Powiększone węzły chłonne na szyi - nie ignoruj tego objawu

Powiększone węzły chłonne u dzieci i dorosłych to najczęściej objaw choroby. Na przyczyny takiego stanu wskazuje się szereg schorzeń - zarówno infekcje, takie jak grypa, angina czy przeziębienie, jaki i nowotwory. Powiększone węzły chłonne mogą być również wynikiem nadwrażliwości na niektóre leki czy reakcji poszczepiennej. Jakie są przyczyny powiększonych węzłów chłonnych?

Spis treści

1. Powiększone węzły chłonne - kiedy do lekarza?
2. Powiększone węzły chłonne - infekcje
3. Powiększone węzły chłonne - nowotwory
4. Powiększone węzły chłonne - choroby spichrzeniowe
5. Powiększone węzły chłonne - choroby autoimmunologiczne
6. Powiększone węzły chłonne - histiocytoza
7. Powiększone węzły chłonne - reakcja na leki
8. Powiększone węzły chłonne - reakcja poszczepienna

Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) oznaczają, że w organizmie toczy się proces chorobowy, w trakcie którego limfocyty i makrofagi (komórki układu odpornościowego, których węzły chłonne stanowią skupisko) namnażają się, by walczyć z czynnikami chorobotwórczymi.

Węzły chłonne są ulokowane na całym ciele. Największe skupisko węzłów chłonnych znajduje się na szyi, pod pachami, w pachwinach, pod żuchwą oraz za uszami. Ich zadaniem jest zbieranie chłonki (limfy), która spływa z różnych obszarów ciała. Gdy pod drodze chłonka znajdzie jakąś podejrzaną substancję, np. bakterie, jej dalszy przepływ zostaje wstrzymany.

Wówczas odpowiednie komórki, odpowiedzialne za reakcję obronną organizmu (limfocyty i makrofagi), namnażają się, by zwalczyć patogen. Wtedy dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych.

Z innych powodów do powiększenia węzłów chłonnych dochodzi w przebiegu nowotworów, np. chłoniaków. W tym przypadku obrzęk węzłów chłonnych jest wynikiem nieprawidłowego rozrostu komórek układu limfatycznego.

Powiększone węzły chłonne - kiedy do lekarza?

Węzły chłonne mają kilka milimetrów średnicy. Jeśli zwiększa się ona do 1-1,5 cm, można mówić o powiększeniu węzłów chłonnych.

Wyróżnia się dwa rodzaje powiększonych węzłów chłonnych. Pierwsze są miękkie, sprężyste i można je przesuwać względem skóry. Ponadto powodują ból podczas dotyku, a skóra nad nimi jest zaczerwieniona i ciepła. Wówczas zwykle nie ma powodów do niepokoju, gdyż przyczyną tego typu powiększonych węzłów chłonnych najczęściej są infekcje, a stan zapalny mija samoistnie po 2-3 tygodniach.

Groźniejsze są węzły chłonne, które są znacznie powiększone (2 cm i więcej), niebolesne, twarde, zbite, często zgrupowane w pakietach, zrastające się z okolicznymi tkankami (co powoduje, że są nieruchome) i utrzymujące się dłużej niż 2-3 tygodnie. Takie węzły chłonne mogą wskazywać nawet na nowotwór. Wówczas należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Warto wiedzieć, że znacznie częściej węzły chłonne powiększają się u dzieci niż u dorosłych, ponieważ ich układ limfatyczny kształtuje się do ok. 12. roku życia. W związku z tym do tego czasu nawet zwykłe przeziębienie może skutkować widocznym obrzmieniem węzłów chłonnych. Jednak nawet w przypadku zwykłej infekcji lepiej udać się z dzieckiem do lekarza.

Powiększone węzły chłonne - infekcje

Najczęstszą przyczyną powiększonych węzłów chłonnych, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, są infekcje. Węzły chłonne powiększają się wówczas, gdy układ odpornościowy zareaguje na obecność patogenu chorobotwórczego, dlatego powiększone węzły chłonne mogą być jednym z początkowych objawów choroby. Węzły chłonne powiększone z powodu infekcji są tkliwe lub wręcz bolesne, a także ruchome - po dotknięciu ich palcami wyraźnie czuć, że delikatnie przesuwają się pod naciskiem.  Przyczyną powiększenia się węzłów chłonnych mogą być infekcje:

• wirusowe, np.:
• rumień nagły
• mononukleoza zakaźna
• cytomegalia
• ospa wietrzna
• odra
• różyczka
• WZW (wirusowe zapalenie wątroby)
• bakteryjne, np.:
• bruceloza
• czyrak
• salmonella
• angina
• gruźlica
• bakteryjne zapalenie gardła
• zapalenie migdałków
• zapalenia ucha
• choroba kociego pazura
• kiła
• szkarlatyna czyli płonica
• tularemia
• ziarnica weneryczna pachwin

Przyczyną powiększenia węzłów chłonnych mogą być nawet choroby przyzębia (np. nieleczona próchnica), które powodują powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych i podbródkowych (są to tzw. węzły chłonne szyjne przednie).

• pierwotniakowe, np. toksoplazmoza
• grzybicze - histoplazmoza (choroba Darlinga) czy blastomykoza (choroba Gilchrista). Występują u osób z osłabionym systemem odpornościowym. W Polsce bardzo rzadko się je diagnozuje.
• pasożytnicze, np. wszawica

Powiększone węzły chłonne - nowotwory

Powiększone węzły chłonne mogą wskazywać także na nowotwory układu chłonnego, krwi i szpiku kostnego:

• białaczkę
• chłoniaka
• szpiczaka

Wówczas poza limfadenopatią pojawiają się również inne objawy, takie jak:

• gorączka
• utrata masy ciała
• nocne pocenie się
• dolegliwości bólowe

Powiększone węzły chłonne mogą również wskazywać na przerzut nowotworowy z pierwotnego miejsca rozwoju lub na początkowe stadium pierwotnego rozrostu guza w miejscowych węzłach chłonnych.

Powiększone węzły chłonne - choroby spichrzeniowe

Powiększone węzły chłonne mogą wskazywać także na choroby spichrzeniowe, takie jak:

• choroba Gauchera
• sarkoidoza
• choroba Nimanna-Picka

Wówczas poza powiększeniem węzłów chłonnych (zwykle pod pachami) pojawia się szereg innych zaburzeń, takich jak opóźnienie rozwoju czy powiększenie wątroby i powiększenie śledziony.

Powiększone węzły chłonne - choroby autoimmunologiczne

Obrzęk węzłów chłonnych może również wskazywać na choroby autoimmunologiczne, czyli takie, w przebiegu których komórki układu odpornościowego atakują własny organizm. Zalicza się do nich m.in.:

• toczeń rumieniowaty układowy
• reumatoidalne zapalenie stawów
• chorobę Hashimoto

W tych przypadkach powiększeniu ulegają węzły pod pachami. Wyjątkiem jest choroba Kawasaki - martwicze zapalenie naczyń obwodowych, objawiające się powiększonymi węzłami chłonnymi szyi.

Powiększone węzły chłonne - histiocytoza

Histiocytoza to grupa chorób, których istotą jest nadmierna produkcja histiocytów - komórek układu odpornościowego, które gromadzą się w tkankach i narządach, stopniowo prowadzając do ich uszkodzenia i niewydolności.

W trakcie rozwoju choroby pojawiają się m.in.:

• powiększone węzły chłonne
• powiększenie wątroby i/lub powiększenie śledziony
• wysypka grudkowa na skórze tułowia
• bolesność dziąseł
• rozchwianie zębów i ich przedwczesne wypadanie

Powiększone węzły chłonne - reakcja na leki

Powiększone węzły chłonne mogą być niepożądaną reakcją na leki. Są to najczęściej:

• leki przeciwpadaczkowe (np. fenobarbital, fenytoina)
• leki stosowane w terapii dny moczanowej (np. allopurynol)
• antybiotyki z grupy sulfonamidów (np. sulfametokasazol)
• i inne środki, np. trimetoprim, karbamazepina, izoniazyd, sole złota, dapson

Powiększone węzły chłonne - reakcja poszczepienna

Obrzęk węzłów chłonnych może być również reakcją poszczepienną. Dotyczy to szczególnie szczepień ochronnych przeciwko wirusowi różyczki, odry, ospy, a także gruźlicy.

O autorze

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Jaka to choroba?

Pytanie 1 z 12

Co dolega temu dziecku?

Atypowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

Atypiczne zapalenie skóry

Następne pytanie

Monika Majewska