Szczepienia przeciw HPV w Polsce. „Rodzice się boją, dyrektorzy się wahają, a dzieci tracą ochronę”

Choć Polska stworzyła solidne fundamenty dla programu szczepień przeciw HPV – oferując je bezpłatnie i dostępnie w szkołach – poziom wyszczepialności wciąż pozostaje bardzo niski. O przyczynach tego zjawiska i możliwych rozwiązaniach podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu mówił Grzegorz Święch, współzałożyciel i członek zarządu fundacji OFFSCHOOL.

Dlaczego wyszczepialność jest tak niska?

„Nie lubię skrajnych określeń, ale sytuacja jest zła, bardzo zła. Poziom wyszczepialności jest po prostu bardzo niski. Myślę, że w ogóle świadomość i wiedza o szczepieniach, nie tylko o HPV, jest w Polsce niska i niestety się pogarsza. To powinno być dla nas sygnałem alarmowym” – podkreśla Grzegorz Święch.

Choć szczepienia są bezpłatne i mogą być realizowane w szkołach, nie zawsze dochodzi do ich faktycznego przeprowadzenia. „Potrzebne jest działanie. Szkoła musi zorganizować szczepienie. Niektórym osobom z mojego rocznika przypomną się czasy, gdy pielęgniarka przyjeżdżała do szkoły i szczepiła uczniów na lekcji czy przerwie. Dziś brakuje jednorodności przekazu i jasnych procedur. Szkoły często nie wiedzą, jak to zrobić” – tłumaczy.

Szkoły zostawione same sobie

Formalnie istnieją przepisy i finansowanie, a do organizacji szczepień można włączyć GIS czy lokalne ośrodki zdrowia. W praktyce jednak – jak mówi Święch – „szkoły są zostawione same sobie”. Dyrektorzy i nauczyciele, obciążeni wieloma obowiązkami, często odkładają dodatkowe działania. „Kiedy nie ma pełnej przejrzystości, łatwiej nic nie robić. Gdy tłumaczymy, że wystarczy skontaktować się z sanepidem i procedura jest prosta, słyszymy: ‘Nie wiedziałem, że to takie łatwe’” – dodaje.

Kolejną barierą jest strach. „Dyrektorzy czasem boją się odpowiedzialności. Mówią: ‘A jeśli coś się stanie dziecku podczas szczepienia?’. To błędne przekonanie, bo dyrektor nie ponosi osobistej odpowiedzialności za ewentualne skutki uboczne. Ale ten lęk działa paraliżująco” – zaznacza.

Rodzice i mity wokół szczepień na HPV

Nawet w szkołach chętnych do organizacji szczepień pojawia się opór rodziców.  „Młodsze dzieci są zdane całkowicie na decyzję rodziców. A świadomość w społeczeństwie jest bardzo różna, do tego dochodzą mity i stereotypy wokół szczepień” – mówi Święch.

Rozwiązaniem jest edukacja: nauczycieli, uczniów i rodziców. „Jeśli nauczyciel potrafi odpowiedzieć na podstawowe pytania rodziców, to oni częściej wyrażają zgodę na szczepienie. Uczniowie z kolei powinni rozumieć, dlaczego to dla nich dobre” – tłumaczy.

Rola decydentów i partnerów społecznych

Zdaniem Święcha potrzebne jest jasne, spójne przesłanie od decydentów oraz wsparcie dla szkół w praktycznej organizacji szczepień. „Ministerstwo często uznaje, że wysłanie pisma do szkół kończy proces. To dopiero początek. Trzeba wzmacniać komunikację, działać oddolnie, angażować samorządy” – podkreśla.

Fundacja OFFSCHOOL wraz z Instytutem Praw Pacjenta i innymi organizacjami prowadzi projekt HPV Free. „Tam, gdzie rośnie świadomość, rośnie wyszczepialność. Szkoły wiedzą, jak rozmawiać z rodzicami, a uczniowie rozumieją, po co to robią. Angażujemy GIS, POZ-y, samorządy i samych rodziców. Zdarza się, że rodzice po Okrągłych Stołach mówią: ‘Zajmę się nie tylko szkołą mojego dziecka, ale też sąsiednimi’. To właśnie odpowiedzialność społeczna” – opowiada.

Dlaczego warto szczepić przeciw HPV?

Bezpłatne szczepienia dotyczą uczniów szkół podstawowych, ale fundacja apeluje o rozszerzenie programu na młodzież szkół średnich. „Oni są bardziej świadomi, potrafią rozmawiać z rodzicami i wspierać decyzję o szczepieniu” – mówi Święch.

Podkreśla, że szczepionka przeciw HPV to przede wszystkim profilaktyka onkologiczna. „To szczepionka przeciwnowotworowa. Badania pokazują, że gdy pytamy, czy ludzie zaszczepiliby się przeciwko nowotworom, odpowiadają ‘tak’. Ale gdy pytamy o szczepionkę HPV, większość mówi ‘nie’. Dlaczego? Bo obrosła stereotypami związanymi z aktywnością seksualną. A przecież chroni przed wieloma rodzajami nowotworów – nie tylko u kobiet, ale i u mężczyzn” – zaznacza.

Katarzyna Hubicz