Czy grupa krwi może sprzyjać danym chorobom?

Weryfikacja

Autor: dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, konsultant ds. żywienia i stylu życia

Informacja o grupach krwi jest przede wszystkim wykorzystywana w transfuzjologii, ponieważ przetoczenie krwi z nieodpowiednią grupą jest bardzo niebezpieczne. Jednak badania pokazują, że rola grup krwi w medycynie jest dużo szersza i mogą one również zmniejszać lub zwiększać ryzyko określonych chorób.

Spis treści

1. Grupa krwi a choroby
2. Grupa krwi – choroby sercowo-naczyniowe
3. Grupa krwi – demencja i zaburzenia poznawcze
4. Grupa krwi – nowotwory
5. Grupa krwi – choroby zakaźne
6. Grupa krwi – hemolityczna choroba noworodków

W zależności od zestawu cząsteczek znajdujących się na naszych krwinkach (antygenów) krew może zostać sklasyfikowana jako grupa A, B, AB lub 0. Jest to najważniejszy podział na grupy krwi nazywany AB0, ale istnieją także inne układy grupowe np. Rh, Kell, Duffy.

Grupy krwi AB0 wynikają z obecności na powierzchni krwinek cząsteczek nazywanych polisacharydami, które różnią się między sobą nieznacznie budową. Okazuje się, że obecność tych polisacharydów lub ich brak nie jest jedynie ograniczona do powierzchni krwinek i występują one powszechnie w innych płynach ustrojowych i tkankach. To z kolei przekłada się na zmiany w strukturze komórek zarówno pod względem ich budowy, jak i funkcji.

Grupa krwi a choroby

Cząsteczki warunkujące grupy krwi pełnią wiele funkcji. Mogą być miejscami przyczepu dla wirusów, bakterii i pasożytów, transportować substancje odżywcze do komórki lub jako enzymy metabolizować substancje chemiczne. Powoduje to, że ich rola wykracza daleko poza informację w kontekście przetaczania krwi lub jej oddawania w centrach krwiodawstwa, badania pokazują, że mogą one potencjalnie wpływać na ryzyko niektórych chorób.

Już w latach 60. dwudziestego wieku prowadzono na całym świecie duże badania epidemiologiczne badające związek między grupami krwi AB0 a podatnością na choroby. Warto jednak podkreślić, że do tej pory w wielu przypadkach nie wyjaśniono mechanizmu tego związku i wymaga on w wielu przypadkach dalszych badań.

Aktualne badania wskazują, że określone grupy krwi mogą być związane z ryzykiem:

• niedokrwistości sierpowatej,
• choroby hemolitycznej noworodków,
• choroby zakrzepowo-zatorowej,
• udaru niedokrwiennego mózgu,
• zawału mięśnia sercowego,
• nadciśnienia tętniczego,
• cukrzycy typu 1 i cukrzycy typu 2,
• demencji i zaburzeń funkcji poznawczych,
• chorób bakteryjnych np. dżumy, cholery, gruźlicy,
• chorób wirusowych np. świnki, ospy, „grypy żołądkowej”,
• chorób pasożytniczych np. malarii,
• wrzodów żołądka i dwunastnicy,
• nowotworów np. białaczek, chłoniaków, raka żołądka.

Grupa krwi – choroby sercowo-naczyniowe

Najwięcej spójnych badań obejmujących związek grup krwi AB0 z chorobami dotyczy ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa jest przyczyną tworzenia się zakrzepów w żyłach głębokich np. w kończynach.

Wykazano, że osoby z grupą krwi A, B lub AB są bardziej narażone na wystąpienie choroby zakrzepowo-zatorowej niż osoby z grupą krwi 0. Prawdopodobnie wynika to ze związku występowania poszczególnych grup krwi ze stężeniem czynników krzepnięcia krwi.

Osoby z grupą krwi 0 posiadają o około 25% niższe stężenie czynnika von Willebranda (vWF) i czynnika VIII w porównaniu z osobami z grupami krwi A, B lub AB, co częściowo chroni je przed chorobą zakrzepowo-zatorową. Jednak z drugiej strony powodują, że osoby z grupą krwi 0 mogą być bardziej podatne na krwawienia, ponieważ ich krew trudniej krzepnie.

W innych badaniach stwierdzono, że osoby z grupami krwi A, B lub AB mają wyższe ryzyko choroby niedokrwiennej serca i naczyń obwodowych, zawału mięśnia sercowego i dusznicy bolesnej. Obserwacje te zostały także potwierdzone w badaniach asocjacyjnych całego genomu (GWAS) oraz w systematycznym przeglądzie i metaanalizie danych.

Wykazano, że warianty genów kodujące grupy krwi A, B i AB, w porównaniu z grupą 0 są związane ze zwiększonym stężeniem lipidów i markerów zapalnych np. czynnika martwicy nowotworu alfa we krwi. Markery te są dobrze znane czynniki zwiększające ryzyko wcześniej wspomnianych chorób.

Grupa krwi – demencja i zaburzenia poznawcze

Wyższe stężenia czynników krzepnięcia krwi u osób z grupami krwi A, B lub AB, oprócz ich wpływu na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, może również wiązać się ze zwiększonym ryzykiem demencji i zaburzeń poznawczych.

W dużych prospektywnych badaniach kliniczno-kontrolnych wykazano, że osoby z tymi grupami krwi są nawet do 82% bardziej narażone na rozwój demencji i zaburzeń poznawczych w porównaniu z osobami z grupą krwi 0. Co ważne ryzyko to było niezależne od regionu geograficznego, wieku, rasy i płci.

Grupa krwi – nowotwory

Wykazano, że osoby z grupą krwi A w porównaniu z osobami z grupą krwi 0 wykazują wyższą zapadalność na:

• raka gruczołów ślinowych (64%),
• raka żołądka (22%),
• raka jajnika (28%),
• raka macicy (15%),
• raka szyjki macicy (13%),
• raka jelita grubego i odbytnicy (11%).

Naukowcy przypuszczają, że może to wynikać z utrudnionej eliminacji komórek nowotworowych u osób z grupą krwi A w porównaniu z osobami z grupą krwi 0. Okazuje się, że niektóre osoby z grupą krwi 0 mogą rozwinąć nowotwory na powierzchni których znajdują się cząsteczki takie same lub podobne do tych u osób z grupą krwi A.

Cząsteczki takie mogą być następnie rozpoznawane jako obce i przyczyniać się do eliminacji komórek nowotworowych u osób z grupą 0. Natomiast u osób z grupą krwi A komórki nowotworowe z takimi cząsteczkami mogą być niewidoczne dla układu odpornościowego z powodu podobieństwa do własnych tkanek.

Pamiętajmy jednak, że nowotwory są chorobami wieloczynnikowymi i mimo, że ich ryzyko jest skorelowane z obecnością niektórych grup krwi nie oznacza, że powodują one nowotwory. I odwrotnie, brak korelacji nie oznacza, że nie zachorujemy.

Grupa krwi – choroby zakaźne

Te same cząsteczki znajdujące się na powierzchni krwinek, mogą również znajdować się na komórkach nabłonkowych przewodu pokarmowego, czy dróg oddechowych. Z tego też powodu są one wykorzystywany jako receptory przez które do naszego organizmu wnikają pasożyty, bakterie i wirusy.

Wykazano, że osoby z grupą krwi 0 mają większą podatność na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy w porównaniu z osobami z grupami krwi A, B lub AB, a jak wiadomo jedną z przyczyn ich powstawania jest przewlekłe zakażenie bakterią Helicobacter pylori.

Zwiększone ryzyko wrzodów u osób z grupą krwi 0 tłumaczy się tym, że w przyłączeniu Helicobacter pylori do błony śluzowej żołądka pośredniczy m. in. białko Lewis b, które może hamować wiązanie bakterii.

Może to tłumaczyć zmniejszoną liczbę zakażeń osób z grupami krwi A, B lub AB w porównaniu z osobami z grupą krwi 0. Choć ostatnie badania wykazały, że związek ten może też być zależny od szczepu Helicobacter pylori.

Innym przykładem podatności na zakażenia związanego z grupami krwi są zakażenia wirusowe powodowane przez Norowirusy, które są najczęstszą przyczyną tzw. grypy żołądkowej. Wykazano, że osoby z grupą krwi 0 mogą być bardziej podatne na zakażenia przez Norowirusy, a osoby z grupą krwi B mniej.

Ponadto wykazano, że grupa krwi 0 może w pewien sposób chronić przed malarią. Zarodziec malaryczny jest pasożytem krwinek czerwonych, który tworzy tzw. rozety z niezainfekowanymi krwinkami. Następnie mogą one przylegać do śródbłonka naczyń, powodując ich zamknięcie i objawy chorobowe. W jednym z badań wykazano, że osoby z grupą krwi 0 w porównaniu z pozostałymi grupami krwi tworzą mniejszą liczbę rozet.

Grupa krwi – hemolityczna choroba noworodków

Grupa krwi może także sprzyjać rozwojowi hemolitycznej chorobie noworodków, która jest związana najczęściej z układem grup krwi RhD. Choroba pojawia się gdy rodzice dziecka różnią się grupami krwi w układzie Rh i jest to tzw. konflikt serologiczny.

Do konfliktu dochodzi wtedy gdy matka w układzie RhD jest ujemna (RhD-), natomiast dziecko dodatnie (RhD+). Następstwem jest wytwarzania przeciwciał IgG przez matkę przeciwko krwinkom czerwonym płodu powodując ich rozpad.

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, konsultant ds. żywienia i stylu życia