Polak w kosmosie. Sprawdzamy, jak taka podróż wpływa na zdrowie
Sławosz Uznański-Wiśniewski już w kosmosie! Polacy szczególnie osobiście przeżywają ten dzień: to dopiero drugi Polak w kosmosie. Ale warto też wiedzieć, że pobyt w kosmosie to dla ludzkiego organizmu ekstremalne doświadczenie – brak grawitacji, promieniowanie kosmiczne i izolacja mają realny wpływ na zdrowie astronautów. Od utraty masy mięśniowej, przez osłabienie kości, aż po zaburzenia wzroku i funkcji mózgu – podróż poza Ziemię zmienia ciało na wiele sposobów. Sprawdź, jak naprawdę działa na ludzkie ciało przestrzeń kosmiczna.
Drugi Polak w kosmosie
Sławosz Uznański-Wiśniewski wreszcie w kosmosie! To historyczna chwila dla Polaków. Przed laty pierwszym Polakiem w kosmosie był Mirosław Hermaszewski.
Poleciał w kosmos 27 czerwca 1978 roku na pokładzie radzieckiego statku Sojuz 30 w ramach programu Interkosmos.Spędził na orbicie około 8 dni, uczestnicząc w misji na stacji kosmicznej Salut 6. Sławosz Uznański- Wiśniewski to drugi Polak, który opuścił ziemię - i czekaliśmy kilka dekad na tę chwilę.
Jak kosmos wpływa na zdrowie
Pobyt w kosmosie, choć fascynujący z punktu widzenia eksploracji i nauki, wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla zdrowia człowieka. Warunki mikrograwitacji, promieniowanie kosmiczne i izolacja wpływają zarówno na ciało, jak i psychikę astronautów – nawet po stosunkowo krótkim czasie spędzonym poza Ziemią.
Typowe skutki zdrowotne pobytu w kosmosie to m.in. zanik mięśni i ubytek masy kostnej. Brak grawitacji sprawia, że mięśnie nie pracują jak na Ziemi. Astronauci tracą masę mięśniową, a kości – szczególnie w kręgosłupie, biodrach i nogach – ulegają demineralizacji.
Szacuje się, że gęstość kości może spadać o 1–1,5 proc. na miesiąc, dochodzi do osłabienia siły mięśniowej, zwłaszcza kończyn dolnych - dlatego astronauci na misjach muszą stale ćwiczyć ze specjalnym obciążeniem, żeby spowalniać te procesy.
Polecany artykuł:
U osób przebywających w kosmosie dochodzi do przemieszczenia płynów ustrojowych. W mikrograwitacji płyny ustrojowe przemieszczają się ku górnym partiom ciała. Efekty to:
- opuchlizna twarzy,
- uczucie zatkanego nosa,
- zmniejszenie objętości osocza,
- zwiększone ciśnienie śródczaszkowe, które może wpływać na wzrok.
Najlepsze suplementy na mgłę mózgową
U astronautów pojawiają się również problemy ze wzrokiem. Zespół SANS (Spaceflight-Associated Neuro-ocular Syndrome) to schorzenie występujące u astronautów:
- spłaszczenie gałki ocznej,
- pogorszenie ostrości widzenia,
- obrzęk tarczy nerwu wzrokowego.
Co się dzieje z odpornością w kosmosie?
Układ odpornościowy podczas podróży w kosmos osłabia się, a jednocześnie niektóre wirusy, np. opryszczki, mogą się reaktywować. Zaburzenia snu, stres i promieniowanie osłabiają zdolność organizmu do walki z infekcjami.
Zauważono też zwiększone ryzyko nowotworów. Promieniowanie kosmiczne (w tym promienie gamma, cząstki słoneczne i promieniowanie galaktyczne) uszkadza DNA i może przyczyniać się do mutacji komórkowych oraz rozwoju zman nowotworowych (szczególnie po długotrwałych misjach).
Serce astronauty bije inaczej
Astronauci mogą doświadczać zmniejszenia objętości krwi, spadków ciśnienia (hipotensji ortostatycznej) po powrocie na Ziemię, zaburzeń rytmu serca.
Ponadto, wśród czynników ryzyka są problemy neurologiczne i psychiczne. Izolacja, stres, brak naturalnego rytmu dnia i nocy oraz ciasne warunki mogą prowadzić do: zaburzeń nastroju (depresji, lęku), problemów z koncentracją i pamięcią, zakłócenia cyklu snu i czuwania.
Czy w kosmosie człowiek starzeje się szybciej
Badania (np. bliźniaków Kellych w NASA) pokazały, że długotrwały pobyt w kosmosie wpływa na ekspresję genów, długość telomerów i inne mechanizmy regulacyjne. Część zmian wraca do normy po powrocie, ale nie wszystkie.
Dieta, stres i środowisko statku kosmicznego wpływają na skład flory jelitowej, co może mieć dalsze skutki dla odporności i trawienia.
Po powrocie astronauci muszą przejść readaptację – trudności w utrzymaniu równowagi, osłabienie mięśni i dezorientacja mogą zwiększać ryzyko upadków i urazów.
Pobyt w kosmosie to dla ludzkiego ciała ogromne wyzwanie. Choć technologia wspomaga zdrowie astronautów (np. specjalne ćwiczenia fizyczne czy osłony przeciwradiacyjne), wiele z efektów mikrograwitacji i promieniowania nadal nie jest w pełni kontrolowanych. Dalsze badania są niezbędne – zwłaszcza w kontekście długich misji, np. na Marsa.
Podcasty
Playlisty tematyczne
