Czy obgryzanie paznokci może zaszkodzić zdrowiu?

Weryfikacja

Konsultacja: dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, konsultant ds. żywienia i stylu życia

Obgryzanie paznokci kojarzy nam się z osobą, która przeżywa jakąś stresującą sytuację lub jest bardzo skupiona. Choć mogłoby się wydać, że jest to niewinny nawyk to w wielu przypadkach nieleczone obgryzanie paznokci może szkodzić naszemu zdrowiu.

Spis treści

1. Obgryzanie paznokci – czym jest?
2. Obgryzanie paznokci – przyczyny
3. Obgryzanie paznokci – skutki
4. Obgryzanie paznokci – leczenie

Obgryzanie paznokci – czym jest?

Obgryzanie paznokci, inaczej onychofagia jest częstą przypadłością polegająca na przewlekłym obgryzaniu paznokci, powszechnym zarówno u dzieci, jak i młodych dorosłych. Częstość występowania tej choroby wzrasta od dzieciństwa do wieku młodzieńczego i maleje w wieku dorosłym. Obgryzanie paznokci zwykle nie występuje u bardzo małych dzieci tj. przed 3. rokiem życia.

U niektórych osób obgryzanie paznokci jest zachowaniem nieświadomym, szczególnie podczas takich czynności jak czytanie książki, czekanie w kolejce lub oglądanie filmu. Osoba chorująca na onychofagię bardzo często nie obgryza paznokci, gdy angażuje się np. w interakcje społeczne lub gdy jest upominana, aby tego nie robić.

Obgryzanie paznokci – przyczyny

Obgryzanie paznokci w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 jest sklasyfikowana jako F98.8, czyli „inne określone zaburzenia behawioralne i emocjonalne z początkiem zwykle występującym w dzieciństwie i wieku młodzieńczym". Natomiast w Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych DSM (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) jako DSM-V należy do podkategorii „Inne określone zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i pokrewne”.

Jak dotąd dokładna przyczyna obgryzania paznokci nie została ustalona. Obecnie uważa się, że na pojawienie się choroby mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak środowiskowe. Jedno z badań obejmujące 743 rodziców uczniów szkół podstawowych, które oceniało wskaźniki obgryzania paznokci wśród dzieci wykazało, że 36,8% obgryzających paznokcie miało co najmniej jednego członka rodziny z tą chorobą.

Z kolei w badaniu z udziałem 1131 par bliźniąt, oceniającym wpływ genów na obgryzanie paznokci, wykazano wysoki współczynnik współwystępowania choroby, szczególnie u bliźniąt jednojajowych.

Wśród dzieci obgryzających paznokcie najczęstszymi współwystępującymi zaburzeniami psychicznymi są:

• zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, czyli ADHD (74,6%),
• zaburzenia opozycyjno-buntownicze (36%),
• zespół lęku separacyjnego (20,6%),
• tiki (12,7%),
• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (11,1%),
• zaburzenia depresyjne (6,7%),
• upośledzenie umysłowe (9,5%),
• całościowe zaburzenia rozwojowe (3,2%).

W pozostałych grupach wiekowych obgryzanie paznokci wydaje się być częstsze w przypadku występowania niektórych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe i obsesyjno-kompulsywne, jednak badania są nadal niejednoznaczne w tym temacie.

Niektórzy twierdzą, że obgryzanie paznokci jest wyuczonym zachowaniem zaczerpniętym od innych członków rodziny w procesie naśladowania. Jednak aktualnie brak dostatecznych dowodów na potwierdzenie tej tezy.

Obgryzanie paznokci – skutki

Łagodna postać onychofagii może nie być uciążliwa dla osoby chorującej. Jednak ciężka postać może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i zmniejszać jakość życia.

Przewlekłe obgryzanie paznokci prowadzi do:

• postępującego skracania się paznokcia z zanikiem jego łożyska,
• ciężkiego uszkodzenia łożyska paznokcia powodujące onycholizę,
• podłużnego przebarwienia płytki (melanonychia),
• ostrych i przewlekłych zanokcic,
• zapalenia kości i szpiku poprzez rozprzestrzenianie się bakterii ze skóry do kości.

Obgryzanie paznokci może również predysponować do zanokcicy opryszczkowej, rozprzestrzeniania się kurzajek i grzybicy paznokci. Ponadto obgryzanie paznokci może uszkadzać skórę wokół paznokcia.

Oprócz tego obgryzanie paznokci może prowadzić do szeregu problemów stomatologicznych:

• obrzęku i zapalenia dziąseł,
• ropnia dziąseł,
• zakażeń,
• resorpcji korzenia wierzchołkowego,
• wad zgryzu,
• stłoczenia i rotacji siekaczy,
• złamań na brzegach siekaczy,
• zespołu stawu skroniowo-żuchwowego.

Ponadto obgryzanie paznokci ma wpływ na przenoszenie pałeczek kałowych z rodziny Enterobacteriaceae do jamy ustnej np. Escherichia coli, Enterobacter aerogenes, Enterobacter cloacae. Badania wykazały, że częstość występowania tej rodziny bakterii jest większa w jamie ustnej dzieci obgryzających paznokcie w porównaniu z dziećmi nie obgryzającymi.

Warto podkreślić, że powikłania związane z obgryzaniem paznokci nie ograniczają się jedynie do paznokci i jamy ustnej. Obgryzanie paznokci powoduje również pewne negatywne konsekwencje psychospołeczne dla chorych i ich rodzin.

Obgryzanie paznokci może zmniejszać samoocenę chorego i zwiększać jego obawy przed negatywną oceną przez innych. Ponadto choroba może powodować ograniczenie zachowań społecznych lub zachowań, które należy wykonywać w obecności innych osób używających rąk, takich jak pisanie, rysowanie lub granie.

Następstwa obgryzania paznokci dotykają również rodzinę chorego, gdyż mogą oni odczuwać zawstydzenie z powodu zachowania swoich bliskich.

Poznaj 6 chorób paznokci, których możesz nie znać

Zobacz galerię 6 zdjęć

Obgryzanie paznokci – leczenie

Istnieją dwa główne podejścia do leczenia obgryzania paznokci, a mianowicie farmakologiczne i niefarmakologiczne.

Niefarmakologiczne metody leczenia onychofagii obejmują takie metody jak terapia odwracania nawyków, czy terapie awersyjne. Terapia odwracania nawyków to technika, która obejmuje edukację, która ma na celu nauczenia chorego większej świadomości nawyku obgryzania paznokci.

Jedną z metod jest też stosowanie „kary”, która polega na upomnieniu chorego w trakcie obgryzania paznokci.

Metodą niefarmakologiczną jest również stosowanie gorzkich lakierów do paznokci zawierających związki o nieprzyjemnym smaku np. benzoesan denatonium, oktaoctan sacharozy. Preparaty takie są dostępne bez recepty.

Jednak wadami stosowania gorzkiego lakieru jest to, że trzeba go wielokrotnie nakładać aby był skuteczny. Poza tym stosowanie lakieru może być uciążliwe podczas przygotowywania posiłków i jedzenia, gdyż może zmienić smak potraw.

Farmakologiczne leczenie obgryzania paznokci obejmuje stosowanie takich leków jak:

• selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI),
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA),
• N-acetylocysteinę (NAC),
• agonistów dopaminy,
• lit.

Niestety obecnie nie ma jednej skutecznej metody, która byłaby skuteczna w leczeniu obgryzania paznokci.

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, Cambridge Diagnostics Polska

Z wykształcenia biolog ze specjalizacją mikrobiologia i diagnosta laboratoryjny z ponad 10-letnim stażem w pracy laboratoryjnej. Absolwentka Studium Medycyny Molekularnej oraz członek Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.Kierownik grantów naukowych realizowanych w Pracowni Diagnostyki Molekularnej przy Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM. Tytuł doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej obroniła na I Wydziale Lekarskim WUM. Autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych z zakresu diagnostyki laboratoryjnej, biologii molekularnej i żywienia. Na co dzień jako specjalista w zakresie diagnostyki laboratoryjnej prowadzi dział merytoryczny w Cambridge Diagnostics Polska oraz współpracuje z zespołem dietetyków w Poradni Dietetycznej CD. Ze specjalistami dzieli się praktyczną wiedzą dotyczącą diagnostyki i dietoterapii chorób na konferencjach, szkoleniach oraz na łamach czasopism i portali internetowych. Szczególnie zainteresowana wpływem współczesnego stylu życia na procesy molekularne w organizmie.

Konsultacja: dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, konsultant ds. żywienia i stylu życia