Niedokrwistość w starszym wieku: przyczyny, objawy, leczenie

Niedokrwistość u osób starszych zdarza naprawdę dość często. Nazywana potocznie anemią, charakteryzuje się niskim poziomem hemoglobiny we krwi, czyli białka umożliwiającego transport tlenu po całym organizmie. Jakie są przyczyny niedokrwistości u seniorów? Jak można walczyć z anemią u osób starszych?

Spis treści

1. Niedokrwistość u seniorów: objawy
2. Niedokrwistości u osób starszych: przyczyny
3. Niedokrwistość z niedoboru żelaza u osób starszych
4. Niedokrwistość z zaburzeń wchłaniania
5. Niedokrwistość u osób starszych: dieta
6. Niedokrwistość u osób starszych: preparaty żelaza

Niedokrwistość w starszym wieku to częsty problem, nie zawsze w porę wykryty, co dziwi tym bardziej, że prosta morfologia krwi wystarczy, by go odkryć.

U dorosłych mężczyzn poziom hemoglobiny powinien się utrzymywać na poziomie powyżej 14, a u kobiet powyżej 12 g/dl krwi. Wartości niższe od podanych świadczą o niedokrwistości.

W 80% przypadków niedokrwistość ma związek z niedoborem żelaza.

Niedokrwistość u seniorów: objawy

Do najczęstszych objawów niedokrwistości, zwłaszcza u starszych osób, należą:

• kołatanie serca
• łatwe męczenie się
• zadyszka
• powysiłkowe a nawet spoczynkowe bóle serca
• zmiany w EKG

Takie objawy mogą być przyczyną mylnego rozpoznania choroby serca i nieskutecznego jej leczenia.

Przy niedokrwistości z niedoboru żelaza pojawiają się:

• bóle głowy
• szumy w uszach
• mroczki przed oczyma
• nudności
• brak apetytu
• biegunki
• palenie języka i przełyku
• trudności przy przełykaniu
• pękanie kącików ust
• miękkość i łamliwość paznokci i włosów
• rozdrażnienie

Objawy kliniczne niedokrwistości występują zwykle przy spadku ilości erytrocytów do ok. 3,5 mln/mm³, hemoglobiny poniżej 10g/dl.

Jeżeli niedokrwistość postępuje bardzo powoli, zdolności adaptacyjne organizmu są tak duże, że objawy zaczynają występować dopiero przy znacznie niższych wartościach tych parametrów.

Niedokrwistości u osób starszych: przyczyny

U osób starszych niedokrwistość może mieć związek z chorobami przewlekłymi, niedostatecznym dostarczaniem żelaza z pożywieniem lub z jego utratą.

Niedokrwistość może być następstwem krwotoku, pojawiać się przy niedoborach witaminy B12, przy zatruciach ołowiem i zakażeniach.

Niedokrwistość u seniorów często ma związek z chorobami przewlekłymi nerek, chorobami wątroby, ze schorzeniami reumatologicznymi, ale występuje także przy niektórych chorobach nowotworowych.

W poszukiwaniu przyczyn niedokrwistości ważna jest ocena objętość (wielkość) czerwonej krwinki, którą w badaniach opisuje się skrótem MCV.

Małe krwinki są charakterystyczne dla niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza. Duże pojawiają się, gdy w organizmie jest niedobór kwasu foliowego lub witaminy B12. Takie postaci niedokrwistości często określa się jako niedokrwistość niedoborową, która rozwija się u osób w starszym wieku.

W przypadkach niedokrwistości chorób przewlekłych krwinki mają prawidłową wielkość. Stwierdzenie tej postaci niedokrwistości powinna skłonić lekarza i pacjenta do wykonania badań, które wykluczą obecność nowotworu złośliwego.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza u osób starszych

To najczęściej występująca postać niedokrwistości. Stwierdza się ja w 80% przypadków. Wielu osobom wydaje się, że pojawia się ona, gdy nie dostarczamy z pożywieniem żelaza.

Niestety, niedokrwistość z niedoboru żelaza częściej ma związek z jego utratą. W przypadku seniorów może mieć związek z niewielkimi, ale przewlekłymi krwawieniami z przewodu pokarmowego. Ale zdarza się także podkrwawianie z nerek, ale mocz nie będzie czerwony.

Jednym z pierwszych badań, które należy przeprowadzić przy podejrzeniu krwawienia z narządów wewnętrznych jest test na krew utajoną w kale. Do analizy należy oddać kilka próbek, które będą pobierany co 3-4 dni.

Lekarz powinien zlecić także badania endoskopowe, które pokażą stan i budowę prawie całego przewodu pokarmowego.

• Niedobór żelaza

Niedokrwistość z zaburzeń wchłaniania

Nieprawidłowe wchłanianie żelaza może wystąpić po usunięciu żołądka, części jelit a także przy dość powszechnej dolegliwości, jaką jest przepuklina rozworu przełykowego przepony.

Żelazo z pożywienia wchłaniane jest głównie w początkowym odcinku jelita cienkiego. Do upośledzenia tego procesu dochodzi w przebiegu wielu schorzeń jelit np. zapaleń, choroby Leśniowskiego-Crohna, w celiakii (może się objawić w starszym wieku) oraz przy nietolerancji glutenu.

Zaburzenia wchłaniania w seniorów mogą mieć związek ze zmniejszeniem wydzielania soku żołądkowego nie tylko z powodu jego resekcji.

Przyswajanie żelaza może zaburzać także dieta niskobiałkowa a także nadmiar fosforanów, szczawianów i taniny znajdującej się m. in. w herbacie, którą chętnie starsi ludzie piją po posiłku. Podobnie niekorzystnie działają na żelazo kwasy fitynowe, które znajdują się m.in. w otrębach i brunatnym ryżu.

Osoby starsze, z obawy przed zawałem czy udarem mózgu często przyjmują preparaty z kwasem acetylosalicylowym. Ale mało kto wie, że kwas ten obniża wchłanianie żelaza. A przecież jest ono niezbędne do życia.

Żelazo w organizmie jest bezpośrednio wykorzystywane do syntezy hemu, czyli cząsteczki wchodzącej w skład hemoglobiny (w czerwonych krwinkach) oraz mioglobiny (w mięśniach).

Kiedy żelazo w organizmie występuje w odpowiedniej ilości, czerwone krwinki są zdolne do wiązania tlenu w małych naczyńkach płuc i oddawania go w tkankach, co umożliwia jego dostarczenie wszystkim komórkom organizmu.

Utrzymanie poziomu żelaza we krwi na poziomie normy umożliwia magazynowanie tlenu w mięśniach szkieletowych, które potrzebują szczególnie dużych dostaw tego gazu.

Niedokrwistość u osób starszych: dieta

Nasze organizmy pobierają żelazo z żywności. Hemowe - z produktów pochodzenia zwierzęcego, a niehemowe - z produktów roślinnych.

Lepiej przyswaja się żelazo hemowe, dlatego wegetarianki (a zwłaszcza weganki) łatwiej zapadają na niedokrwistość.

Ponieważ jednak z jedzenia wchłaniamy zaledwie 10-15% żelaza w nim zawartego, to do diety musimy wybierać produkty bogate w ten pierwiastek. Warto też pić wody mineralne, zawierające sole żelaza np. ze źródeł Krynicy, Rabki, Kudowy, Muszyny i Żegiestowa.

Co prawda żelazo z pożywienia wchłaniane jest w niewielkiej ilości, ale możemy nawet kilkakrotnie zwiększyć owo przyswajanie z produktów roślinnych zażywając witaminę C.

Amerykanie zalecają, by dziennie zażywać jej do 200 mg. Dużo witaminy C jest np. w czerwonej papryce, natce pietruszki, rzeżusze, brokułach, pomidorach, truskawkach, czarnych porzeczkach, aronii, kiwi, pomarańczach i cytrynach oraz w sokach z czarnej porzeczki, aronii i pomarańczowym.

Na śniadanie powinnyśmy więc wypijać szklankę któregoś z tych soków.

Prawidłowy poziom żelaza we krwi mieści się w zakresie 60–180 μmol/l lub 11–33 μg/dl.

Niedokrwistość u osób starszych: preparaty żelaza

Preparaty żelaza należy przyjmować tylko na zlecenie lekarza. Samodzielnie lepiej nie decydować nawet o przyjmowaniu tych dostępnych bez recepty.

Preparaty zawierające żelazo występują w różnych postaciach. Żelazo lepiej się wchłania, gdy jest przyjmowane na czczo (1-2 godziny przed lub po posiłku) i popijane sokiem owocowym lub wodą. Jeżeli takie przyjmowanie preparatów żelaza wywoła u ciebie rozstrój żołądka, spróbuj je zażywać w czasie lub bezpośrednio po posiłku.

Płynne postacie preparatów żelaza powodują często powstanie ciemnych plam na zębach. Żeby temu zapobiec, zmieszaj lek z sokiem owocowym, wodą lub sokiem pomidorowym. Możesz też użyć słomki do picia, unikając w ten sposób osadzania się cząsteczek żelaza na zębach.

Jeżeli preparat przeznaczony jest do podawania zakraplaczem, lek wyciśnij na nasadę języka (w głębi jamy ustnej) i popij sokiem lub wodą.

Jeśli jednak - mimo środków ostrożności - pojawią ci się na zębach plamki, możesz spróbować je usunąć szczotkując zęby sodą oczyszczoną lub 3-procentową wodą utlenioną.

Anna Jarosz