Teflon - czy ma szkodliwy wpływ na zdrowie?
Teflon to tworzywo, o którym mówi się głównie w kontekście jej szkodliwości. Podobno podgrzewana powłoka z tego materiału wydziela trujące opary, a zarysowana patelnia teflonowa jest rakotwórcza. Tymczasem codzienne użytkowanie teflonu jest całkowicie bezpieczne. Jak to możliwe? Sprawdź, jakie zastosowanie znalazł teflon i kiedy może być naprawdę szkodliwy dla zdrowia.
Spis treści
- Teflon - właściwości
- Teflon - zastosowanie
- Teflon - wpływ na zdrowie
- Czy porysowana patelnia teflonowa jest szkodliwa?
Teflon to nazwa handlowa bardzo powszechnie używanego związku chemicznego – politetrafluoroetylenu (PTFE). Teflon został wynaleziony w 1938 roku przez doktora Roya Plunketta, pracującego dla firmy DuPont w New Jersey.
PTFE został stworzony przez przypadek podczas badań nad nowym chłodziwem. Naukowiec w pewnym momencie zauważył, że tetrafluoroetylen w postaci gazu wydostał się z butelki. Zważył ją przed ponownym napełnieniem i zarejestrował, że masa butelki nieco się różni.
Zainteresowany zjawiskiem sprawdził, co znajduje się wewnątrz na powierzchni butelki. Była to śliska, woskowata substancja – teflon. Sprzedaż teflonu rozpoczęła w 1946 roku firma Chemours – spółka – córka firmy DuPont.
Od lat 60-tych XX wieku teflon stosuje się jako powłokę w patelniach, garnkach i przyborach kuchennych. Firma Chemours wciąż udoskonala swój flagowy produkt, czyniąc go jeszcze bardziej odpornym na zarysowania, uszkodzenia, łuszczenie i odpryskiwanie, i wydłużając żywotność akcesoriów, w których jest używany.
Teflon - właściwości
Całą dużą cząsteczkę budują jedynie dwa pierwiastki: węgiel tworzący łańcuch teflonu oraz fluor stanowiący podstawniki węgla. PTFE posiada liczne właściwości, dzięki którym znalazł szerokie zastosowanie. Należą do nich:
- bardzo wysoka temperatura topnienia - teflon topi się w temperaturze powyżej 327 st. C dzięki czemu jest bardzo odporny na uszkodzenia i zniszczenie pod wpływem działania gorąca
- hydrofobowość - PTFE jest substancją odporną na wchłanianie wody, a wręcz ją odpychającą
- obojętność chemiczna - PTFE nie wchodzi w reakcje z większością istniejących chemikaliów. Reaguje tylko z metalami alkalicznymi oraz fluorem w wysokich temperaturach
- niski współczynnik tarcia - teflon charakteryzuje się jednym z najniższych współczynników tarcia wśród ciał stałych. Oznacza to, że nic do niego nie przywiera
- duża wytrzymałość na zginanie - PTFE jest bardzo elastycznym materiałem, co pozwala nakładać go na wszelkie powierzchnie bez utraty integralności
Teflon - zastosowanie
Teflon najczęściej kojarzy się w pierwszej kolejności z nieprzywierającymi patelniami. Jednak materiał ten może znajdować się dosłownie wszędzie – w tkaninach i dywanach, zapobiegając powstawaniu plam, lakierach do paznokci, produktach do stylizacji włosów, wewnątrz rur w instalacjach mających kontakt z chemikaliami wywołującymi korozję, lubrykantach, protezach, a nawet bombach atomowych.
Gdzie stosuje się teflon?
- w naczyniach i przyborach kuchennych, np. patelniach, garnkach, formach do pieczenia, łyżkach, łopatkach, nabierakach itp. Zapobiega przywieraniu żywności do powierzchni naczyń, ułatwia ich zmywanie
- w małym AGD jako powłoka nieprzywierająca, np. w tosterach, gofrownicach
- w opakowaniach do żywności
- w ubraniach przeznaczonych np. do uprawiania sportów, wędrówek itp. Dzięki warstwie teflonu tkaniny stają się odporne na zabrudzenia z wody, tłuszczu czy kurzu i bardziej wytrzymałe
- w tekstyliach stanowiących pokrycia kanap i foteli, zwiększając odporność na plamy i brud
- w obrusach plamoodpornych
- w farbach do ścian odpornych na szorowanie, w farbach do drewna
- w soczewkach okularów w celu wyeliminowania odblasków utrudniających widzenie
- jako lubrykant w kolarstwie, smar do łańcuchów, przerzutek, hamulców i dźwigni zmiany biegów, który zapewnia smarowność, jednocześnie odpychając brud
- w wycieraczkach samochodowych sprawia, że są one trwalsze, pracują ciszej i dokładniej
- w dentystyce, protetyce, w niciach do czyszczenia zębów
- w implantach i protezach stosowanych w chirurgii
Teflon - wpływ na zdrowie
Teflon jest uważany za całkowicie bezpieczny dla zdrowia. Potwierdzają to badania toksykologiczne. Nie istnieje mechanizm toksyczności dla PTFE podawanego doustnie. Brak toksyczności wynika najprawdopodobniej z trzech czynników:
- PTFE nie jest wchłaniany w świetle jelita ze względu na swoją bardzo wysoką masę cząsteczkową (od 1000000 do 10000000 daltonów)
- PTFE jest chemicznie obojętny w warunkach fizjologicznych
- PTFE nie jest metabolizowany.
Teflon nie jest rakotwórczy ani genotoksyczny. Nie zaburza w żaden sposób płodności męskiej oraz kobiecej, nie wpływa na przebieg ciąży.
Nie jest także alergenem i nie pobudza układu immunologicznego. Nie wywołuje uczuleń skórnych. PTFE nie przekracza bariery krew-mózg nawet po wstrzyknięciu bezpośrednio do krwi. Nie ma działania neurotoksycznego.
Liczne badania wykluczyły jakąkolwiek szkodliwość teflonu dla zdrowia. Pokazały także, że jest on wydalany z organizmu wraz z kałem w niezmienionej postaci.
Czy porysowana patelnia teflonowa jest szkodliwa?
Teflon, a właściwie PTFE, zastosowany jako powłoka nieprzywierająca w patelniach, garnkach i akcesoriach kuchennych zapobiega przywieraniu i przypalaniu potraw podczas gotowania oraz ułatwia mycie, ponieważ zanieczyszczenia z powłoki teflonowej schodzą łatwiej.
Naczynia pokryte PTFE pozwalają na używanie mniejszej ilości tłuszczu podczas smażenia lub jego całkowite wyeliminowanie, co jest szczególnie istotne dla osób, które muszą stosować dietę łatwostrawną i dietę ograniczającą tłuszcze. Obecnie stosowany nowoczesny teflon wysokiej jakości nie wymaga mycia ręcznego. Patelnie z taką powłoką można myć w zmywarkach. Maksymalna temperatura, do której można podgrzewać naczynia z powłoką teflonową, wynosi 250 st. C.
Powyżej tej temperatury zaczynają wydzielać się toksyczne gazy, które wpływają negatywnie na zdrowie, a topienie się PTFE zachodzi w temperaturze powyżej 350 st. C. Jednakże temperatury podczas smażenia nie przekraczają zwykle 220 st. C. zatem zagrożenie zdrowotne jest mało prawdopodobne.
Każda, nawet najlepsza powłoka teflonowa, po pewnym czasie użytkowania zaczyna się łuszczyć i odpryskiwać. Może też zostać przypadkiem porysowana, gdy używa się nieodpowiednich akcesoriów do gotowania. Czy odpryski teflonu, które trafiają do żywności są szkodliwe? Nie, sam teflon jest zupełnie nieszkodliwy, ponieważ nie jest trawiony, metabolizowany ani wchłaniany. Jest zupełnie obojętny dla zdrowia i całkowicie wydalany z organizmu wraz z kałem.
Zagrożenie zdrowotne, które może wynikać z używania porysowanych patelni z uszkodzoną powłoką teflonową, może być związane z łatwiejszym wydzielaniem się PFOA (kwasu perfluorooktanowego) – związku, który bywa jeszcze nadal stosowany do produkcji teflonu. PFOA uczestniczy w procesie produkcyjnym teflonu, z którego jest usuwany.
Jednak niewielkie ilości PFOA pozostają w teflonie. Związek ten jest sklasyfikowany jako potencjalnie rakotwórczy dla ludzi. Od 2015 roku największy producent teflonu na świecie wyeliminował PFOA z procesu produkcyjnego. Jednak m.in. w Chinach jest on ciągle powszechnie używany.
Czy PFOA jest rzeczywistym zagrożeniem zdrowotnym? Badania szacują, że ekspozycja na ten związek wynikająca z nieprawidłowego używania porysowanych patelni i ich przegrzewania jest najmniej istotnym źródłem PFOA w organizmie.
Większe ilości trafiają do organizmu w wyniku kontaktu z dywanami pokrytymi powłoką nieprzywierającą, tekstyliami domowymi i ubraniami. Nie ma konieczności rezygnowania z używania teflonowych patelni i innych przyborów kuchennych. Nie należy ich jednak przegrzewać.
CZYTAJ TEŻ:
- Azbest - szkodliwość, wpływ na zdrowie
- Czy aluminum jest szkodliwe? Wpływ aluminium na zdrowie
- W Polsce słupy energetyczne i podkłady kolejowe pokryte rakotwórczym kreozotem
