Przyczyny nowotworów, czyli skąd się bierze rak?

Przyczyny nowotworów bywają bardzo różne. Większość z nich jest od nas niezależna, ale są i takie, które możemy ze swojego życia wyeliminować. Lekarze, którzy zajmują się profilaktyką chorób nowotworowych, wciąż powtarzają – łatwiej zapobiegać niż leczyć. Przypomnijmy zatem, co prowokuje rozwój nowotworów. Sprawdź, skąd biorą się nowotwory?

Spis treści

1. Palenie tytoniu jako przyczyna nowotworu
2. Niewłaściwa dieta może mieć wpływ na rozwój raka
3. Alkohol a rozwój raka
4. Zakażenia wirusowe mają związek z wystąpieniem nowotworów
5. Nadmiar słońca może wywołać nowotwory
6. Skażone powietrze to przyczyna rozwoju nowotworów
7. Opakowania z tworzyw sztucznych są rakotwórcze
8. Genetyczne przyczyny nowotworów

Zastanawiasz się, skąd się biorą nowotwory? Przyczyny nowotworów są bardzo różnorodne. Blisko 70 proc. nowotworów powstaje w efekcie wpływu szkodliwych czynników środowiskowych oraz naszych niewłaściwych nawyków. A więc wiele zależy od nas samych.

Palenie tytoniu jako przyczyna nowotworu

Jako przyczyna nowotworów plasuje się na pierwszym miejscu. Dym tytoniowy zawiera ok. 4 tysięcy substancji, z czego ponad 40 ma właściwości kancerogenne. Palenie ma bezpośredni związek z 90 proc. zachorowań na raka płuc, 80–90 proc. raka jamy ustnej, gardła, krtani i przełyku.

Odpowiada także za 30 proc. raków pęcherza moczowego i trzustki. Warto pamiętać, że rak płuc przestał być męską specjalnością. Wśród chorych jest coraz więcej kobiet. Dlatego zawsze warto rzucić nałóg. Po dwóch latach znacznie zmniejsza się ryzyko zachorowania, a po 15–20 jest takie samo, jak u osób, które nigdy nie paliły.

Niewłaściwa dieta może mieć wpływ na rozwój raka

Zdaniem uczonych jest ona przyczyną co najmniej 30 proc. chorób nowotworowych. Na liście spożywczych winowajców znajdują się tłuszcze, zwłaszcza smażone i zjełczałe, sól kuchenna, alkohol, sacharyna, pewne składniki kawy, herbaty czarnej, grzybów jadalnych oraz piwa.

Potencjalne działanie rakotwórcze mają także niektóre dodatki do żywności oznaczane symbolem E. Ale w profilaktyce chorób nowotworowych ważne jest również pochodzenie produktów spożywczych. Żywność produkowana na terenach zanieczyszczonych ekologicznie może zawierać nitrozoaminy (gromadzą się w jarzynach), które przyczyniają się do rozwoju raka układu pokarmowego i moczowego.

Owoce i warzywa zbierane z przydrożnych pól i sadów są nafaszerowane metalami ciężkimi (np. kadmem, ołowiem, cezem) i mogą prowokować nowotwory układu moczowo-płciowego. Równie niebezpieczny jest benzopiren (wywołuje raka żołądka i jelita), który powstaje podczas grillowania oraz wędzenia, a także z przypalonego i wielokrotnie używanego tłuszczu.

W spleśniałych orzechach oraz produktach zbożowych znajduje się aflatoksyna, która może być powodem raka żołądka i wątroby. Używane przez osoby odchudzające się słodziki (sacharyna, cyklamat) oskarża się o nowotwory układu moczowego.

Alkohol a rozwój raka

Niezależnie od jego mocy bywa przyczyną nowotworów jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, żołądka oraz wątroby. Łączony z nikotyną zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi.

Zakażenia wirusowe mają związek z wystąpieniem nowotworów

Ich związek z niektórymi nowotworami jest bezsprzeczny. Największe żniwo zbiera wirus zapalenia wątroby typu B i C, który może wywołać raka wątroby. Pierwszego udało się okiełznać szczepionką. Drugi, niestety, wciąż pozostaje bezkarny. Raka szyjki macicy, pochwy, sromu i odbytu może sprowokować wirus opryszczki płciowej (herpes typ II, HSP) oraz ludzki wirus brodawczaka (HPV).

Wirus Epsteina-Barr (EPV) pozwala rozwijać się ziarnicy złośliwej, chłoniakom, nowotworom gardła i nosa. W walce z większością tych wirusów najskuteczniejsze są szczepienia ochronne. Niebezpieczne bywają także bakterie, np. Helicobacter pylori – sprawca wrzodów, ale i raka żołądka.

Nadmiar słońca może wywołać nowotwory

Promieniowanie nadfioletowe, czyli UVB i UVA, stanowi (w nadmiarze) poważne zagrożenie dla naszej skóry. Rak, w tym czerniak, staje się coraz powszechniejszy, a uchronić się możemy przed nim ograniczając ekspozycję na promieniowanie. Jeśli dwudziestolatek uwielbia wylegiwać się w słońcu i wielokrotnie się poparzył, to po pięćdziesiątce może spodziewać się nowotworu.

Co więcej – oparzenia słoneczne, do których dojdzie przed 12. rokiem życia, zwiększają (nawet dwukrotnie) prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka. Groźne może być również promieniowanie jonizujące, ponieważ bywa przyczyną raka płuc oraz nowotworów układu limfatycznego i szpiku kostnego.

Skażone powietrze to przyczyna rozwoju nowotworów

Niebezpieczne dla płuc jest nie tylko powietrze skażone spalinami i dymem tytoniowym. Zabójcze jest również wdychanie pyłu azbestowego, oparów olejów mineralnych, produktów smoły pogazowej, ropy i benzyny, sadzy. I chociaż o papierosach mowa była już wcześniej, na atak nowotworu narażeni są bierni palacze, w tym dzieci palących rodziców.

Opakowania z tworzyw sztucznych są rakotwórcze

Na liście zagrożeń znajdują się chlorek winylu i akrylnitryl, które przyczyniają się do różnych rodzajów raka.

Genetyczne przyczyny nowotworów

O genetycznej predyspozycji do rozwoju raka można mówić wtedy, kiedy ten sam rodzaj nowotworu występuje u większej liczby członków jednej rodziny. Dotyczy to przede wszystkim raka piersi, jajnika i przewodu pokarmowego. Osoby takie powinny częściej niż inne zgłaszać się na badania profilaktyczne do poradni genetycznych (są przy wszystkich placówkach onkologicznych), a niekiedy nawet zdecydować się na zabieg, np. mastektomię, usunięcie przydatków lub jelita grubego, żeby uchronić się przed rakiem.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Grzegorz Luboiński, onkolog, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie