W 2026 roku rusza największa od dwóch dekad reforma pomocy społecznej. Zmiany obejmą m.in. sposób działania MOPS-ów, nowe świadczenia, standardy pracy socjalnej i rozwój mieszkań wspomaganych. Rząd zapowiada uproszczenia, cyfryzację i większą dostępność wsparcia – to dopiero początek transformacji systemu.
Reforma pomocy społecznej 2026 – cel i założenia zmian
Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (projekt UD315) to pierwszy etap szerokiej reformy, której celem jest dostosowanie przepisów do współczesnych potrzeb społecznych. Projekt stanowi odpowiedź na postulaty środowisk osób z niepełnosprawnościami, pracowników socjalnych oraz samorządów, które od lat wskazywały na potrzebę deinstytucjonalizacji i rozwoju usług środowiskowych. Nowe regulacje mają poprawić dostępność wsparcia, zwiększyć jego jakość i wprowadzić skuteczny system monitorowania usług świadczonych przez ośrodki pomocy społecznej. Według rządowych dokumentów, reforma ma umożliwić osobom i rodzinom skuteczniejsze przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać samodzielnie. Poza świadczeniami pieniężnymi i niepieniężnymi, kluczowym elementem pozostaje praca socjalna – rozumiana jako profesjonalne wsparcie w odzyskiwaniu zdolności do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Zmiany w MOPS 2026 – definicje, nowe formy wsparcia i praca socjalna
Projekt wprowadza zharmonizowane definicje pojęć takich jak deinstytucjonalizacja, streetworking, kręgi wsparcia czy osoba w kryzysie bezdomności. Uaktualniono również definicję pracy socjalnej, aby odzwierciedlała współczesne standardy oparte na indywidualnym podejściu i aktywnym udziale osoby korzystającej z pomocy. W praktyce oznacza to wzmocnienie roli pracownika socjalnego, rozwój superwizji zawodowej oraz szkoleń z zakresu bezpieczeństwa osobistego i komunikacji kryzysowej. Reforma zakłada też ujednolicenie minimalnych standardów awansu zawodowego i dostępności do szkoleń, by ograniczyć różnice między regionami.
Mieszkalnictwo wspomagane i treningowe – alternatywa dla domów pomocy społecznej
Jednym z najważniejszych elementów reformy jest rozwój mieszkalnictwa wspomaganego i treningowego, które ma stanowić realną alternatywę dla całodobowej opieki w domach pomocy społecznej (DPS). Nowe przepisy dopuszczają prowadzenie takich mieszkań przez organizacje pozarządowe, znoszą dotychczasowe ograniczenia dotyczące osób wymagających całodobowego wsparcia i wprowadzają podział na formy krótkoterminowe oraz długoterminowe. Projekt przewiduje, że wojewoda będzie prowadził rejestr mieszkań wspomaganych i listę jednostek oferujących tego typu usługi, co ma zwiększyć przejrzystość oferty i dostępność miejsc. Wzmocniono również zasady nadzoru nad domami pomocy społecznej – zarówno w zakresie przestrzegania praw człowieka, jak i jakości świadczonych usług.
Streetworking i kręgi wsparcia – nowoczesne formy pomocy środowiskowej
Reforma formalizuje zasady streetworkingu, czyli pracy w terenie z osobami w kryzysie bezdomności lub zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Określono standardy kwalifikacji, obowiązki i uprawnienia pracowników środowiskowych, a także ramy współpracy z innymi instytucjami. Nowe przepisy wprowadzają pojęcie kręgów wsparcia – sieci relacji między rodziną, sąsiadami, instytucjami i organizacjami społecznymi. Ich celem jest tworzenie trwałego systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, seniorów oraz wychowanków opuszczających pieczę zastępczą. Wprowadzenie tego modelu ma ograniczyć zjawisko izolacji społecznej i zwiększyć skuteczność integracji społecznej.
Cyfryzacja, planowanie i finansowanie systemu pomocy społecznej 2026
Projekt porządkuje zasady planowania i koordynacji polityki społecznej. OPS, PCPR, ROPS i wojewodowie zyskają jasno określone role w diagnozowaniu potrzeb, opracowywaniu strategii i ocenie skuteczności działań. Wprowadzony zostanie spójny system wymiany informacji między instytucjami oraz cyfrowe narzędzia do monitorowania jakości usług. Reforma przewiduje uproszczenia proceduralne – w określonych przypadkach rodzinny wywiad środowiskowy zastąpią oświadczenia i wnioski. Rozszerzono także przesłanki przyznawania pomocy o uzależnienia behawioralne i kompulsywne zachowania. Doprecyzowano zasady zlecania zadań publicznych i przyznawania dotacji celowych, również na wynagrodzenia w ośrodkach realizujących zadania z pogranicza zdrowia i pomocy społecznej.
Nowe przepisy mają też uporządkować finansowanie systemu i zwiększyć odpowiedzialność instytucjonalną – zarówno na poziomie lokalnym, jak i centralnym. To ma zapewnić większą stabilność i przewidywalność działań na rzecz osób w trudnej sytuacji życiowej.
Reforma pomocy społecznej 2026 – kiedy wejdzie w życie i co zmieni dla obywateli
Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów zaplanowano na IV kwartał 2025 r. Zmiany mają wejść w życie w 2026 roku. Będzie to pierwszy etap kompleksowej transformacji, wymagający współpracy administracji centralnej, samorządów, organizacji pozarządowych oraz środowisk zawodowych pomocy społecznej. Nowe przepisy mają uporządkować system odpowiedzialności – od poziomu lokalnego po rządowy – i wzmocnić mechanizmy kontroli jakości usług. W praktyce oznacza to lepszą koordynację działań, szybsze reagowanie na potrzeby obywateli i skuteczniejsze wykorzystanie środków publicznych. Reforma ma realnie poprawić jakość życia milionów Polaków, w tym osób z niepełnosprawnościami, seniorów, rodzin w kryzysie i osób samotnych.
Polecany artykuł:
