Pestki arbuza: właściwości zdrowotne i zastosowania kulinarne

2019-06-19 11:14

Pestki arbuza są produktem zaliczanym do grona superfoods – pełnym wartości odżywczych i wykazującym korzystny wpływ na zdrowie. Pestki dostarczają dużo białka i zdrowego tłuszczu, a także magnezu, żelaza, witamin z grupy B i przeciwutleniaczy. Mają bardzo szerokie działanie prozdrowotne – obniżają poziom cukru we krwi, działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo, leczą wrzody żołądka i chronią wątrobę przed toksynami. Pestki arbuza można jeść jako przekąskę, prażone i z przyprawami.

Pestki arbuza: zastosowanie i właściwości. Olej z pestek arbuza
Autor: thinkstockphotos.com Pestki arbuza mają większą wartość odżywczą niż miąższ owocu.

Spis treści

  1. Wartość odżywcza pestek arbuza
  2. Właściwości lecznicze pestek arbuza
  3. Jakim owocem egzotycznym jesteś? [QUIZ]
  4. Korzyści ze stosowania pestek arbuza
  5. Zastosowania kulinarne pestek arbuza
  6. Jak prażyć pestki arbuza?

Pestki arbuza są tym, czego w trakcie jedzenia owocu pieczołowicie się pozbywamy lub przynajmniej staramy się nie rozgryzać. Często można natknąć się na pytanie, czy połykanie pestek arbuza jest bezpieczne, a dzieciom mówi się, że nie wolno ich jeść, bo w brzuchu wyrośnie im właśnie arbuz.

Tymczasem okazuje się, że pestki arbuza nie tylko są bezpieczne, ale wręcz bardzo korzystne dla zdrowia. Suszone i prażone nasiona stanowią smaczną przekąską pełną wartości odżywczych, która z powodzeniem zastąpi chipsy i słone paluszki.

Pestki arbuza w smaku przypominają nasiona słonecznika, jednak są nieco bardziej orzechowe. Tradycyjnie są wykorzystywane w kuchniach Bliskiego Wschodu i azjatyckich, a także w Sudanie, Egipcie i Nigerii. Najczęściej nasiona są jedzone bez skórki jako przekąska, ale robi się z nich także mąkę i tłoczy olej.

Wartość odżywcza pestek arbuza

Pestki arbuza mają zbliżoną wartość odżywczą do innych nasion i pestek i znacznie przewyższają walory odżywcze miąższu owocu. Są dosyć kaloryczne. 100 g suszonych nasion dostarcza 557 kcal, dużo tłuszczu i białka - zawierają go blisko dwa razy więcej niż nasiona słonecznika i migdały.

Dostarczają przy tym dużo argininy – aminokwasu, który wspomaga regulację ciśnienia krwi i zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej. Tłuszcze zawarte w nasionach arbuza to nasycone, jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz kwasy omega-6.

Nienasycone tłuszcze wpływają pozytywnie na układ krążenia. Kwasy z rodziny omega-6 są niezbędne do właściwego funkcjonowania organizmu, jednak należy pamiętać o zachowywaniu właściwej proporcji spożycia do kwasów omega-3.

Nadmiar omega-6 może oddziaływać negatywnie na zdrowie. Pestki arbuza dostarczają znaczących ilości magnezu. 30 g dodane np. do owsianki pokrywają zapotrzebowanie na ten składnik w 38 procentach.

Są też istotnym źródłem żelaza, cynku, miedzi i manganu oraz witamin z grupy B, które kontrolują przemiany energetyczne organizmu i wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego.

W pestkach arbuza odkryto bardzo duże ilości związków o charakterze przeciwutleniaczy, które chronią komórki, białka i DNA przed atakami wolnych rodników, dzięki czemu zmniejszają ryzyko nowotworów, cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia, neurodegeneracyjnych i ograniczają przedwczesne starzenie.

Antyoksydanty obecne w nasionach to saponiny, alkaloidy, taniny, flawonoidy i związki fenolowe. Stwierdzono także obecność niewielkich ilości szczawianów i fitynianów, które utrudniają wchłanianie składników mineralnych.

Wartość odżywcza 100 g suszonych pestek arbuza

Energia 557 kcal
Białko 28,3 g
Tłuszcz 47,4 g
Węglowodany 15,3 g
Tiamina 0,2 mg (13% dziennego zapotrzebowania)
Ryboflawina 0,1 mg (9% dziennego zapotrzebowania)
Niacyna 3,6 mg (18% dziennego zapotrzebowania)
Witamina B6 0,1 mg (4% dziennego zapotrzebowania)
Kwas foliowy 58 µg (14% dziennego zapotrzebowania)
Wapń 54 mg (5% dziennego zapotrzebowania)
Żelazo 7,3 mg (40% dziennego zapotrzebowania)
Magnez 515 mg (129% dziennego zapotrzebowania)
Fosfor 755 mg (76% dziennego zapotrzebowania)
Potas 648 mg (19% dziennego zapotrzebowania)
Sód 99 mg (4% dziennego zapotrzebowania)
Cynk 10,2 mg (68% dziennego zapotrzebowania)
Miedź 0,7 mg (34% dziennego zapotrzebowania)
Mangan 1,6 mg (81% dziennego zapotrzebowania)
Saponiny 2,93 mg
Alkaloidy 1,42 mg
Taniny 1,15 mg
Kwas fitynowy 0,43 mg
Kwas szczawiowy 0,07 mg
Kwasy fenolowe 0,45 mg
Flawonoidy 2,63 mg
To ci się przyda

Olej z pestek arbuza

Olej z pestek arbuza wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, co potwierdzono w badaniu na szczurach. Ekstrakt maksymalnie w ciągu 3 godzin powoduje znaczącą redukcję obrzęku łapy wywołanego u zwierząt.

Jego skuteczność jest porównywalna z efektem uzyskanym przy zastosowaniu diclofenacu – znanego środka przeciwzapalnego. Pestki arbuza hamują syntezę serotoniny, histaminy i prostaglandyn - głównych mediatorów stanu zapalnego.

Co więcej, olej z pestek arbuza działa ochronnie na komórki wątroby. Po podaniu szczurom toksycznego dla wątroby związku czterochlorku węgla, a następnie dawek oleju przez 10 dni, zaobserwowano wyraźny spadek we krwi poziomu enzymów wątrobowych, które są wskaźnikiem niewydolności narządu.

Aktywność oleju z pestek arbuza jest porównywalna do działania sylimaryny – związku znanego z ochronnego działania na wątrobę.

Właściwości lecznicze pestek arbuza

Pestki arbuza stosuje się do leczenia infekcji układu moczowego i przy nocnym moczeniu. Są też skuteczne w robaczycach przewodu pokarmowego.

Tradycyjnie pestki arbuza wykorzystuje się do leczenia kamieni przewodu pokarmowego, obrzęków, zatrucia alkoholem, regulacji ciśnienia krwi, obniżania poziomu cukru, w biegunkach i rzeżączce. Z pestek arbuza można przygotować zdrowotną herbatkę. 20-30 nasion należy wysuszyć, zmielić i gotować przez 15 minut w 2 litrach wody.

Napój należy wypić w ciągu 2 dni, następnie zrobić dzień przerwy. Picie herbatki przez kilka tygodni ma za zadanie wspomóc funkcjonowanie nerek. Według medycyny ajurwedyjskiej jedzenie codziennie przez 3-4 tygodnie rano i wieczorem po 1 łyżeczce pestek arbuza obniża ciśnienie krwi.

W lecznictwie ludowym pestki arbuza wykorzystuje się jako środek łagodzący i tonizujący.

Bardzo szerokie spektrum działania nasion znajduje coraz więcej potwierdzeń również w badaniach naukowych. Obecnie stwierdza się, że pestki arbuza mają działanie przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze, przeczyszczające, antyutleniające, przeciwzapalne, przeciwbólowe, hamujące rozrost prostaty, przeciwcukrzycowe, obniżające ciśnienie krwi, wspierające pracę nerek i regenerację wątroby.

Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Ekstrakt z pestek arbuza jest skuteczny w zwalczaniu bakterii i grzybów, m.in. Escherichia coli i Candida albican. Jego aktywność porównuje się do leków, np. klotrimazolu i gentamycyny.

Działanie antyoksydacyjne

Silny potencjał przeciwutleniający ekstraktów z pestek arbuza wykazano w badaniach z zastosowaniem wolnych rodników – DPPH i nadtlenku wodoru.

Działanie przeciwcukrzycowe

Pestki arbuza działają ochronnie na komórki trzustki i zapobiegają ich obumieraniu. Dzięki temu mogą mieć istotne znaczenie w leczeniu cukrzycy typu 1.

Wpływają na obniżenie poziomu glukozy we krwi i wzrost poziomu insuliny. Za to działanie prawdopodobnie odpowiedzialne są taniny, saponiny i flawonoidy, a także błonnik rozpuszczalny.

Wpływ pestek arbuza na leczenie wrzodów przewodu pokarmowego

Badania na szczurach wykazały, że ekstrakt z pestek arbuza jest skuteczny w leczeniu wrzodów żołądka porównywalnie do standardowych leków.

Jego pozytywny wpływ może być spowodowany hamowaniem wydzielania soków i enzymów trawiennych oraz działaniem ochronnym na komórki.

Hamowanie przerostu prostaty

Wpływ na zmniejszanie rozmiaru prostaty przez ekstrakt z pestek arbuza wykazano w badaniach na szczurach. Badania histologiczne pokazały jasno, że metanolowy ekstrakt z nasion to potencjalny kandydat w leczeniu zaburzeń wywołanych przez męskie hormony płciowe, m.in. przerostu prostaty.

Jakim owocem egzotycznym jesteś? [QUIZ]

Którym owocem egzotycznym jesteś?

Pytanie 1 z 8
Gdzie chciałbyś spędzić wakacje?
Zdjęcie
Warto wiedzieć

Korzyści ze stosowania pestek arbuza

Oprócz prozdrowotnych właściwości potwierdzonych badaniami naukowymi pestki arbuza mogą wykazywać także inne działania wynikające z obecności w nich witamin, składników mineralnych i przeciwutleniaczy. Do potencjalnych korzyści ze spożywania pestek arbuza należy:

  • Wzmacnianie włosów – obecne w pestkach arbuza żelazo sprzyja szybszemu wzrostowi włosów, a magnez i miedź odpowiadają za ich zdrowy wygląd i intensywny kolor. Kwasy tłuszczowe natomiast nawilżają włosy, zapobiegają ich przesuszaniu, łamaniu i rozdwajaniu.
  • Lśniąca skóra – nienasycone kwasy tłuszczowe zapobiegają przesuszaniu skóry i wypryskom, sprawiają, że przestaje być szara i wygląda zdrowo. Antyoksydanty dbają o ochronę przed zmarszczkami, przebarwieniami i przedwczesnym starzeniem.
  • Poprawa potencji u mężczyzn – dzięki zawartości argininy i innych ważnych aminokwasów pestki arbuza mogą wpływać pozytywnie na potencję.
  • Pozytywny wpływ na układ krążenia – magnez, potas i żelazo są niezbędne do właściwego funkcjonowania serca i układu krążenia, a aminokwas arginina pomaga obniżać poziom ciśnienia krwi.
  • Pozytywny wpływ na układ nerwowy dzięki zawartości magnezu i witamin z grupy B.
  • Uzupełnianie zapotrzebowania na białko w diecie wegańskiej – pestki arbuza są doskonałym źródłem białka i mogą stanowić cenny element diety wegańskiej.

Zastosowania kulinarne pestek arbuza

W Afryce Zachodniej popularne jest stosowanie mąki z pestek arbuza, która służy do zagęszczania zup. Pestki poddaje się też fermentacji i uzyskuje w ten sposób słodzik o nazwie "ogiri". Inny słodzik ("igbalo") powstaje z prażonych ziaren owiniętych w liście i gotowanych.

Jedzenie nie tylko miąższu arbuza, ale także pestek i skórek ma też długą tradycję w krajach azjatyckich i afrykańskich.

Najbardziej powszechne zastosowanie to zjadanie prażonych i przyprawionych pestek arbuza jako przekąski. Pestki najlepiej uprażyć i obrać z łupinki. Można je jeść również w łupinie, ale należy wtedy dokładnie przeżuwać, aby umożliwić wykorzystanie cennych składników odżywczych ukrytych w nasionach.

Inaczej pestki przechodzą w całości przez przewód pokarmowy i mogą jedynie wpłynąć na ułatwienie wypróżnień. Pestki arbuza można jeść samodzielnie, dodać do mieszanki orzechów oraz suszonych owoców i wsypywać np. do owsianki lub posypywać nimi zupy i sałatki.

Jak prażyć pestki arbuza?

Prażenie pestek arbuza w domu jest bardzo proste. Należy rozłożyć nasiona na blasze przykrytej papierem do pieczenia i wstawić do piekarnika nagrzanego do 160 stopni Celsjusza na 15 minut.

Suszone pestki arbuza można kupić w sklepie. Za 300 g trzeba zapłacić ok. 12 zł.

Pestki można prażyć nieco dłużej, aby były bardziej chrupiące. Warto przyprawić je do smaku, np. oliwą z oliwek i odrobiną soli, sokiem z limonki i ostrą papryką lub na słodko z cynamonem i szczyptą cukru. Prażone pestki arbuza to idealna przekąska zamiast chipsów czy krakersów.

Co prawda dostarczają podobnej ilości kalorii, jednak wartość odżywcza nasion jest nieporównywalnie wyższa niż słonych przekąsek. Ponadto 30 g chipsów, które dostarczają ok. 160 kcal, to jedynie 15 sztuk, a 30 g pestek arbuza o takiej samej kaloryczności – około 400, co sprawia, że pestki je się dużo dłużej i można zjeść ich mniej.

Pestki arbuza, które chcemy dodawać do sałatek, warto skiełkować. Sprawia to, że składniki odżywcze zawarte w nich są łatwiej dostępne dla organizmu, lepiej strawne, a kwas szczawiowy i fitynowy, które utrudniają wchłanianie składników mineralnych przechodzą do wody, w której nasiona były moczone.