Jalapeno - właściwości i wartości odżywcze

Jalapeno to małe, zielone papryczki o średnio ostrym smaku. Są bardzo popularne w kuchni meksykańskiej. Oprócz walorów smakowych oferują bogactwo witamin i przeciwutleniaczy. Jalapeno spożywane z dietą na pewno nie zaszkodzą, a mogą pomóc w prewencji wielu chorób. Gdzie kupić jalapeno? Jakie ma właściwości?

Jalapeno to kultywar papryki rocznej (Capsicum annuum). Zalicza się ją do papryk chili o średnio lub łagodnie ostrym smaku. Jalapeno ma małe lub średnie owoce – do 5 do 9 cm długości, podłużny kształt i jest spiczaście zakończona. Jalapeno ma mnóstwo odmian o mniejszych lub większych owocach, zielonych, czerwonych lub purpurowych, mniej i bardziej ostrych. Papryczki można kupić świeże, suszone lub marynowane. Bardzo ceniona w kuchni jest papryka chipotle, czyli uwędzona wcześniej jalapeno.

Spis treści

1. Papryka jalapeno – pochodzenie. Gdzie kupić?
2. Czy jalapeno jest ostra?
3. Papryka jalapeno – wartość odżywcza
4. Papryka japaleno - właściwości zdrowotne

Papryka jalapeno – pochodzenie. Gdzie kupić?

Owoce papryczki jalapeno są gładkie, bez żłobień. Do bardzo późnego stadium dojrzewania mają kolor zielony. Następnie stają się czerwone lub purpurowe, jednak kulinarnie bardziej cenione są zielone jalapeno.

Jalapeno pochodzi z Meksyku, gdzie była uprawiana już 6 tysięcy lat temu. Jej nazwa prawdopodobnie pochodzi od nazwy miasta Xalapa. Ostre papryczki mają bardzo ważne miejsce w meksykańskiej kuchni i są drugim najczęściej spożywanym po pomidorach warzywem w Meksyku. Obecnie uprawia się papryczki jalapeno również na południu Stanów Zjednoczonych, głównie w stanie Kalifornia.

W Polsce jalapeno są mało popularne, ale czasem można je kupić w większych supermarketach. Dostępne są też nasiona do domowej uprawy, nawet na parapecie okiennym. W polskich warunkach klimatycznych uprawa papryczek jalapeno jest możliwa praktycznie tylko w pomieszczeniach, ponieważ roślina ta nie toleruje temperatur poniżej 15ºC.

Czy jalapeno jest ostra?

Papryczki jalapeno są ostre z względu na obecność kapsaicynoidów, które kumulują się w gniazdach nasiennych. To właśnie pestki papryczek charakteryzują się największą ostrością.

Jednak jalapeno wcale nie należą do najbardziej ostrych papryk. Skala ostrości zaczyna się od 0 SHU (jednostek ostrości) dla papryki słodkiej, a kończy na 16 milionach SHU dla czystej kapsaicyny.

Najostrzejsza z papryk, której spożycie w całości może skończyć się hospitalizacją, ma 2,2 miliona SHU, a jalapeno – od 2,5 do 8 tysięcy SHU. Ta odmiana jest mniej ostra od znanych kultywarów takich jak serrano, cayenne czy habanero.

Papryka jalapeno – wartość odżywcza

Jalapeno zawiera mało kalorii, dużo błonnika i jest bombą witaminową. Znajduje się w niej szczególnie dużo witaminy C, witaminy B6 oraz witaminy A, a także witaminy K, folianów, manganu, miedzi i potasu. Już jedna 14-gramowa papryczka pokrywa zapotrzebowanie organizmu na witaminę C w 10%, na witaminę B6 w 4%, a na witaminę A w 2%.

Ponadto jest to doskonałe źródło antyoksydantów: polifenoli, flawonoidów, karotenoidów i chlorofilu. Substancji obecnej w ostrych paprykach, w tym w jalapeno, której przypisuje się najwięcej właściwości prozdrowotnych, jest kapsaicyna.

Wartość odżywcza papryki jalapeno w 100 g

Wyniki badań naukowych pokazują, że zarówno świeża, jak i przetworzona papryka jalapeno jest bardzo dobrym źródłem związków fenolowych, witaminy C i kapsaicyny. Związki te są odpowiedzialne za wysoki potencjał przeciwutleniający jalapeno. Kwasy fenolowe oraz flawonoidy mają silniejsze działanie antyoksydacyjne niż witamina C i kapsaicynoidy.

Co prawda procesy przetwórstwa prowadzą do strat zawartości bioaktywnych fitozwiązków, ale nawet przetwory z papryki jalapeno stanowią istotne źródło związków chemicznych korzystnych dla zdrowia.

W jalapeno zidentyfikowano:

• polifenole wyrażone w mg ekwiwalentów kwasu galusowego/100 g świeżej masy:
• świeża papryka jalapeno – 1028 ± 57 mg GAE/100g
• chipotle – 919 ± 18 mg GAE/100g
• konserwowa papryka jalapeno – 802 ± 63 mg GAE/100g
• flawonoidy wyrażone w mg ekwiwalentów katechiny/100 g świeżej masy
• świeża papryka jalapeno – 332 ± 40 mg CE/100g
• chipotle – 284 ± 8 mg CE/100g
• konserwowa papryka jalapeno – 389 ± 23 mg CE/100g
• kapsaicynoidy wyrażone w μg/g suchej masy
• świeża papryka jalapeno – 742 ± 29,6 μg/g s.m.; w tym kapsaicyny 346,2 ± 14,3 μg/g s.m.
• chipotle – 525,7 ± 10 μg/g s.m; w tym kapsaicyny 259,2 ± 16,4 μg/g s.m.
• konserwowa papryka jalapeno – 539,5 ± 50,7 μg/g s.m; w tym kapsaicyny 323,9 ± 63 μg/g s.m.

Papryka japaleno - właściwości zdrowotne

Ostre papryki były używane jako lekarstwo na różne dolegliwości przez starożytne cywilizacje. Majowie leczyli przy ich pomocy astmę, kaszel i bóle, a dla Azteków było to najlepsze remedium na ból zęba.

Do dziś uważa się, że ostre papryki mają wysoki potencjał prozdrowotny, jednak w większości przypadków domniemania te są niepotwierdzone jednoznacznie przez badania naukowe.

Papryce jalapeno przypisuje się zdolność działania przeciwbólowego, łagodzącego reumatoidalne zapalenie stawów, odchudzającego, leczącego wrzody żołądka, zwalczającego infekcje, wspomagającego układ krążenia i przeciwnowotworowego.

Działanie przeciwbólowe

Kapsaicyna jest agonistą receptorów czuciowo-bólowych TRPV1. Oznacza to, że pobudza ona receptory, wywołując wrażenie bólu. Skoro kapsaicyna odpowiada za odczucie bólu, dlaczego zatem rozważa się jej właściwości przeciwbólowe? Wynika to z faktu, że stale pobudzane przez kapsaicynę receptory TRPV1 zmieniają swoją konformację i stają się niewrażliwe na bodźce zwykle wywołujące odpowiedź i reakcję bólową.

Działanie przeciwbólowe kapsaicyny jest dobrze udokumentowane, gdy jest ona aplikowana miejscowo w postaci kremu lub plastra. Wykazuje skuteczność w neuralgii półpaścowej, bólach reumatycznych oraz mięśniowo-stawowych.

Skuteczność w zmniejszaniu bólu neuropatycznego jest mniejsza. Wadą preparatów z kapsaicyną jest wywoływanie wrażenia pieczenia, podrażnień skóry i rumieni w miejscu podania. Czasem niezbędne jest stosowanie miejscowo środków znieczulających.

Działanie na przewód pokarmowy

Badania dotyczące wpływu papryki i zawartych w niej substancji (głównie kapsaicyny) na przewód pokarmowy są wstępne i niejednoznaczne. Powszechnie utarło się przekonanie, że spożycie ostrej papryki i ostrych przypraw sprzyja powstawaniu wrzodów żołądka, co przypisuje się drażniącemu działaniu ostrych produktów na błony śluzowe i zwiększonemu wydzielania soków żołądkowych po ich spożyciu.

Jednak badania przedkliniczne i kliniczne pokazują, że związki bioaktywne zawarte w papryce mogą działać ochronnie przed tworzeniem się zmian chorobowych w żołądku i jelitach poprzez łagodzenie stresu oksydacyjnego.

Wiadomo także, że kapsaicyna jest skuteczna w zwalczaniu Helicobacter pylori – bakterii zasiedlających środowisko żołądka i stanowiących główną przyczynę powstawania wrzodów żołądka.

Stwierdzono w badaniu na myszach, że związki, pochodzące z papryki, silnie hamują stan zapalny in vivo w komórkach nabłonka jelita oraz hamują aktywację jądrowego czynnika OB. Badanie na ludziach pokazało, że przewlekłe podawanie 2,5 g dziennie sproszkowanej papryki powoduje zmniejszenie bólów brzucha i objawów niestrawności.

Możliwość zastosowania ekstraktów z papryki lub samej kapsaicyny w prewencji i leczeniu chorób układu pokarmowego wymaga dokładniejszych badań, uwzględniających dawki, długość leczenia i wrażliwość pacjentów na terapię.

Działanie odchudzające

W ostrych produktach pokłada się duże nadzieje do stosowania ich w kontroli masy ciała i odchudzaniu. Kapsaicyna zawarta w papryce jalapeno ma działanie termogeniczne i przyspiesza tempo metabolizmu. Powoduje hamowanie transkrypcji genów białek stymulujących proces adipogenezy, czyli akumulacji białej tkanki tłuszczowej – zapasowego źródła energii w organizmie. Ponadto pobudza transkrypcję genów białek związanych z procesem termogenezy.

Oprócz tego wzmaga wytwarzanie ciepła poprzez zwiększenie wydzielania adrenaliny i noradrenaliny z rdzenia nadnerczy. Wpływa również na transkrypcję genów odpowiedzialnych za produkcję enzymów katalizujących reakcje redukcji tłuszczów.

Wszystkie te procesy zachodzące w organizmie dają nadzieję na możliwość zastosowania kapsaicyny jako środka odchudzającego. Jest to jednak działanie tak krótkotrwałe, że bez zmian w diecie i aktywności fizycznej nie ma możliwości, aby przyczyniło się ono do utraty masy ciała.

Również badania dotyczące sytości po posiłku bogatym w kapsaicynę są sprzeczne. Z niektórych analiz wynika, że wrażenie sytości wzrasta, z innych – że spożycie ostrej papryki nie ma wpływu na sytość poposiłkową.

Kontrola glukozy i insuliny

Niewielkie badania na ludziach (próby na kilkunastu osobach) pokazują, że spożycie ostrej papryki wyrównuje gospodarkę glukozowo-insulinową. W jednej z analiz grupa 36 osób przyjmowała posiłki zawierające 30 g ostrych papryczek. Zauważono u nich zmniejszone poposiłkowe wydzielanie insuliny.

Przedkliniczne badania sugerują, że TRPV1 bierze udział w regulacji stężenia glukozy we krwi. Ze względu na to, że receptory te są obecne w komórkach beta trzustki, mogą one odgrywać rolę w wydzielaniu insuliny i cukrzycy.

Wczesne badania na szczurach pokazują, że leczenie dużymi dawkami kapsaicyny może opóźniać insulinooporność wywołaną starzeniem. Badania dotyczące wpływu spożycia ostrej papryki na kontrolę gospodarki węglowodanowej są obiecujące, ale dotychczas niewystarczające, aby wyciągać jednoznaczne wnioski.

Działanie przeciwnowotworowe

Papryka jalapeno jest bardzo dobrym źródłem związków bioaktywnych o działaniu przeciwnowotworowym: polifenoli, flawonoidów, kapsaicyny oraz witaminy A i C. Jednakże wpływ spożycia ostrej papryki i samej kapsaicyny na raka jest niespójny.

W zależności od dawki i sposobu podania ekstrakty z papryki oraz czysta kapsaicyna mogą wykazywać działanie hamujące rozwój nowotworów, jak i promujące zmiany nowotworowe.

Wątpliwości wywołują szczególnie terapie z użyciem samej kapsaicyny. Natomiast długoterminowe badania na myszach pokazały, że spożycie kapsaicynoidów z diety nie jest rakotwórcze. Badania in vitro nad wpływem ekstraktów z ostrej papryki pokazują, że może ona powodować śmierć komórek nowotworowych. Badania in vivo są niejednoznaczne.

Wpływ na układ krążenia

Skład przeciwutleniaczy w papryce jalapeno wskazuje na jej potencjalny pozytywny wpływ na zdrowie układu krążenia. Społeczeństwa, w których spożycie ostrej papryki jest wysokie, charakteryzują się niższym ciśnieniem krwi i mniejszą ilością incydentów sercowo-naczyniowych. Brakuje badań naukowych wskazujących na bezpośredni wpływ spożycia ostrej papryki na poziom lipidów we krwi i ryzyko chorób serca.

Podsumowując, papryka jalapeno może (ale nie musi) mieć pozytywny wpływ na zdrowie w wielu aspektach. Z pewnością spożywanie jej z dietą nie zaszkodzi, a może pomóc ochronić organizm przed stresem oksydacyjnym i wynikającymi z niego chorobami.

Czytaj też: 

• Papryczka CHILLI bogata w kapsaicynę służy zdrowiu
• Papryka słodka i ostra. Właściwości i wartości odżywcze papryki
• Pieprz cayenne: właściwości lecznicze i odchudzające pieprzu kajeńskiego

Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk, technolog żywności, edukator