- Europejska Agencja Leków potwierdza bezpośredni związek między stosowaniem finasterydu a ryzykiem myśli samobójczych
- Mechanizm blokujący wypadanie włosów może jednocześnie zaburzać kluczowe procesy chemiczne w mózgu prowadząc do depresji
- Badania naukowe ujawniają, jak lek na łysienie obniża poziom neurosteroidów odpowiedzialnych za równowagę psychiczną
- Polscy pacjenci stosujący finasteryd otrzymują już oficjalne ostrzeżenia o zagrożeniach dla zdrowia psychicznego
Myśli samobójcze po leku na łysienie? Urzędy ostrzegają pacjentów stosujących finasteryd
Finasteryd, substancja czynna stosowana w leczeniu łysienia typu męskiego, znalazł się pod lupą europejskich i polskich urzędów do spraw bezpieczeństwa leków. W maju tego roku Europejska Agencja Leków (EMA) oficjalnie potwierdziła, że stosowanie preparatów z finasterydem może wiązać się z ryzykiem wystąpienia myśli samobójczych.
Ostrzeżenie dotyczy zarówno tabletek w dawce 1 mg, stosowanych w terapii wypadania włosów, jak i tych w dawce 5 mg, używanych w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty. Analiza europejskiej bazy danych EudraVigilance, która gromadzi zgłoszenia działań niepożądanych, ujawniła 325 takich przypadków, z czego aż 313 dotyczyło mężczyzn przyjmujących niższą dawkę na włosy. Częstość tego zjawiska określono jako „nieznaną”, co w praktyce oznacza, że choć ryzyko istnieje, na podstawie obecnych danych nie da się precyzyjnie oszacować, jak wielu pacjentów może ono dotyczyć.
W ślad za europejskimi ustaleniami, we wrześniu tego roku zareagował polski Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL), wydając specjalny komunikat bezpieczeństwa. Dla pacjentów w Polsce oznacza to ważną zmianę, ponieważ do opakowań tabletek z finasterydem w dawce 1 mg dołączana będzie teraz specjalna karta.
Jej celem jest proste i zrozumiałe poinformowanie o ryzyku pojawienia się zaburzeń nastroju, w tym depresji i myśli samobójczych. Jednocześnie polscy lekarze zostali zobowiązani do rozmowy z pacjentami na temat tego zagrożenia. Mają również zalecać natychmiastowe przerwanie leczenia i pilny kontakt ze specjalistą, jeśli tylko pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy psychiczne.
Jak lek na łysienie zmienia chemię mózgu i może prowadzić do depresji?
Najnowsze badania naukowe, opublikowane na łamach czasopisma „Pharmaceuticals”, pomagają zrozumieć, w jaki sposób lek na włosy może wpływać na chemię mózgu. Finasteryd działa poprzez blokowanie enzymu o nazwie 5-alfa-reduktaza. Proces ten skutecznie hamuje przemianę testosteronu w jego bardziej aktywną formę, znaną jako DHT (dihydrotestosteron, czyli hormon w dużej mierze odpowiedzialny za miniaturyzację mieszków włosowych), co jest pożądane w leczeniu łysienia.
Niestety, ten sam mechanizm zakłóca również produkcję kluczowych neurosteroidów (naturalnych substancji chemicznych w mózgu, które regulują nasze samopoczucie). Szczególnie dotkliwy jest spadek poziomu allopregnanolonu, który działa jak naturalny balsam na układ nerwowy, łagodząc stres i lęk. Gdy jego poziom jest zbyt niski, osłabiona zostaje naturalna ochrona przed nadmiernym pobudzeniem, co może prowadzić do wahań nastroju, a w skrajnych przypadkach nawet do depresji. U niektórych osób zmiany te mogą utrzymywać się nawet po zakończeniu terapii.
Oficjalne statystyki mogą nie oddawać pełnej skali problemu. Analiza globalnych baz danych, prowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia (VigiBase) oraz amerykańską Agencję Żywności i Leków (FAERS), wykazała łącznie 1566 zgłoszeń myśli samobójczych powiązanych z finasterydem w ciągu ostatnich lat. Jak podkreśla prof. Mayer Brezis z Hebrew University w Jerozolimie w publikacji na łamach „Journal of Clinical Psychiatry”, zjawisko to jest prawdopodobnie znacznie niedoszacowane.
Zwraca on uwagę, że ani pacjenci, ani lekarze często nie łączą poważnych problemów psychicznych z lekiem przepisywanym na dolegliwość postrzeganą głównie jako kosmetyczna. Jego analiza ośmiu niezależnych badań jednoznacznie wykazała statystycznie istotny wzrost ryzyka depresji. Jak wyliczono, prawdopodobieństwo, że tak spójne wyniki były dziełem przypadku, jest mniejsze niż pół procenta.
Finasteryd w tabletkach nie dla każdego. Poznaj grupy ryzyka i bezpieczniejszą formę leku dostępną w Polsce
Zgodnie z wytycznymi europejskich i polskich instytucji regulacyjnych, szczególną ostrożność powinny zachować osoby, które w przeszłości zmagały się z depresją lub innymi zaburzeniami nastroju. Jak potwierdzają badania, w tym analiza francuskich naukowców przytoczona w publikacji „Pharmaceuticals”, ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest w tej grupie znacznie wyższe.
Co więcej, Europejska Agencja Leków wskazuje na dodatkowy, niebezpośredni mechanizm. Znane skutki uboczne finasterydu, takie jak spadek libido czy problemy z erekcją, same w sobie mogą negatywnie wpływać na samopoczucie i w ten sposób potęgować ryzyko rozwoju stanów depresyjnych. Dlatego tak ważne jest, aby żadne zmiany nastroju pojawiające się w trakcie terapii nie były bagatelizowane.
Dobrą wiadomością jest to, że opisane ryzyko dotyczy wyłącznie leków przyjmowanych w formie doustnych tabletek. Jak czytamy w komunikacie polskiego urzędu, przegląd dostępnych danych nie wykazał dowodów na to, by finasteryd w postaci aerozolu do stosowania na skórę głowy wiązał się z podobnym zagrożeniem. Ta forma leku, dostępna w Polsce od maja tego roku, działa głównie miejscowo, co minimalizuje jej wpływ na cały organizm.
Warto też wiedzieć, że podobny mechanizm działania ma dutasteryd, inna substancja stosowana w leczeniu rozrostu prostaty. Chociaż EMA nie znalazła bezpośrednich dowodów łączących go z myślami samobójczymi, ze względów ostrożnościowych do ulotek leków z tą substancją również zostaną dodane ostrzeżenia o możliwych zaburzeniach nastroju. Najważniejsze jest, by każdy pacjent był świadomy potencjalnego ryzyka i otwarcie rozmawiał z lekarzem o wszelkich niepokojących go objawach.
Źródła:
- European Medicines Agency (EMA) https://www.ema.europa.eu/en/news/measures-minimise-risk-suicidal-thoughts-finasteride-dutasteride-medicines
- Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL) – portal GOV.PL https://www.gov.pl/web/urpl/finasteryd-dutasteryd–nowe-srodki-minimalizujace-ryzyko-wystapienia-mysli-samobojczych
- PMC (PubMed Central) – Pharmaceuticals (Basel) https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12300150/
- Journal of Clinical Psychiatry / PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/41004169/
- https://www.psychiatrist.com/jcp/analytical-review-depression-suicidality-finasteride/
