Dieta wątrobowa - jadłospis i zasady. Co jeść, a czego unikać?

2022-06-07 16:18

Dieta wątrobowa to dieta, której jadłospis powinien zawierać produkty lekkostrawne, z małą ilością tłuszczu. Dieta wątrobowa stosowana jest w profilaktyce i wspomagająco w terapii różnych schorzeń wątroby. Dowiedz się, jaka powinna być dieta przy problemach z wątrobą. Jakie są zasady diety wątrobowej? Co można jeść? Które produkty są wskazane i przeciwwskazane?

Dieta wątrobowa - jadłospis i zasady. Co jeść, a czego unikać?
Autor: Thinkstockphotos.com

Spis treści

  1. Dieta wątrobowa - zasady ogólne
  2. Dieta wątrobowa - co można jeść, a czego nie? Tabela 1
  3. Dieta wątrobowa – etapy diety wątrobowej
  4. Dieta wątrobowa - produkty zalecane i przeciwwskazane. Tabela 2
  5. Dieta wątrobowa - jadłospis w diecie wątrobowej

Dieta wątrobowa to dieta, której jadłospis i przepisy w nim zawarte modyfikuje się w zależności od stanu chorego i wydolności wątroby, a nie do jednostki chorobowej. Zawsze jednak jest to odmiana diety łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu. Właśnie ten model postępowania żywieniowego stosowany jest najczęściej przez pacjentów.

Wyróżnia się jednak także inne etapy diety wątrobowej, stosowane w przypadku pogorszenia lub polepszenia stanu chorego. W leczeniu żywieniowym chorób wątroby bardzo ważne jest obserwowanie samopoczucia pacjenta i modyfikowanie diety. Prawidłowe postępowanie żywieniowe, dobrze skomponowany jadłospis odpowiadają za utrzymanie wydolności wątroby, a także pozwalają na szybszy powrót do zdrowia i utrzymywanie wydolności narządu w chorobach przewlekłych. W związku z tym dieta wątrobowa jest zalecana obok leczenia farmakologicznego.

Dieta wątrobowa - zasady ogólne

W diecie wątrobowej zaleca się jedzenie 5-6 mniejszych posiłków zamiast 3 dużych. Pozwala to odciążyć wątrobę i spowolnić tempo jej pracy. Posiłki należy jeść w regularnych odstępach czasu, co 2-3 godziny. Śniadanie powinno być zjedzone do godziny po przebudzeniu, a kolacja 2-3 godziny przed snem.

Do picia zalecana jest woda mineralna oraz słabe napary herbat bez cukru w ilości 1,5 litra płynów dziennie. Napoje należy przyjmować między posiłkami. Nie powinno się popijać podczas jedzenia.

Posiłki powinny być świeżo przygotowane, najlepiej tego samego dnia. Nie zaleca się jeść dań odgrzewanych i długo przechowywanych w lodówce. Należy wykluczyć dania:

  • smażone, szczególnie w głębokim tłuszczu i panierkach
  • odsmażane
  • duszone w ciężkich sosach

Ważne składniki diety to metionina, cholina, witamina B2, C i E. Ograniczają one odkładanie lipidów w wątrobie, zmniejszają stłuszczenie narządu i przyspieszają jego oczyszczanie.

Niewskazane są zupy i wywary na kościach i tłustym mięsie, a także dodatek do potraw żółtek jaj, majonezu i śmietany. Najlepiej całkowicie wykluczyć żywność wysokoprzetworzoną, zawierającą konserwanty i inne dodatki, np. dania gotowe, sklepowe słodycze.

Polecane techniki kulinarne to:

  • gotowanie w wodzie i na parze
  • pieczenie w folii lub pergaminie
  • duszenie bez dodatku tłuszczu i bez uprzedniego obsmażania

Wszystkie potrawy należy dokładnie żuć, jeść powoli, bez pośpiechu, unikać stresu podczas spożywania posiłków. Należy unikać raptownego połykania dużych kęsów, gdyż utrudnia to trawienie. Posiłki i napoje powinny mieć odpowiednią temperaturę – nie mogą być bardzo gorące lub bardzo zimne.

Tłuszcze wysokiej jakości, np. oliwa z oliwek, olej lniany, masło należy dodawać na surowo do gotowych potraw w ilości zależnej od typu stosowanej diety wątrobowej.

Poleca się stosowanie przypraw wspomagających pracę wątroby, które działają żółciopędnie i rozkurczająco na drogi żółciowe, np.:

Dozwolone warzywa powinny znajdować się w co najmniej 3 posiłkach dziennie, a owoce maksymalnie w 2 posiłkach. Owoców nie powinno się jadać w ostatnim posiłku. Ilość błonnika w diecie jest uzależniona od indywidualnej tolerancji pacjenta.

Zaleca się codzienne jedzenie 2-3 porcji chudego niesłodzonego nabiału. W tygodniu powinno się jadać 3 porcje ryb oraz znacznie ograniczyć spożycie tłustego mięsa, tłustych wędlin oraz wędzonych przetworów mięsnych.

Słodyczy nie wolno jadać częściej niż 1-2 razy w tygodniu w małej porcji. Należy ograniczyć sól. Bezwzględnie zakazany jest alkohol. Z diety wątrobowej trzeba wykluczyć:

  • mocną kawę
  • papierosy
  • potrawy ciężkostrawne
  • potrawy wzdymające
  • potrawy pikantne

Dieta wątrobowa - co można jeść, a czego nie? Tabela 1

GRUPA PRODUKTÓW

PRODUKTY ZALECANE

PRODUKTY ZALECANE W UMIARKOWANYCH ILOŚCIACH PRODUKTY PRZECIWWSKAZANE
Produkty zbożowe
  • kasza gryczana
  • ryż brązowy
  • płatki żytnie
  • pieczywo graham i razowe
  • otręby pszenne
  • zarodki pszenne
  • ciasto francuskie
  • bułki maślane
  • pieczywo cukiernicze
  • chleb razowy
  • chleb żytni
  • pieczywo pszenne razowe z soją i słonecznikiem
  • pieczywo z otrębami
Mleko i produkty mleczne
  • tłuste mleko i przetwory mleczne (powyżej 2%)
  • mleko skondensowane
  • sery żółte
  • sery pleśniowe
  • sery topione
  • tłuste sery twarogowe
  • sery typu „Fromage” i „Feta”
Jaja i potrawy z jaj
  • białko jaja
  • jajecznica z białek jaj
  • omlet z białek jaj
  • jajecznica na parze
  • jaja na miękko
  • żółtko
  • jaja gotowane na twardo
  • jaja sadzone
  • jajecznica na smalcu, maśle, boczku i słoninie

Zupy isosy oraz dodatki do zup

  • chudy rosół na mięsie drobiowym bez skóry
  • zupy na wywarach warzywnych, podprawiane mlekiem lub jogurtem naturalnym
  • sosy na wywarach warzywnych i drobiowych (bez skóry)
  • zupa jarzynowa, ziemniaczana, przetarta owocowa, krupnik
  • zupy podprawiane zawiesiną z mąki i mleka
  • zupy mleczne
  • sosy łagodne: warzywne, owocowe, zagęszczone zawiesiną z mąki i mleka, mleczne na mleku odtłuszczonym
Dodatki, takie jak bułka, grzanki, kasza manna i jęczmienna, ryż biały, ziemniaki, lane ciasto na białkach, makaron nitki bezjajeczny
groszek ptysiowy bez żółtek
  • tłusty esencjonalny rosół
  • zupy na wywarach z kości, grzybowych, mięsnych, zaprawiane śmietaną, zasmażane, pikantne
  • zupy: grochowa, fasolowa, grzybowa, kapuśniak, ogórkowa
  • sosy majonezowe, śmietanowe i na tłustych wywarach mięsnych
  • buliony zaciągane żółtkiem
  • sosy ostre: chrzanowy, musztardowy, greckisos śmietanowy
Dodatki do zup, takie jak kluski francuskie, kładzione, groszek ptysiowy na całych jajach, grube makarony, łazanki
Mięso iwędliny, drób
  • tłusta wieprzowina (karkówka, golonka)
  • baranina
  • tłuste mięso wołowe
  • mięso z kaczki i gęsi
  • mięso mocno peklowane
  • serca, mózg, wątroba, skórki z drobiu, ozory
  • wędliny drobno mielone
  • pasztetowa, kaszanka, salceson, salami, parówki, mielonka
  • konserwy mięsne
  • flaki
  • kiszka
Ryby i owoce morza
  • młody karp
  • leszcz
  • karmazyn
  • pstrąg tęczowy, sardynka
  • śledź, makrela, łosoś
  • węgorz, konserwy rybne w oleju
  • krewetki, małże, kraby
  • kawior, sum, tłusty karp
  • tołpyga, halibut niebieski
  • pikling
Napoje
    • woda mineralna niegazowana
    • herbaty owocowe, ziołowe
    • herbata czarna (słaby napar)
    • kawa zbożowa
    • rozcieńczone soki owocowe i warzywne
    • koktajle mleczne
    • soki owocowo-warzywne
    • napoje mleczno owocowe
      • słaba kawa
        • mocna kawa ziarnista
        • woda gazowana
        • napoje gazowane
        • alkohole
        • kakao
        • płynna czekolada
        • mocna herbata

        Dieta wątrobowa – etapy diety wątrobowej

        W silnej niewydolności wątroby – dieta niskotłuszczowa i niskobiałkowa

        W stanach niewydolności wątroby stosuje się dietę niskobiałkową i niskotłuszczową. Jej celem jest ograniczenie wytwarzania toksycznych dla organizmu produktów metabolizmu białek oraz ochrona zmienionego chorobowo narządu. Przy tym należy dostarczać odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych.

        Przykładowo w diecie 2000 kcal powinno znaleźć się 20-40 g białka, 20-25 g tłuszczu i 400 g węglowodanów. Dostarczane białko powinno w 75% pochodzić ze źródeł zwierzęcych i być rozłożone w 3 posiłkach. Węglowodany podaje się głównie jako produkty zbożowe z oczyszczonej mąki. Potrawy należy wyłącznie gotować. Zabrania się jedzenia potraw zimnych. Owoce i warzywa podaje się jedynie w postaci gotowanej, rozdrobnionej i przetartej.

        W różnych chorobach wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych – dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczu

        Ten rodzaj diety jest stosowany po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej oraz w chorobach wątroby bez silnej niewydolności narządu. W diecie ogranicza się ilość błonnika, a przede wszystkim ilość tłuszczu do 40-50 g na dobę.

        Ograniczenie tłuszczu jest niezbędne w przypadku zastoju żółci i zahamowania wydzielania żółci, zaburzeniu wydzielania enzymów trawiennych oraz przy zaostrzeniu przewlekłego zapalenia wątroby.

        Do najczęstszych chorób wątroby należą: zapalenie wątroby, marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby oraz nowotwór tego narządu.

        Białko przyjmuje się w normie fizjologicznej lub nieco zwiększa jego ilość. Zakłada się jego spożycie na poziomie 1 – 1,2 g/kg masy ciała, a minimalnie w ilości 0,8 g/kg m.c.

        Węglowodany pokrywają większość podaży energetycznej chorego. W diecie 2000 kcal tłuszcze stanowią 45-50 g, białka 70-90 g, a węglowodany 300-350 g. Należy stosować się do wszystkich zaleceń diety wątrobowej i nie spożywać produktów przeciwwskazanych.

        W przewlekłych chorobach wątroby w okresie wyrównania – dieta normotłuszczowa z ograniczeniem błonnika

        W przypadku, gdy przewlekła choroba wątroby przebiega bez powikłań, stosuje się żywienie zbliżone do podstawowego. Należy jednak cały czas mieć na uwadze zalecane techniki kulinarne w diecie wątrobowej i nie spożywać produktów, które wywołują dolegliwości trawienne.

        W zależności od indywidualnej tolerancji pacjenta ogranicza się błonnik. Celem diety jest wyrównanie niedoborów pokarmowych powstałych w okresie choroby oraz regeneracja uszkodzonej wątroby. Stąd zaleca się zwiększenie ilości spożywanego białka.

        Białko powinno się dostarczać w ilości 1-1,2 g/kg masy ciała, a w przypadku osób niedożywionych – do 1,6 g/kg masy ciała. Ponad połowa spożywanego białka powinna pochodzić ze źródeł zwierzęcych

        Poznaj budowę wątroby

        Poleca się przyjmowanie tłuszczów w ilości 1 g/kg masy ciała. Jego nadmierne ograniczanie w wyrównaniu choroby nie jest konieczne.

        Węglowodany uzupełniają zapotrzebowanie energetyczne organizmu. Powinny pochodzić głównie ze zbóż i ich przetworów, a w dużo mniejszej ilości z cukru, soków owocowych, dżemów czy marmolad. W diecie 2000 kcal powinno znaleźć się 90 g białka, 70 g tłuszczu i 250 g węglowodanów.

        Co szkodzi wątrobie?

        Dieta wątrobowa - produkty zalecane i przeciwwskazane. Tabela 2

        GRUPA PRODUKTÓW PRODUKTY ZALECANE PRODUKTY ZALECANEW UMIARKOWANYCHILOŚCIACH PRODUKTYPRZECIWWSKAZANE
        Potrawy z mąki i kasz
        • budynie z kasz (jęczmiennej, manny, krakowskiej, kukurydzianej)
        • pierogi leniwe z chudego sera twarogowego
        • kluski ziemniaczane z gotowanych ziemniaków
        • pierogi z owocami, z chudym serem twarogowym, z chudym mięsemnaleśniki smażone bez tłuszczu na patelni teflonowej
        • naleśniki smażone na tłuszczu z mięsem
        • pączki
        • faworki
        • racuchy
        • kruszonka
        • krakersy
        • paluszki
        • knedle
        Tłuszcze
        • margaryny roślinne kubkowe
        • śmietana jogurtowa 9%
        • oleje: rzepakowy, sojowy, kukurydziany, z pestek winogron, z kiełków pszenicy
        • oliwa z oliwek (na zimno)
        • smalec
        • słonina
        • boczek
        • łój
        • masło klarowane
        • podgardle
        • margaryny twarde
        • śmietana powyżej 10%
        Warzywa i grzyby
        • cebula, czosnek, por
        • kapusta biała, czerwona, włoska (szczególnie w połączeniu z mięsem i cebulą)
        • groch, fasola, soja i inne nasiona roślin strączkowych
        • grzyby, rzodkiewka, rzepa
        • kalarepa, groszek zielony
        • warzywa marynowane i solone
        • ziemniaki smażone
        • potrawy z ziemniaków: frytki, placki  ziemniaczane, chipsy
        Owoce i przetwory owocowe
        Orzechy i nasiona
        • nasiona słonecznika
        • nasiona dyni
        • nasiona sezamusiemię lniane w ziarenkach
        • nieodtłuszczonewszystkie orzechy
        Cukier i słodycze
        • miód
        • ciasto drożdżowe, biszkopt ciasto z owocamigalaretka, kisiel
        • budyń na chudym mleku
        • sorbety, musy i przeciery owocowe
        • kompoty
        • suflety
        • sernik na chudym twarogu
        • ciastka z małą ilością tłuszczu i jaj
        • torty, ptysie, sernik
        • lody kremowe, bita śmietana
        • tłuste ciasta, desery z używkami
        • czekolada, batony, chałwa
        • słodycze zawierające kakao i orzechy
        Przyprawy

        Przy indywidualnej tolerancji niewielkie ilości czosnku, cebuli, mielonej słodkiej papryki i pieprzu ziołowego

        Polecamy
        jesz co lubisz kulinaria

        Autor: Time S.A

        Indywidualnie dobrana dieta pozwoli Ci jeść zdrowo i smacznie, nawet gdy lekarz zalecił Ci dietę leczniczą. Skorzystaj z JeszCoLubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online od Poradnika Zdrowie i zadbaj o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ciesz się profesjonalnie skomponowanym menu i stałym wsparciem dietetyka już dziś!

        Dieta wątrobowa - jadłospis w diecie wątrobowej

        Dzień I

        Śniadanie: bułka pszenna posmarowana cienko masłem z chudą wędliną drobiową i twarożkiem, sałatą i pomidorem bez skórki

        Drugie śniadanie: koktajl z banana i mleka 2%

        Obiad: gotowane pulpety z piersi indyka z koperkiem, gotowana kasza jaglana, gotowany brokuł polany łyżeczką oliwy z oliwek

        Podwieczorek: serek wiejski z pomidorem bez skórki

        Kolacja: sałatka makaronowa z duszoną cukinią i papryką, gotowaną piersią kurczaka, łyżeczką oliwy z oliwek

        Dzień II

        Śniadanie: omlet z białek jaj i mąki pszennej przygotowany bez tłuszczu na patelni teflonowej z 1 łyżką dżemu truskawkowego 100% owoców

        Drugie śniadanie: kanapki z chleba pszennego posmarowane cienko masłem z twarożkiem, chudą wędliną drobiową, sałatą, pomidorem bez skórki

        Obiad: pieczone udka z kurczaka bez skóry, Gotowany biały ryż, Gotowane buraczki tarte

        Podwieczorek: owsianka z płatków błyskawicznych, tartego jabłka i suszonej żurawiny z jogurtem naturalnym

        Kolacja: zupa krem z dyni ugotowana na wywarze warzywnym podana z grzankami z bagietki pszennej

        Dzień III

        Śniadanie: płatki ryżowe gotowane na mleku z dodatkiem miodu i garścią malin

        Drugie śniadanie: bułka pszenna posmarowana cienko masłem z wędliną drobiową, sałatą, ogórkiem bez skórki, sok marchwiowy jednodniowy

        Obiad: dorsz pieczony w folii z koperkiem, Gotowane ziemniaki, Gotowany kalafior polany łyżeczką roztopionego masła

        Podwieczorek: ciasto drożdżowe z łyżeczką masła i łyżką dżemu truskawkowego 100% owoców, Szklanka maślanki

        Kolacja: szpinak duszony na patelni teflonowej z ugotowaną kaszą jaglaną, pomidorami suszonymi do smaku, zabielony jogurtem naturalnym

        Czy znasz swoją wątrobę?

        Pytanie 1 z 10
        Co jest największym gruczołem w organizmie człowieka?