Dziegieć: rodzaje i zastosowanie w kosmetyce

Dziegieć, zwany także smołą drzewną, to ciemna, prawie czarna, lepka i tłusta maź pozyskiwana z drewna i jego pochodnych, od pradawnych czasów wykorzystywana przede wszystkim w lecznictwie. Choć jest skuteczny, jego stosowanie może mieć też negatywne skutki dla organizmu. Przeczytaj, co warto wiedzieć o dziegciu: jakie są jego rodzaje i zastosowanie i dowiedz się, w jakich produktach znajdziemy dziegieć.

Spis treści

1. Toksyczność dziegciu
2. Działanie i zastosowanie dziegciu
3. Rodzaje dziegciu

Dziegieć to produkt otrzymywany podczas suchej destylacji drewna, kory, torfu lub węgla, który od wieków znajduje zastosowanie zarówno w lecznictwie i kosmetyce, jak i w budownictwie. Sucha destylacja polega na podgrzewaniu wspomnianego materiału bez dopływu powietrza w temperaturze od 400 do 1000 st. C.

Podczas suchej destylacji z kory, czy drewna, powstają gazy, takie jak dwutlenek i tlenek węgla, metan, etylen oraz pary, które w trakcie ochładzania ulegają skropleniu, a są to: metanol, kwas octowy, aceton i właśnie dziegieć.

Dziegieć ma postać gęstej, lepkiej i tłustej, ciemnobrunatnej smoły o intensywnym, nieprzyjemnym zapachu (przywodzącym na myśl spaleniznę z ogniska). Często zresztą dziegieć nazywa się smołą drzewną. Wadą różnych rodzajów dziegciu jest to, że ciężko jest ujednolicić ich skład, w związku z czym charakteryzują się zmienną skutecznością.

Czytaj też: Jak wybrać dobry szampon?

Toksyczność dziegciu

Już w 1915 r. udowodniono silnie toksyczne, a często rakotwórcze właściwości następujących substancji wchodzących w skład dziegciu. Są to: benzopiren, pochodne fenantrenu, chryzenu, antracenu, dibenzoakrydyny, stilbenu, chinoliny, aminonaftalenu.

Występują one zarówno w dziegciach roślinnych, jak i mineralnych (węglowych, maź pogazowa). Oto skład przykładowych rodzajów dziegcia:

• Dziegieć brzozowy – fenol, gwajakol, toluen, krezol, pirokatechol, fenantren, seskwiterpeny, chryzen, betulina, benzen, ksylen, lotne kwasy organiczne i substancje żywiczne.
• Dziegieć bukowy – gwajakol, fenol, pirokatechol, stilben, fenantren, węglowodory cykliczne.
• Dziegieć jałowcowy – gwajakol, krezol, fenol, pirokatechol, benzen, stilben, fenantren, toluen, naftalen, ksylen, chryzen, reten, styren, kwas octowy.
• Dziegieć sosnowy – krezol, fenol, pirokatechol, benzen, toluen, stilben, naftalen, ksylen, chryzen, reten, styren, kwas octowy, seskwiterpeny, diterpeny.
• Dziegieć węglowy – fenol, benzen, toluen, chinolina, ksylen, etylobenzen, nitrobenzen, mezytylen, kumen, styren, indem, anilina, tiofen, dwusiarczek węgla, pirydyna, pirol, naftalen, toluidyna, krezol, kumaryn, indol, antracen, fenantren, karbazol, akrydyna, naften, chryzen, iren, fluoren.

Czytaj też: Konserwanty w kosmetykach - co trzeba o nich wiedzieć?

Dziegcie mogą działać teratogennie – nie wolno ich stosować w ciąży!

Działanie i zastosowanie dziegciu

Dawniej dziegieć był bardzo szeroko wykorzystywany. W Polsce, między XV a XIX wiekiem stanowił cenny produkt eksportowy. Nasycano nim odzież, chroniąc ją w ten sposób przed robactwem, leczono nim – i nadal się leczy – dolegliwości racic, kopyt i kości u zwierząt, w połączeniu ze smołą używano go do uszczelniania beczek i innych drewnianych pojemników. Stosowano go jako smar do piast kół, jako środek impregnujący liny i skóry, uniwersalny klej i uszczelniacz.

Dziś dziegieć, przede wszystkim brzozowy, jest składnikiem wielu kosmetyków naturalnych. Leczy infekcje dróg oddechowych, choroby pasożytnicze, grzybice i.in.

Niektórzy twierdzą, że neutralizuje nawet skutki chemioterapii, poprawia pracę serca, przewodu pokarmowego i oczyszcza ze szkodliwych produktów przemiany materii. Głównie jednak dziegcie stosowane są do leczenia chorób skóry, w tym łuszczycy. Mają tę właściwość, że hamują podział komórek, a tym samym zmniejszają łuszczenie się naskórka.

W aptekach i sklepach zielarskich znajdziemy wiele produktów zawierających w swoim składzie różne rodzaje dziegciu. Są to mydła, szampony, żele pod prysznic, balsamy i kremy. Dziegieć brzozowy dostępny jest także w formie czystej, do rozcieńczania. Należy rozprowadzać go w niewielkiej ilości w oleju, np. z olejem z pestek winogron lub olejem sezamowym i dodawać do produktów myjących do ciała, żeli pod prysznic, szamponów do włosów, balsamów, kremów i maści. Można także wpuścić kilka kropel dziegciu do kąpieli stóp.

Ogólnie dziegieć pomaga przy:

• grzybicy skóry,
• łuszczycy,
• trądziku,
• atopowym zapaleniu skóry,
• łupieżu,
• wypadaniu włosów (wzmacniają cebulki),
• redukcji zmarszczek,
• łagodzeniu ran, stanów zapalnych skóry, owrzodzeń.

Czytaj też:

Jak dbać o skórę z AZS?

Mocznik: właściwości i zastosowanie. Mocznik w kosmetykach

Rodzaje dziegciu

Dziegieć brzozowy

Wykazuje działanie keratoplastyczne (odnawiające naskórek), keratolityczne (zmiękczające, rozpuszczające zrogowaciałą warstwę naskórka), antyseptyczne, przeciwzapalne, dezynfekujące, grzybobójcze i bakteriobójcze.

Pomaga w walce z łupieżem, łojotokiem, trądzikiem, łagodzi atopowe zapalenie skóry (AZS), niweluje blizny, leczy trudno gojące się rany, odleżyny, liszaja zwykłego, liszaja płaskiego, łupież pstry, nużycę, wszawicę.

Dziegieć brzozowy w składzie kosmetyku znajdziesz pod nazwą: Tar, Pix Betulae, Betula Yar, Oleum Betulae, Oleum Rusci, Oleum muscoviticum, Pyroleum Betulae, Birch Tar Oil, Birkenteer.Dziegieć bukowy

Ma właściwości bakteriobójcze i antyseptyczne. Stosowany jest głównie u koni - do ochrony kopyt. Bardzo skuteczny w zabezpieczaniu strzałek kopytowych przed wilgocią i bakteriami ze ściółki. Osusza i chroni przed gniciem strzałek, dezynfekuje rany i uszkodzenia skóry.

Dziegieć bukowy w składzie kosmetyków końskich znajdziesz pod nazwą: Oleum Fagi empyreumaticum, Pyroleum Fagi, Pix liquida Fagea

Dziegieć jałowcowy

Posiada silne właściwości odkażające, przeciwzapalne i redukujące. Skuteczny jest w leczeniu łuszczycy, trądziku, wyprysków, zakażeń pasożytniczych skóry, liszajów, czyraków i łupieżu. Można go znaleźć także w środkach poprawiających trawienie i odkażających drogi moczowe.

Dziegieć jałowcowy w składzie kosmetyków znajdziesz pod nazwą: Pix Cadi, Pix Oxycedri, Pyroleum Juniperi, Pyroleum Oxycedri, Juniper Tar, Juniperi Pix, Juniper Tar Oil, Oleum Cadinum; Wacholderteer, smoła jałowcowa.

Dziegieć sosnowy

Wykazuje działanie antyseptyczne, przeciwświądowe, przeciwzapalne, przeciwpasożytnicze (także jeśli chodzi o roztocza, które nas często uczulają) i przeciwbólowe. W niskich stężeniach (1-10%) działa keratoplastyczne, natomiast w wysokich (15-20%) – keratolityczne. Zabija również bakterie gruźlicy.

Stosowany jest w przypadku łuszczycy i wyprysków, pomaga na trudno gojące się rany, wrzody, nużycę, infekcje drożdżakowe, liszaje, łojotok, łojotokowe zapalenie skóry, trądzik pospolity.

Dziegieć sosnowy w składzie kosmetyków znajdziesz pod nazwą: Pyroleum Pini, Pix Pini liquida, Pine Tar, Pix Liquida, Holzteer, Resina empyreumatica liquida.

Dziegieć węglowy (mineralny)

Wykazuje działanie złuszczające, przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwświądowe, przeciwwysiękowe, antyseptyczne. Ma zdolność hamowania procesów życiowych w komórkach. Zapobiega rogowaceniu naskórka, zmiękcza skórę. Zmniejsza wydzielanie łoju.

Dziegieć węglowy stosuje się przy wypryskach, łojotoku, łojotokowym zapaleniu skóry, grzybicach, liszajach.

Dziegieć węglowy w składzie kosmetyków znajdziesz pod nazwą: Oleum Lithanthracis, Pix Carbonis, smoła węglowa, Pix mineralis, smoła mineralna, dziegieć mineralny, smoła pogazowa, Coal Tar, maź pogazowa, Caoltar.

Marta Uler