Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w wieku podeszłym

Choroby sercowo-naczyniowe, w tym choroba wieńcowa, udary mózgu, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, czy miażdżyca tętnic występują bardzo często u osób w podeszłym wieku. Szacuje się, że co najmniej 3/4 pacjentów po 60. roku życia ma jedno z wymienionych schorzeń. Większość czynników ryzyka tych chorób można zmienić, a przez to zmniejszyć na narażenie nie i prawdopodobieństwo wystąpienia choroby serca. Warto dowiedzieć się, które czynniki ryzyka występują częściej u osób starszych oraz jak je zredukować.

Spis treści

1. Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych: choroba niedokrwienna serca
2. Choroba niedokrwienna serca - profilaktyka
3. Czynniki ryzyka innych chorób układu sercowo-naczyniowego

Narażenie na choroby sercowo-naczyniowe w wieku starszym związane jest nie tylko z samym wiekiem, ale także innymi schorzeniami, czy niewłaściwymi nawykami.

Dlatego też kluczowe jest porzucenie złych zachowań, przede wszystkim palenia papierosów u osób starszych. Duże korzyści przynosi także wprowadzenie odpowiedniej diety (np. diety śródziemnomorskiej) oraz regularna aktywność fizyczna w zakresie swoich możliwości.

Warto także pamiętać o regularnych badaniach profilaktycznych, o doborze których najlepiej zadecyduje lekarz. Choroby sercowo-naczyniowe oraz obecność ich czynników ryzyka może spowodować pogorszenie funkcjonowania i ograniczenie sprawności w codziennym życiu, dlatego tak ważne jest dbanie o swoje zdrowie również w starszym wieku.

Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych: choroba niedokrwienna serca

Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) spowodowana jest zwężeniem tętnic dostarczających krew do mięśnia sercowego, co najczęściej wynika z miażdżycy, a prowadzi do zmniejszenia ilości docierającego do serca tlenu i składników odżywczych. Udowodniono, że jej wystąpieniu sprzyjają pewne okoliczności i inne choroby, są to tak zwane czynniki ryzyka.

Można je podzielić na niemodyfikowane i modyfikowalne. Na te drugie mamy wpływ i jesteśmy w stanie wpływać na ich występowanie. Wymaga to jednak wysiłku, zmiany swoich nawyków i przyzwyczajeń, co w starszym wieku może nie być łatwe, ale sercu na pewno przyniesie korzyść.

Są to:

• nieprawidłowa dieta – duża zawartość cukrów prostych (słodyczy) i tłuszczy zwierzęcych bardzo sprzyja podwyższonym wartościom cholesterolu, co przekłada się na występowanie choroby wieńcowej,
• palenie papierosów ma bardzo silny niekorzystny wpływ na układ krążenia. Z uwagi na większe ryzyko choroby niedokrwiennej serca, szczególnie ważne jest rzucenie palenia u osób starszych,
• mała aktywność fizyczna, niestety dotycząca wielu seniorów. Ten aspekt życia łatwo jest zmienić – swoją aktywność rozpocząć od wysiłków na miarę możliwości, np. spacerów, a z czasem podejmować coraz większe wysiłki – jazda na rowerze, nordic walking,
• nadciśnienie tętnicze – choroba występująca powszechnie u osób starszych, stwierdza się je u 2/3 pacjentów po 65. roku życia. Najczęściej nie powoduje ona żadnych objawów, ale może doprowadzić do groźnych konsekwencji – jest czynnikiem ryzyka nie tylko choroby wieńcowej, ale także udaru mózgu. Aby zmniejszyć ryzyko związane z nadciśnieniem tętniczym, konieczne jest regularne kontrolowanie ciśnienia, leczenie i utrzymywanie wartości ciśnień poniżej 140/80mmHg.
• cukrzyca – również częsta choroba seniorów, wiąże się ona bezpośrednio z otyłością. Prawidłowa kontrola glikemii, „cukru” znacznie zmniejsza ryzyko związane z tą chorobą.
• nadwaga i otyłość, w jej zwalczeniu pomagają odpowiednia dieta oraz wysiłek fizyczny,
• nieprawidłowy cholesterol LDL, HDL i trójglicerydy, które oczywiście wymagają odpowiedniej terapii i utrzymywania prawidłowych wartości – przy pomocy diety oraz tabletek.

Wiek sam w sobie również jest czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby serca, pozostałe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych są stałe, niezależnie od wieku. Należy jednak pamiętać o tym, że wraz z wiekiem te czynniki ryzyka „kumulują się”, częstość występowania każdego czynnika ryzyka zwiększa się z wiekiem. Wynika to z faktu, że przez całe życie narażeni jesteśmy z jednej strony na nieprawidłowy tryb życia (palenie, czy brak aktywności fizycznej), ale również na występowanie wielu chorób, np. nadciśnienia czy cukrzycy.

Czytaj też:Objawy chorób sercaJakie badania kardiologiczne przeprowadza się w chorobach serca?

Choroba niedokrwienna serca - profilaktyka

U osób w starszym wieku kluczowe jest odpowiednie leczenie wszystkich chorób, w tym nadciśnienia i cukrzycy, ponieważ dzięki temu można zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Ponadto warto regularnie mierzyć ciśnienie tętnicze, poziom glikemii (cukru we krwi), a także wykonywać badania cholesterolu co 1-2 lata. Odnośnie pozostałych badań układu krążenia zadecyduje lekarz rodzinny lub kardiolog, biorąc pod uwagę wszystkie czynniki ryzyka oraz historię choroby każdego indywidualnie.

Czynniki ryzyka innych chorób układu sercowo-naczyniowego

Opisana wyżej „kumulacja” czynników ryzyka dotyczy nie tylko choroby niedokrwiennej serca, ale także innych chorób układu sercowo-naczyniowego.

Wiek, a przez to występowanie innych chorób, w tym częstej w wieku starszym choroby niedokrwiennej serca, jest czynnikiem ryzyka kolejnych schorzeń kardiologicznych, jak np.:

• Migotania przedsionków, do wystąpienia tej arytmii przyczyniają się: wspomniane wcześniej nadciśnienie tętnicze, wady zastawkowe, występowanie choroby niedokrwiennej serca, zespół chorego węzła zatokowego, ale także choroby tarczycy, choroby płuc, cukrzyca, choroby nerek. Wszystkie te schorzenia wstępują częściej u osób starszych, dlatego też samo migotanie przedsionków występuje u nich częściej, szacuje się, że ma je 10% osób po 80 roku życia. Jeśli arytmia ta zostanie zdiagnozowana, wprowadza się leczenie przeciwkrzepliwe (tak zwane rozrzedzające krew), ponieważ migotanie przedsionków wiąże się z ryzykiem wystąpienia udaru mózgu, któremu leki te pozwalają zapobiec.
• Choroby węzła zatokowego, czyli choroby charakteryzującej się nieodpowiednią częstotliwością rytmu serca, zbyt wolnej do bieżących potrzeb. Czynnikami ryzyka występującymi częściej u osób starszych są: choroba niedokrwienna serca, zwyrodnienie związane z procesem starzenia się, zaburzenia elektrolitowe, choroby tarczycy, czy stosowane leki. Leczenie zwykle polega na wszczepieniu stymulatora.
• Wady zastawkowe:

1. Zwężenie zastawki aortalnej, czyli wada polegająca na zmniejszeniu powierzchni ujścia aortalnego utrudniającego wypływ krwi z lewej komory do aorty w czasie skurczu serca. W czasach współczesnych spowodowane przez proces zwyrodnieniowy, czyli „zużycie” zastawki. Obecnie jest to choroba występująca praktycznie wyłącznie u seniorów.
2. Niedomykalność aortalna, w której dochodzi do wstecznego przepływu krwi z aorty do lewej komory wynikającego z niewłaściwego zamknięcia zastawki. Jej wystąpieniu sprzyjają choroby reumatologiczne, ale także zwyrodnienie postępujące z wiekiem.
3. Niedomykalność mitralna polega na wstecznym, nieprawidłowym przepływie krwi z lewej komory do lewego przedsionka, przyczynami szczególnie często występującymi w wieku podeszłym są: zmiany zwyrodnieniowe, zwapnienie zastawki, choroby reumatologiczne, choroba niedokrwienna serca. Ostatnia z wymienionych może powodować tak zwaną niedomykalność wtórną wynikającą ze zmiany budowy (kształtu) lewej komory.
4. Wady zastawki trójdzielnej.

Wszystkie wymienione wyżej choroby serca mogą doprowadzić w konsekwencji do wystąpienia niewydolności serca, która jest ostatecznym stadium wielu schorzeń serca.

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

Przeczytaj więcej artykułów tego autora

lek. Maciej Grymuza, absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu.