Jad owadów bywa zabójczy. Tak możesz sprawdzić, czy masz uczulenie
Wiosna w pełni, o krok do lata, wokół pełno kwiatów i... owadów. Choć niewątpliwie pożyteczne dla przyrody, mogą niekiedy kąsać ludzi, co z kolei może powodować reakcje alergiczne. Jak sprawdzić, czy mamy uczulenie na osy lub pszczoły? Czy takie uczulenie może pojawić się u kogoś, kto wcześniej nie miał podobnych dolegliwości?
Jak częste jest uczulenie na jad owadów?
Uczulenie na jad os i pszczół nie jest bardzo częstym problemem – według szacunków dotyczy nie więcej niż 7,5 proc. populacji w Europie. Na ciężką ogólnoustrojową reakcję alergiczną po użądleniu osy, pszczoły albo szerszenia statystycznie może być narażone ok. 1-2 proc. osób.
Warto mieć świadomość, że uczulenie na jad owadów błonkoskrzydłych to jedna z najczęstszych przyczyn wstrząsu anafilaktycznego, który może spowodować śmierć pacjenta.
Uczulenie na jad owadów to nadmierna reakcja układu odpornościowego na obecne w jadzie białka. Najczęściej mamy do czynienia z tzw. alergią IgE-zależną, w której organizm wytwarza przeciwciała klasy IgE w odpowiedzi na alergen.
W przypadku jadu pszczoły zidentyfikowano aż 12 frakcji białkowych, które mogą wywoływać silne reakcje alergiczne. Taka reakcja może prowadzić do objawów od łagodnych (np. obrzęk) po ciężkie jak wstrząs anafilaktyczny.
Uczulenie na jad - objawy
Jakie reakcje uczuleniowe mogą wystąpić po użądleniu pszczoły? Po użądleniu pszczoły lub osy mogą wystąpić różne reakcje uczuleniowe – od łagodnych po ciężkie, zagrażające życiu.
Najczęściej mamy do czynienia z reakcją miejscową, która obejmuje zaczerwienienie, ból, świąd i obrzęk w miejscu wkłucia – czasem obrzęk może być duży i obejmować całą kończynę. U osób uczulonych reakcja może być znacznie silniejsza, obejmując objawy ogólnoustrojowe, takie jak pokrzywka, duszność, uczucie osłabienia, zawroty głowy czy spadek ciśnienia.
W skrajnych przypadkach dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego – gwałtownej reakcji organizmu, która może prowadzić do utraty przytomności, zatrzymania krążenia i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Taka reakcja może wystąpić już po jednym użądleniu i rozwinąć się w ciągu kilku minut. Oto lista objawów po ukąszeniu owadów, od najlżejszych do najbardziej poważnych:
- Zaczerwienienie w miejscu użądlenia
- Duży, bolesny obrzęk
- Świąd skóry
- Podniesiona temperatura wokół miejsca wkłucia
- Pokrzywka (wysypka) poza miejscem użądlenia
- Obrzęk w innych częściach ciała (np. twarzy, powiek, warg)
- Duszność, uczucie braku powietrza
- Kaszel
- Świszczący oddech
- Osłabienie
- Zawroty głowy
- Spadek ciśnienia krwi
- Wstrząs anafilaktyczny (to reakcja zagrażająca życiu!)
- Nagłe zaburzenia oddychania
- Zapaść krążeniowa (utrata przytomności, brak tętna)
- Silne nudności, wymioty, biegunka
- Przyspieszone bicie serca (tachykardia)
Jak sprawdzić, czy mam uczulenie na jad pszczoły albo osy
Jak można sprawdzić, czy ma się uczulenie na jad pszczoły lub osy, zanim dojdzie do użądlenia? Jak zbadać, czy mamy uczulenie na jad pszczoły lub osy?
- Wizyta u alergologa, który zapyta o objawy po wcześniejszych użądleniach (jeśli miały miejsce) oraz o inne reakcje alergiczne.
- Testy z krwi – oznaczenie przeciwciał IgE swoistych dla jadu owadów. Badanie laboratoryjne wykrywające obecność przeciwciał klasy IgE skierowanych przeciwko jadom pszczoły i osy. Jeśli poziom przeciwciał jest wysoki, istnieje ryzyko uczulenia.
- Testy skórne (punktowe lub śródskórne)– W kontrolowanych warunkach lekarz podaje niewielką ilość alergenu (jadu) i obserwuje reakcję skóry. Testy te są wykonywane tylko w specjalistycznych placówkach i nie są zalecane „profilaktycznie” bez wyraźnych wskazań, ponieważ wiążą się z ryzykiem reakcji alergicznej.
- Testy komponentowe (zaawansowane badanie IgE)– pozwalają określić, na które konkretne białka jadu (np. z pszczoły lub osy) jesteśmy uczuleni. Pomocne przy decyzji o ewentualnym odczulaniu (immunoterapii).
Najczęstsze objawy chorób jelit
Takie badania wykonuje się głównie u osób z podejrzeniem alergii lub po wcześniejszych silnych reakcjach na użądlenie. U osób bez żadnych objawów badania nie są rutynowo zalecane, ale można je wykonać po konsultacji z alergologiem, zwłaszcza jeśli ktoś pracuje na zewnątrz (pszczelarze, ogrodnicy) lub boi się silnej reakcji.
– Jeżeli ktoś raz w życiu został użądlony przez owada błonkoskrzydłego i okazało się, że ma alergię, czyli reaguje bardziej intensywnie niż przeciętna osoba, to potem obawia się, że może go to spotkać po raz kolejny. Trzeba pamiętać, że wstrząs anafilaktyczny to poważna reakcja organizmu, doświadczenie budzące lęk, bo ono pokazuje, że z błahego powodu czyjeś życie może być zagrożone
- wskazała psycholożka Katarzyna Korpolewska na łamach Medycyny Praktycznej.
Co zrobić po użądleniu przez pszczołę?
- Usuń żądło– jak najszybciej,ale nie ściskaj, by nie wcisnąć w ciało więcej jadu
- Oczyść miejsce użądlenia – przemyj skórę chłodną wodą z mydłem lub zastosuj środek dezynfekujący
- Zastosuj zimny okład, chłodny kompres, by zmniejszyć obrzęk, ból i zaczerwienienie.
- Przy łagodnej reakcji można zastosować leki przeciwhistaminowe (antyhistaminowe) – np. ceteryzyna, loratadyna, by złagodzić świąd i ograniczyć reakcję alergiczną.
- Maść z hydrokortyzonem (0,5–1%) – działa przeciwzapalnie, dobrze sprawdzi się na miejscowy obrzęk i zaczerwienienie.
Jeśli do objawów dołącza np. duszność, zawroty głowy, uogólniony świąd, pokrzywka poza miejscem użądlenia, przyspieszony puls – to już może być początek silniejszej reakcji, nawet anafilaksji, i wtedy trzeba natychmiast reagować! Obserwuj więc reakcję organizmu.
Jeśli wiesz, że jesteś uczulona na jad, użyj adrenaliny (np. z automatycznego wstrzykiwacza – Epipen), jeśli została przepisana, zadzwoń po pogotowie lub natychmiast udaj się na SOR.
Odczulanie na jad owadów
Jedynym przyczynowym leczeniem alergii na jad pszczół, os czy szerszeni jest immunoterapia alergenowa (odczulanie). Polega ona na stopniowym podawaniu alergenu, by organizm nauczył się go tolerować i nie reagował nadmiernie.
– Podajemy pacjentowi alergen stopniowo, zwiększając dawkę, żeby organizm się przyzwyczaił, a układ odpornościowy zaczął tolerować białka zawarte w jadzie osy czy pszczoły i uznał je za nieistotne z punktu widzenia alergologicznegoImmunoterapia alergenowa na jad owadów błonkoskrzydłych cieszy się dużym powodzeniem i ma bardzo wysoką skuteczność. Wynika to m.in. z faktu, że posiadamy obecnie dobre, wysoko wystandaryzowane preparaty do leczenia tą metodą.
– wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kowal, przewodniczący Sekcji Immunoterapii Polskiego Towarzystwa Alergologicznego na łamach Medycyny Praktycznej.
Leczenie to jest bardzo skuteczne, ale wymaga czasu i systematyczności – trwa około 5 lat i odbywa się raz w miesiącu w warunkach szpitalnych. Niestety, dostępność jest ograniczona – odczulanie prowadzą tylko 33 ośrodki w Polsce, co sprawia, że część pacjentów rezygnuje z leczenia ze względu na dojazdy nawet kilkaset kilometrów i konieczność zwalniania się z pracy.
Polecany artykuł:
Czy szerszenie są groźniejsze niż pszczoły i osy?
Użądlenia szerszeni uchodzą za jedne z najgroźniejszych spośród owadów błonkoskrzydłych – głównie z trzech powodów:
- Szerszenie są większe od pszczół i os, a ich żądło potrafi wprowadzić więcej jadu przy jednym użądleniu.
- Jad szerszenia zawiera silne toksyny, które mogą wywoływać silny ból, intensywną reakcję zapalną, a u osób uczulonych – groźną reakcję anafilaktyczną.
- Szerszenie mogą żądlić wielokrotnie, w przeciwieństwie do pszczół, które po użądleniu giną – przez co jedno spotkanie z rozdrażnionym owadem może skończyć się kilkoma użądleniami.
Dla osoby uczulonej każde użądlenie (czy to przez szerszenia, pszczołę, czy osę) może być niebezpieczne, ale szerszenie są szczególnie niepokojące z powodu ilości jadu i możliwej gwałtowności reakcji. Użądlenia w okolicę szyi, gardła lub twarzy są szczególnie niebezpieczne – nawet bez alergii – ze względu na ryzyko obrzęku i uduszenia.
Podcasty
Playlisty tematyczne
