Haluksy - przyczyny, objawy i leczenie

Haluks (hallux, halluks, paluch koślawy) to choroba zwyrodnieniowa, której objawem jest zniekształcenie stopy. Haluksy występują głównie u kobiet (paluch koślawy ma prawie połowa z nich), a przyczynia się do tego m.in. nadwaga, noszenie butów na wysokich obcasach, stojący tryb życia oraz płaskostopie. Jeśli masz halluksy, to musisz wiedzieć, że nie zawsze wystarczy leczenie zachowawcze, często konieczna jest operacja.

Spis treści

1. Jak powstają haluksy?
2. Haluksy - objawy
3. Haluksy - przyczyny
4. Haluksy - genetyczna skłonność do palucha koślawego
5. Haluksy - jak zapobiegać zniekształceniu palców
6. Jak leczy się haluksy?
7. Haluksy - kiedy konieczna jest operacja
8. Haluksy - czym są, co je powoduje?
9. Haluksy – sposoby leczenia

Haluks (paluch koślawy, hallux, halluks) to schorzenie polegające na tym, że największy palec stopy zaczyna być koślawy i odchyla się w stronę zewnętrznej krawędzi stopy, a kość śródstopia odchyla się w kierunku wewnętrznej krawędzi stopy.

Szacuje się, że haluksy występują u mniej więcej 100 tysięcy osób w naszym społeczeństwie. Utrudniają one bardzo funkcjonowanie i powodującą duży ból oraz trudności w chodzeniu. Problem ten dotyczy w głównej mierze kobiet (ma to związek ze słabszym aparatem więzadłowym damskiej stopy), ale czasem jest też spotykany u dzieci.

Jak powstają haluksy?

Wysoki obcas powoduje przeciążenie przedniej części stopy (przodostopia, a buty z ostrym czubkiem zwiększają ucisk na paluch i łuk poprzeczny stopy, co doprowadza do:

• deformacji palców,
• rozwoju płaskostopia poprzecznego,
• bólu.

Pod wpływem zniekształceń stopa zaczyna inaczej pracować: nierównomiernie rozkłada się ciężar ciała, paluch przestaje być mocnym punktem podparcia w czasie chodu, pogarsza się wytrzymałość struktur, które stabilizują stopę, mięśnie stają się słabsze, a nadmiernemu przeciążeniu ulega wewnętrzna krawędź stopy.

Haluks, czyli paluch koślawy [GALERIA]  

Zobacz galerię 5 zdjęć

Haluksy - objawy

Nieprawidłowemu ustawieniu palca towarzyszą zmiany chorobowe stawu w postaci bolesnego, często zmienionego zapalnie zgrubienia u podstawy palca, po wewnętrznej stronie stopy. Jeśli pacjenci zwlekają z wizytą u lekarza, deformacja i ból mogą być już zaawansowane, chorzy mają problemy z kupnem butów (ucisk obuwia na zniekształcony paluch potęguje objawy i wywołuje stan zapalny wokół uwypuklenia głowy i kości śródstopia oraz zaczerwienienie i ból).

Objawami towarzyszącymi haluksom mogą też być:

• zapalenie wysiękowe kaletki na wysokości stawu śródstopno-palcowego,
• kaletka (woreczek wypełniony śluzem w miejscu tarcia na wystającą kość przy paluchu),
• bolące zgrubienia naskórka, które są odpowiedzią na ucisk,
• narastające stopniowo podwichnięcie stawu śródstopno-palcowego.

Haluksy - przyczyny

Powstawaniu zwyrodnienia palca i stawu sprzyjają:

• noszenie niewygodnego, źle dobranego obuwia (zwłaszcza wysokich obcasów i wąskich nosków),
• nadwaga,
• unikanie ruchu,
• stojący tryb życia,
• egipski kształt stopy (paluch dłuższy od drugiego palca),
• urazy,
• predyspozycje genetyczne.
• płaskostopie podłużne.

Haluksy - genetyczna skłonność do palucha koślawego

O tym, że największe znaczenie w powstawaniu palucha koślawego mają predyspozycje genetyczne, świadczy fakt, że w mniej więcej 70 proc. przypadków występuje on rodzinnie w linii żeńskiej (ma go babka, córka, wnuczka). Dziedziczymy np. nieprawidłowy kształt powierzchni stawu śródstopno-palcowego, wiotkość tkanki łącznej większą niż w statystycznej populacji, specyficzne ustawienie kości śródstopia czy też tzw. egipski kształt stopy.

Haluksy - jak zapobiegać zniekształceniu palców

Najistotniejszą sprawą w zapobieganiu powstawaniu haluksów jest noszenie wygodnego obuwia: nie za ciasnego i nie za wąskiego (niedopuszczalne są spiczaste noski i wąskie czubki), ćwiczenie palców stopy, rezygnacja z wysokich obcasów, niedopuszczanie do nadwagi (zdrowa dieta) oraz regularne  ćwiczenia fizyczne.

Jak leczy się haluksy?

Po pojawieniu się pierwszych objawów koślawego palucha należy zacząć szybko działać - przede wszystkim iść na konsultację ortopedyczną. Lekarz obejrzy stopę i wybierze najlepszą dla danego pacjenta metodę na zapobieganie haluksom: wkładki ortopedyczne, gimnastykę korekcyjną czy fizykoterapię. 

Najprostsze metody leczenia haluksów, do których mają dostęp pacjenci, to:

• plastry na haluksy czy żelowe osłony na haluksy - często wzbogacone o olejki o działaniu leczniczym, chroniące bolące miejsce;
• kliny międzypalcowe, separatory - przywracają palcom stóp właściwe ustawienie, zmniejszają ból i tarcie, szczególnie polecane w przypadku występowania haluksów i zachodzących na siebie palców lub odcisków miedzy palcami w początkowej fazie deformacji;
• peloty (pelota - kropelka, poduszka, wkładka w kształcie kropli) żelowe, peloty w kształcie litery T, wkładki i półwkładki - dobrze wpływają na rozkład nacisku w stopie, zapobiegają płaskostopiu poprzecznemu i spowalniają rozwój koślawości palucha, można ich używać także, nosząc buty na obcasie;
• poduszki ochronne pod przodostopie - specjalnie przeznaczone dla pań, które noszą szpilki,
• silikonowe wkładki metatarsalne - przeznaczone szczególnie dla kobiet z płaskostopiem poprzecznym i haluksem; dzięki obecnej pelocie poprzeczne sklepienie stopy jest uniesione do góry, dzięki czemu korygowane jest ustawienie koślawego palucha;
• opaska na haluksy – żelowa wkładka chroni przed otarciami i utrzymuje paluch we właściwej pozycji, korzystnie wpływa na rozkład nacisku na stopie i zapobiega osłabieniu mięśni i zniekształceniom kości;
• aparaty korekcyjne na dzień lub na noc - skuteczne zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu haluksów oraz w rehabilitacji po operacji. Aparaty te skutecznie znoszą ból i hamują pogłębianie się deformacji;
• Hallufix - szyna zalecana w profilaktyce, jak i w leczeniu haluksów w fazie początkowej, przy niewielkiej deformacji, a także w przypadku zapalenia kaletki oraz w okresie pooperacyjnej rehabilitacji. Ta dynamiczna szyna może być stosowana bez problemu w dzień i jest alternatywą dla sztywnej szyny ograniczającej ruch, koryguje płaskostopie poprzeczne.

Jeśli zmianom zniekształcającym palce zacznie towarzyszyć ból, lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Jeżeli dolegliwości bólowe i zniekształcenie są znaczne, a metody nieoperacyjne (zachowawcze) mało skuteczne, niezbędne jest leczenie operacyjne.

Haluksy - kiedy konieczna jest operacja

Rodzaj zastosowanej techniki operacyjnej zależy od stopnia deformacji palucha i pozostałych elementów stopy. Mnogość istniejących metod operacyjnych świadczy o tym, że nie ma jednej dobrej i uniwersalnej metody. Zatem warunkiem dobrego wyniku pooperacyjnego jest staranne dobranie rodzaju operacji do stopnia zaawansowania deformacji stopy.

Przy haluksach stosuje się następujące metody operacyjne:

• korekcja dokonywana wyłącznie na tkankach miękkich, to znaczy torebce stawowej i ścięgnach z częściową resekcją głowy kości śródstopia w przypadkach mało zaawansowanej wady;
• osteotomia Chevron - rodzaj osteotomii wykonywany w niektórych przypadkach palucha koślawego. Osteotomia jest dokonywana w obrębie głowy i kości śródstopia;
• osteotomie klinowe i półkuliste - wykonywane w przypadku palucha koślawego polegające na wycięciu klina kostnego w obrębie kości i ewentualne jego usunięciu lub przemieszczeniu w inne miejsce celem korekcji deformacji.
• metoda Scarf - daje  możliwość wczesnego obciążenia operacyjnej kończyny oraz stabilne zespolenie odłamów pozwalające na leczenie bezgipsowe. Pacjenci w bardzo krótkim czasie od operacji (2-3 doby) mogą obciążyć stopę, korzystając z butów pooperacyjnych (do chodzenia). Po nie mniej niż 6 tygodniach pacjenci powracają do chodzenia w obuwiu codziennym.

Leczenie bezgipsowe jest również możliwe w przypadku dobrego i stabilnego zespolenia odłamów kostnych drutami Kirschnera po osteotomii klinowej lub półkolistej. Takie zespolenie jest równie wartościowe jak śrubami w metodzie Scarf, a materiał zespalający można łatwo usunąć bez konieczności kolejnej operacji. Pełne obciążanie stopy, zanim uzyska się zrost kostny, czyli przed upływem 6 tygodni nawet przy zespoleniu śrubami (metoda Scarf lub Chevron) jest ryzykowne ze względu na możliwość wyrwania śrub z kości.

Haluksy – sposoby leczenia

Stopy mogą wiele powiedzieć o człowieku, jego zdrowiu, dolegliwościach i stylu życia. Jeśli są zaniedbane i zniekształcone, nie tylko wyglądają nieestetycznie, ale też bolą. Jak uniknąć problemu haluksów i jak radzić sobie, kiedy już się pojawią? Posłuchaj naszego eksperta Joanny Stodolnej-Tukendorf, fizjoterapeuty, podologa z Kliniki FootMedica.