Koronawirusy - objawy, leczenie, profilaktyka zakażenia

Koronawirusy to patogeny wywołujące najczęściej objawy infekcji układu oddechowego. U dorosłych zwykle jest to niegroźne przeziębienie, ale u dzieci, osób starszych i o osłabionej odporności koronowirusy mogą prowadzić do rozwoju zagrażającej życiu choroby. Wśród koronawirusów wyróżniono dotąd dwa śmiertelnie groźne wirusy - SARS-CoV i  MERS-Cov.

Spis treści

1. Koronawirusy - jak można się zarazić?
2. Koronawirusy - objawy infekcji
3. Koronawirusy - diagnostyka
4. Koronawirusy - leczenie
5. Koronawirusy - jak zapobiec zakażeniu?
6. Koronawirusy u dzieci
7. Koronawirusy - historia

Koronawirusy to patogeny wywołujące infekcje układu oddechowego i pokarmowego u ludzi i zwierząt. Pierwsze wzmianki o koronawirusach, które wywołują infekcje u ludzi, pochodzą z lat 60. XX w. Wtedy odkryto dwa patogeny – HCoV-229E oraz HCoV-OC43 – wywołujące łagodne przeziębienie, które samoistnie ustępuje w ciągu kilku dni. Znane są także śmiertelnie niebezpieczne wirusy SARS-CoV i MERS-Cov. W styczniu 2020 roku nazwano nowy typ koronawirusa - 2019-nCoV. Chorobę wykryto po raz pierwszy w chińskim mieście Wuhan.

Koronawirusy - jak można się zarazić?

Wirus SARS-CoV pojawił się w populacji ludzkiej na skutek transmisji od nietoperzy, przy czym pośrednimi gospodarzami mogły być również inne zwierzęta, takie jak łaskuny czy jenoty. Terenem zagrożonym występowaniem wirusa SARS-CoV jest Azja południowo-wschodnia.

Z kolei za najbardziej prawdopodobne źródło wirusa MERS-CoV dla ludzi uważa się wielbłądy. Wirus może znajdować się w wydzielinie dróg oddechowych, kale, moczu oraz w mleku zakażonych zwierząt. Kontakt z tymi wydzielinami może spowodować przeniesienie zakażenia. Terenami występowania wirusa MERS-CoV jest Bliski Wschód. Zachorowania odnotowuje się w

• Arabii Saudyjskiej,
• Zjednoczonych Emiratach Arabskich,
• Omanie, Katarze,
• Iranie,
• Bahrajnie,
• Jordanii,
• Kuwejcie,
• Libanie,
• Egipcie
• Jemenie.

Koronawirusem 2019-nCoV można zarazić się przez niewłaściwe przestrzeganie zasad higieny: niemycie rąk wodą z mydłem przed i po posiłku oraz po powrocie z zewnątrz do domu. Niebezpieczne są również kontakty z nieznanymi i potencjalnie groźnymi zwierzętami, a także nieuważne przygotowywanie posiłków, zwłaszcza mięsa.  

W określonych warunkach może dojść do przeniesienia wirusów SARS-CoV, MERS-CoV i 2019-nCoV z człowieka na człowieka – wśród osób mających bliski kontakt z osobami chorymi, włączając w to rodzinę, pracowników służby zdrowia oraz innych pacjentów. Inne odmiany koronowirusów również mogą przenosić się z człowieka na człowieka.

Koronawirusy - objawy infekcji

U dorosłych koronawirusy HCoV-229E oraz HCoV-OC43 powodują stosunkowo łagodną infekcję, w przebiegu której pojawiają się typowe objawy przeziębienia, głównie nieżyt błony śluzowej nosa (katar), a w pojedynczych przypadkach kaszel. Objawy utrzymują się zwykle przez okres do tygodnia, po czym samoistnie ustępują.

Objawy zachorowania wirusem z Wuhan (2019-nCoV) obejmują gorączkę, kaszel i duszność. Badania RTG klatki piersiowej wykazały typowe cechy wirusowego zapalenia płuc z rozlanymi obustronnymi naciekami.

Zakażenia ludzkimi koronawirusami mają charakter sezonowy, z częstością najwyższą w zimie i wczesną wiosną.

Koronawirusy - diagnostyka

Do podstawowych metod diagnostycznych należą:

• wywiad z pacjentem - jeśli pojawią się u niego ww. objawy zakażenia, należy spytać, czy przebywał on w rejonie występowania wirusa SARS-Cov lub MERS-CoV, w tym także na lotnisku w czasie ostatnich 10 dni oraz bliski kontakt w ciągu 10 dni z osobą chorą lub jedynie podejrzaną o tę chorobę
• RTG i tomografia komputerowa klatki piersiowej
• badania krwi

Koronawirusy - leczenie

Jak dotąd nie istnieją żadne lekarstwa do walki z tymi groźnymi wirusami. Obecnie w zakażeniach MERS-CoV stosowane są leki o niepotwierdzonym działaniu, zatwierdzone do stosowania w innych wskazaniach. Próbuje się np. wykorzystywać interferon w połączeniu z lopinawirem i rytonawirem, lekami zatwierdzonymi do stosowania u osób zakażonych wirusem HIV. Wybór tych leków opiera się głównie na doświadczeniach z epidemii SARS-CoV.

Koronawirusy - jak zapobiec zakażeniu?

Aby zapobiec zakażeniu, należy:

• unikać kontaktu z osobami chorymi
• stosować zasady higieny osobistej, w tym często myć ręce z użyciem wody i mydła
• w podróży zaopatrzyć się w antybakteryjny żel do rąk lub zapas jednorazowych chusteczek nasyconych roztworem alkoholu
• unikać dotykania zanieczyszczonymi rękoma oczu, ust, nosa
• przestrzegać zasad higieny oddychania (w czasie kaszlu i kichania zakrywaj nos i usta chusteczką jednorazową)
• unikać wszelkiego kontaktu ze zwierzętami (domowymi, gospodarskim i dzikimi) oraz ich odchodami, zwłaszcza w czasie zagranicznych podróży

Dodatkowo turyści powinni zapoznać się z informacjami zamieszczonymi na stronie WHO dotyczącymi ostrzeżeń dla osób podróżujących do krajów, w których występuje wirus MERS-CoV.

Koronawirusy u dzieci

W przypadku dzieci, osób starszych oraz osób o osłabionej odporności patogeny te mogą powodować ciężką chorobę o ostrym przebiegu (m.in. zapalenie oskrzeli, podgłośniowe zapalenie krtani, zapalenie płuc).

Wirusy HCoV-NL63 i HCoV-HKU1 wywołują podobne infekcje co szczepy 229E i OC43.

Natomiast infekcja wywołana przez SARS-CoV rozpoczyna się wysoką gorączką (> 38°C), której towarzyszą: suchy kaszel, biegunka, trudności z oddychaniem oraz bóle głowy, mięśni i stawów. U około 20 proc. pacjentów rozwija się ostra niewydolność oddechowa, która może skończyć się śmiercią.

W przypadku zakażenia wirusem MERS-CoV początkowo objawy są niespecyficzne i obejmują m.in. gorączkę, dreszcze, ból głowy, kaszel, duszności i bóle mięśni. Dodatkowo mogą pojawić się: ból gardła, nudności, wymioty, zawroty głowy, biegunka i ból brzucha. W kolejnej fazie choroby dochodzi do rozwoju zapalenia płuc, które może skutkować śmiercią. U pacjentów często obserwowano również upośledzenie czynności nerek. Podobnie wyglądają objawy koronawirusa 2019-nCoV.

Koronawirusy - historia

Dopiero w 2002 r. w Chinach pojawiła się śmiertelnie groźna odmiana koronawirusa - SARS-CoV - która wywołuje zespół ciężkiej ostrej niewydolności oddechowej (rodzaj nietypowego zapalenia płuc), później określony jako SARS (ang. severe acute respiratory syndrome). Według danych WHO, w czasie trwania epidemii SARS (od listopada 2002 do lipca 2003 roku) na całym świecie wystąpiły łącznie 8422 przypadki SARS, 916 z nich zakończyło się zejściem śmiertelnym.

Epidemia ta przyczyniła się do identyfikacji i opisania kolejnych, ale mniej groźnych ludzkich koronawirusów – HCoV-NL63 (alfa-koronawirus) i HCoV-HKU1 (beta-koronawirus).

Drugą śmiertelnie groźną odmianę koronawirusa - wirusa MERS-CoV (ang. middle east respiratory syndrome) - odkryto w 2012 roku. Podobnie jak wirus SARS-CoV, wywołuje on ciężkie zapalenie płuc, jednak jest od niego dużo groźniejszy, ponieważ powoduje także ostrą niewydolność nerek. Wg danych WHO od chwili zidentyfikowania wirusa MERS-CoV w roku 2012 do dnia 26 sierpnia 2016 r. ogółem na świecie odnotowano 1800 potwierdzonych laboratoryjnie przypadków zakażenia MERS-CoV, w tym co najmniej 640 przypadków śmiertelnych.

Wirus 2019-nCoV objawia się trudnościami z oddychaniem, gorączką, wywołuje również nacieki w płucach i zapalenie płuc. Nie są jeszcze znane jego źródła, jednak może on mutować do groźniejszych form i szybko rozprzestrzeniać się. m. in. przez transport lotniczy, stąd wprowadzone w niektórych krajach, m. in. Japonii, USA, Korei Południowej, kontrole pasażerów z Chin na lotniskach.

Monika Majewska