Otępienie to nie tylko problemy z pamięcią. Nietypowe objawy otępienia
Otępienie najczęściej kojarzy się z problemami z pamięcią. Jednak otępienie może dawać także inne, często nietypowe objawy. U osoby z otępieniem może się pojawić np. czarne poczucie humoru czy brak poczucia wstydu. Jakie jeszcze niecodzienne zachowania mogą występować u osoby z otępieniem? Na to pytanie odpowiada neurolog, dr n. med. Gabriela Kłodowska-Duda.
Spis treści
- Osoby z otępieniem mają skłonność do zachowań kompulsywnych
- Osobliwe poczucie humoru też może być objawem otępienia
- Niecodzienne zachowanie u osób z otępieniem - utrata empatii
- Brak poczucia wstydu u osób z otępieniem
- Nietypowe objawy otępienia - lekceważenie norm społecznych i prawa
- Luki w wiedzy a otępienie
- Częste upadki mogą być wczesnym sygnałem otępienia
Otępienie to choroba, z którą na całym świecie żyje 46,8 mln ludzi. Szacuje się, że każdy rok to prawie 9,9 mln nowych przypadków zachorowań, a więc co ok. 3 sekundy pojawia się kolejna osoba, która ma objawy otępienia. I nie zawsze jest to osoba starsza. Otępienie o wczesnym początku może pojawić się nawet u 30- i 40-latków - wieku, który rzadko jest kojarzony z takimi chorobami. Wówczas mogą się pojawić nie tylko problemy z pamięcią, które powszechnie są kojarzone z otępienie. Otępienie może dawać także inne, często nietypowe symptomy.
Osoby z otępieniem mają skłonność do zachowań kompulsywnych
Nietypowym i dość zaskakującym objawem otępienia jest skłonność chorych do zachowań kompulsywnych. – Mogą odczuwać oni potrzebę, wręcz przymus powtarzania pewnych czynności, które przyjmują formę rytuałów.
Często powodem otępienia jest choroba mózgu, szczególnie choroba Alzheimera, kojarzona głównie z zaburzeniami pamięci, jednak to tylko jeden z objawów choroby.
Taka osoba może np. wciąż kupować w sklepie krzyżówki, mimo że w domu ma ich już mnóstwo lub spożywać szybko i łapczywie posiłek - wynikać to może m.in. z problemów z pamięcią, kłopotów z logicznym myśleniem czy kojarzeniem faktów - mówi neurolog, dr n. med. Gabriela Kłodowska-Duda z kliniki Neuro-Care w Katowicach.
- Co się tyczy wszystkich niecodziennych objawów, to każda niepokojąca zmiana w zachowaniu naszego bliskiego lub nas samych powinna zwrócić naszą uwagę. Ludzie mają tendencję, by tłumaczyć to procesem starzenia się. Tymczasem takie zachowania to nie naturalne procesy, ale sygnał choroby, której rozwój można znacznie opóźnić, a objawy redukować – dodaje dr Duda.
Osobliwe poczucie humoru też może być objawem otępienia
Naukowcy z uniwersytetu UCL odkryli, że również nagła zmiana poczucia humoru, to, że śmieszy nas coś innego niż zwykle może świadczyć o rozwoju demencji. Na łamach "Gazety Alzheimerowskiej" przekonują, że ludzie z otępieniem czołowo-skroniowym i chorobą Alzheimera mają tendencję do preferowania czarnego humoru sytuacyjnego lub absurdalnego.
- Chorzy mogą żartować czy śmiać się z nietypowych rzeczy np. z tragicznych wydarzeń w wiadomościach lub w ich życiu osobistym. Takie objawy są niczym innym jak wypadkową patologicznych zmian w mózgu, które zaburzają racjonalne procesy umysłowe i taką też recepcję świata - wyjaśnia dr Duda.
Niecodzienne zachowanie u osób z otępieniem - utrata empatii
O początkach otępienia może również świadczyć nagła utrata empatii - jeśli osoba o miłym i uprzejmym usposobieniu zaczyna nagle używać obraźliwych i niestosownych słów, a do tego wykazuje brak świadomości, wstydu czy żalu wobec tych działań.
We wczesnych stadiach niektórych rodzajów otępień, u chorego występują różnego rodzaju zaburzenia zachowania. Traci on zdolność do odczytywania norm społecznych, tego co wypada, a co nie. Dotyczy to m.in. chorych na otępienie czołowo-skroniowe lub chorobę Alzheimera, którzy często zmieniają osobowość, reagują nieadekwatnie do sytuacji i zachowują się jakby wydarzenie w którym uczestniczą w ogóle ich nie dotyczyło - np. niestosowne zachowanie podczas pogrzebu. Robią to nieświadomie, to choroba i procesy odbywające się w mózgu są odpowiedzialne za tego typu zachowania.
Brak poczucia wstydu u osób z otępieniem
Brak poczucia wstydu i skrępowania to kolejny problem. – U chorych przejawia się to w wielu aspektach: nie czują zakłopotania, jeśli znajdą się w sprzyjającej temu sytuacji, ale też nie rozumieją zakłopotania i niekomfortowych sytuacji, w których znajdują się inni np. bohaterowie oglądanego serialu - mówi dr Duda. - Zaburzenie takie obserwujemy m.in. w otępieniu czołowo-skroniowym, w którym uszkodzeniu ulega – jak sama nazwa wskazuje – płat skroniowy i czołowy mózgu. Te obszary niejako „filtrują” zachowania, pozwalają na ich ocenę. W wyniku tych uszkodzeń może dojść do osłabienia hamulców społecznych, zmian osobowości, wczesnych zaburzeń w kontaktach z innymi, zobojętnienia emocjonalnego, a także braku krytycyzmu wobec siebie – dodaje neurolog.
Nietypowe objawy otępienia - lekceważenie norm społecznych i prawa
Niektórzy chorzy w początkowych stadiach otępienia mogą mieć lekceważący stosunek do ogólnie przyjętych norm społecznych, np. mogą się pojawić komentarze lub zachowania o podtekście seksualnym. Chorzy mogą także nie przestrzegać przepisów prawa - w ekstremalnych sytuacjach mogą nawet włamywać się do domów czy kraść.
Pacjent w wyniku zaburzeń poznawczych nie zdaje sobie sprawy, że postępuje niewłaściwie. Nie jest „sobą”, bywa impulsywny i agresywny, jednak ryzyko takich sytuacji można zminimalizować postępując z nim w określony sposób, np. dbając o codzienną rutynę dnia oraz wprowadzając farmakoterapię np. leki wyciszające. Najważniejsze jest jednak celna diagnoza. Wielu takich pacjentów, jak też osoby z ich otoczenia nie podejrzewają, że tego typu objawy świadczą o rozwijającej się chorobie neurologicznej.
Każdy przypadek otępienia jest nieco inny.
Luki w wiedzy a otępienie
- Problem z odnalezieniem właściwego słowa lub daty są dość powszechne i mogą zdarzyć się każdemu. Natomiast jeśli nie tylko nie pamiętamy nazwy, ale i mamy problem z wyjaśnieniem do czego dany przedmiot służy, to powinna nam się zapalić czerwona lampka - mówi dr Duda. Co ciekawe, osoby z wcześnie rozwijającym się zespołem otępiennym mogą dobrze sobie radzić w innych dziedzinach życia, np. być czynne zawodowo, co z kolei usypia ich czujność – tłumaczy specjalista.
Częste upadki mogą być wczesnym sygnałem otępienia
Częste upadki również mogą być wczesnym sygnałem choroby Alzheimera. Potwierdziły to badania z 2011 roku przedstawione na Międzynarodowej Konferencji Stowarzyszenia Alzheimera w Paryżu.
Zaprezentowano tam skany mózgu starszych osób, które w okresie 8 miesięcy miały obserwować i zapisywać częstotliwość swoich upadków. Wyniki ostatecznie potwierdziły, że pacjenci wykazujący początki alzheimera upadali częściej. Choroba Alzheimera, ale i otępienie z ciałami Lewy’ego czy pląsawica Huntingtona – wszystkie te choroby przebiegające z otępieniem objawiają się m.in. brakiem koordynacji i zaburzeniami motorycznymi. Ta ostatnia to szczególnie rzadka choroba o podłożu genetycznym, na którą w Polsce choruje 1 na 15 000 osób. Pierwszymi jej zwiastunami mogą być właśnie kłopoty z utrzymaniem równowagi i stopniowo narastające ruchy pląsawicze. Mówi się nawet o chodzie tanecznym, bardzo nietypowym z nienaturalnym ułożeniem nóg.
Porady eksperta
