłkiem o znacznych rozmiarach.
Uchyłki przełyku - diagnostyka
Przy podejrzeniu uchyłków przełyku zleca się badanie RTG z kontrastem. W procesie diagnostycznym ważną rolę odgrywa także badanie endoskopowe przełyku z pobraniem wycinków w celu wykluczenia zmiany nowotworowej. Tego typu badań nie wykonuje się u osób, u których doszło do powikłań. W takiej sytuacji zalecana jest tomografia komputerowa.
Uchyłki przełyku - leczenie
Bezobjawowe uchyłki przełyku nie wymagają leczenia. W razie stwierdzenia stanu zapalnego konieczne jest leczenie przeciwzapalne.
W okresach zaostrzeń dolegliwości zalecana jest dieta ubogoresztkowa oraz okresowo stosowane (1-2 dni) diety płynne.
Znaczne trudności połykania i wszelkie powikłania (np. krwotoki, perforacje, objawy niedrożności) wymagają leczenia operacyjnego.
