Historia buta sportowego – dlaczego każdy but sportowy w Polsce nazywamy adidasem

Historia buta sportowego jest krótka, za to niezwykle ciekawa. But sportowy to przecież nie byle jaki wynalazek! Jest połączeniem wygody i elegancji, profesjonalizmu i luzu, a także kobiecości i męskości. But sportowy, zakładany jest niemal na każdą okazję, do każdego stroju i nie zawsze zgodnie ze swoim przeznaczeniem. No właśnie, więc jak to jest w końcu z tym butem sportowym? Cudowny wynalazek, król obuwia czy pomyłka? I dlaczego w Polsce niefortunnie każdy but sportowy nazywa się adidasem? Sprawdźmy!

Spis treści

1. Pierwsze kroki buta sportowego
2. Buty sportowe wędrują po Europie
3. Rozwój butów sportowych w Stanach Zjednoczonych
4. Nike - grecka bogini patronem amerykańskiego snu
5. Buty sportowe zawsze w modzie

Historia buta zaczęła się już 8 tysięcy lat p.n.e., ale but sportowy powstał dopiero w XIX wieku. Skąd taka rozbieżność czasowa? But sportowy to przecież nie byle co! Jest wygodny, lekki, odporny na warunki atmosferyczne, a dzisiejsze buty sportowe mają takie dodatkowe udogodnienia jak amortyzacja, nieprzemakalność, podeszwa z podbiciem. Mogą być wykonane ze skóry, z odblaskowych tworzyw, mogą mieć oddychające membrany, stać się ostatnim krzykiem mody! Dziś but sportowy nie zawsze ma wiele wspólnego ze sportem, a jak to było kiedyś?

Pierwsze kroki buta sportowego

Rozwój technologiczny, jaki miał miejsce podczas Rewolucji Przemysłowej, przyniósł światu nowe materiały i innowacyjne metody masowej produkcji. W tym miejscu trzeba wspomnieć o gumie, a właściwie gumie wulkalizowanej, która pierwszy raz w historii stała się podeszwą buta sportowego! W 1983 roku Wait Webster stworzył pierwsza podeszwę z gumą, a ten prototyp buta sportowego w XX wieku stał się nieodzownym elementem najwygodniejszych butów świata. O jakich butach mowa? Oczywiście o butach sportowych! A kto wyprodukował pierwsza na świecie markę butów sportowych?

Otóż w 1890 roku Joseph William Foster założył w Anglii pierwszą na świecie firmę produkującą buty sportowe. Jednak, dopiero w latach 60-tych, dzięki jego wnukom, firma ta zyska międzynarodową sławę, a marka Reebok, bo właśnie o niej mowa, znana jest po dziś dzień!

Zaczęło się jednak dość niewinnie. Firma J.W. Foster and Sons stworzyła pierwsze na świecie biegówki z kolcami, które pozwalały szybciej poruszać się po torze. Kilkadziesiąt lat później firma podpisała kontrakt z drużyną lekkoatletyczną Wielkiej Brytanii, a zawodnicy wzięli udział w zawodach właśnie w prototypach butów marki Reebok. Okazało się, że pierwsze buty sportowe przyniosły anglikom wielki sukces, ponieważ Harold Abrahams zwyciężył w biegu na 100 metrów, a Eric Lidell wygrał bieg na 400 metrów oraz brąz na 200 metrów.

Obecnie Reeboki są jedną z najpopularniejszych marek obuwniczych. Firma była tez prekursorem butów do aerobiku i fitnessu. W 1982 roku wprowadziła na rynek buty sportowe Freestyle, przeznaczone właśnie do celów rekreacyjnych. Z kolei w 2002 roku Rebook podpisuje wielki kontrakt z raperem 50 Centem i Jayem-Z i rozpoczyna kampanię „Dźwięk i Rytm Sportu”. Odtąd zaczyna się prawdziwy szał na modę streetową, w której główną rolę gra właśnie but sportowy!

Buty sportowe wędrują po Europie

Reebok (czyli afrykańska gazela) to najpopularniejszy but angielski, a jaki jest najpopularniejszy but niemiecki? Słynne w naszym kraju adidasy!

But ten został po raz pierwszy wyprodukowany w 1948 roku w ciemnej łazience jego twórcy – Adiego Dasslera w Niemczech. Początkowo marka nazywała się Gebruder Dassler Schuhfabrik i była prowadzona przez braci Adolfa i Rudolfa Dasslerów od 1924 roku. Wskutek rodzinnych animozji drogi braci rozeszły się, wskutek czego kierownictwo firmy przejął Adolf. A buty zyskały nazwę z połączenia początkowych 3 liter imienia i nazwiska ich twórcy.

Sporym zaskoczeniem może być fakt, że brat Adiego, Rudolf, wcale nie został w tyle i w 1948 roku zmienił część byłego przedsiębiorstwa na markę Puma! Dwóch braci z Niemiec zapisało się w historii świata, tworząc jedne z dwóch najpopularniejszych marek świata.

Adidas już w 1984 roku wbudował w swoje buty system elektroniczny, który informował o tempie marszu i spalonych kaloriach.

Słynne trzy paski adidasów nie miały być ich logiem, dziś sławnym na cały świat, a jedynie prostym zabezpieczeniem buta, żeby się nie rozpruł. Oto historia, jak coś może powstać z niczego. Innym zaskakującym faktem może być to, że firma Adidas już w 1984 roku wbudowała w swoje buty system Micropacer z wyświetlaczem, który informował o tempie marszu i spalonych kaloriach. Ale to nie koniec ciekawostek dotyczących Adidasów.

W 1985 roku firma wprowadziła na rynek buty „Adidas Adicolor”, które były całkowicie białe, a do pary butów dodawano zestaw markerów do kolorowania.

Adidasy rozsławił legendarny lekkoatleta Jesse Owens, który w 1935 roku ustanowił sześć rekordów świata w niespełna 45 minut. Mało tego, jego rekord w skoku w dal nie został pobity przez 25 lat. Co olimpijczyk miał na nogach? Oczywiście parę wygodnych adidasów. Jakby sensacji było mało, czarnoskóry Amerykanin wygrał mistrzostwa olimpijskie w rasistowskich Niemczech.

Adidasy w trakcie wojny były produkowane dla Wehrmachtu, a do czasów II wojny światowej stanowiły potęgę na rynku. Adidas dziś, to nie tylko firma sprzedająca obuwie pod swoją marką, ale globalna korporacja, która wzięła pod swoje skrzydła Reeboka w 2006 roku, a także takie marki jak Rockport i Taylor Made.

W Polsce nastąpił proces stopniowego przekształcania się nazwy własnej marki Adidas w wyraz pospolity, używany jako synonim dla całej grupy butów sportowych (dżip, pampersy czy googlowanie - to podobne przypadki). Wiązało się to z prekursorską i dominującą pozycją marki na naszym rynku.

Rozwój butów sportowych w Stanach Zjednoczonych

W USA but sportowy zaczyna królować w 1908 roku, kiedy Marquis M. Converse wypuszcza na rynek pierwszy model butów Converse All Stars, które są po dziś dzień ikoną amerykańskiej popkultury. Conversy zawładnęły przede wszystkim koszykówką, a że koszykówkę mają Amerykanie we krwi, to buty te nosili niemal wszyscy!

W 1923 roku Conversy zmieniły swoją nazwę na Chuck Taylor’s All Stars, na cześć wybitnego amerykańskiego koszykarza. Jeszcze wcześniej w USA produkowało się Plimsollsy (dzisiejsze pepegi), które były obszyte materiałem na gumowej podeszwie, a stopę do buta wsuwało się od góry, bez ich wiązania (na kształt późniejszych Czeszek – butów znanych w naszym kraju). Były stworzone do lekkich ćwiczeń fizycznych, spacerów i na plażę.

Około 1892 roku powstały pierwsze tenisówki – Keds’y, które przeznaczone były do gry w tenisa. Od 1917 roku znamy je pod słynną nazwą Sneakers, czyli but, który nie szeleści i nie hałasuje (sneak ang. skradać się)

Warto wspomnieć też o słynnych enkach, czyli butach New Balance. Firma ta powstała w 1906 roku, ale popularna stała się dopiero w latach 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku, kiedy to na swoich stopach nosili je Bill Clinton czy Steve Jobs. W naszym kraju buty New Balance służą przede wszystkim do biegania, i słusznie.

Firma New Balance została założona w Brigton w 1906 roku przez Williama J.Riley’a. Pierwszym produktem firmy były wkładki do butów, mające dawać wygodę pracownikom fizycznym, którzy spędzają cały dzień na nogach. Co ciekawe, wkładki te nie były byle jakie, ale wniosły na rynek prawdziwą innowacyjność w konstrukcji obuwia sportowego. Riley stworzył je z myślą o… kurach!

Doszedł do wniosku, że ptaki te mają doskonałą równowagę, dzięki trójkątnych kształcie pazurów. Stąd nazwa marki, która sugeruje nową jakość balansu, a wkładki tychże butów mają trójkątny system podparcia. Pierwsze buty New Balance zostały stworzone dopiero w 1938 roku dla jednego z amerykańskich klubów sportowych. Pierwsze enki były wyrabiane ze skóry kangurów!

Natomiast w 1941 roku firma produkowała buty już na światową skalę, dla różnej maści sportowców, zwłaszcza bejsbolistów i tenisistów. Słynna litera „N” pojawiła się na butach dopiero w latach 70-tych XX wieku, a zaprojektował ją Terry Heckler. Mówiło się o tym, że enka kojarzona jest przez to z firmą Nike, ale akurat Terry był z tego faktu bardzo dumny. Może zrobił to z premedytacją? Kto wie, Nike dziś jest najlepiej prosperującą firmą globalną, a zaczynali przecież od butów sportowych.

Nike - grecka bogini patronem amerykańskiego snu

Nike to dziś najsilniejszy gracz na rynku obuwniczym. Firmę stworzył w 1963 roku trener lekkiej atletyki Bill Bowerman i nazwał ją Blue Ribbon Sports. Zaczęło się bardzo niewinnie. Bill i jego kolega Phil Knight zaczęli sprowadzać na rynek amerykański z Japonii tanie, ale bardzo dobre, buty sportowe.

Pod koniec lat 60-tych zaczęli opracowywać strategię marketingową i technologiczną swojej własnej marki, a Bill wpadł wówczas na szalony, ale genialny pomysł. Mianowicie, wlał do gofrownicy swojej żony gumę i stworzył „waflową” podeszwę wszech czasów! Grunt to dobry pomysł.

Panowie Bill Bowerman i Phil Knight nazwali swoją firmę produkującą sportowe buty od greckiej bogini zwycięstwa, Nike, a logo stworzyła im graficzka Carolyn Davidson za 35 dolarów!

W 2003 roku Nike kupiło firmę Converse, ale zanim to się stało, conversy przeżyły długie lata w świetnej formie. Marka powstała bowiem już na początku XX wieku, a w stylowych trampkach chodzili wszyscy. W 1974 roku firma stworzyła nową linię Converse One Star, obfitującą w kolorowe i barwne trampki, które stały się ulubioną marką artystów i celebrytów.

Wracając jednak do firmy Nike, w 1979 roku firma Nike komponuje zrewolucjonizowaną poduszkę powietrzną Tailwind, która amortyzuje stopę. Natomiast w 1982 roku powstają pierwsze i znane po dziś dzień buty Nike Air Force One. Od tego momentu najki chcą nosić wszyscy!

Pierwszym produktem firmy New Balance były wkładki do butów, mające dawać wygodę pracownikom fizycznym, którzy spędzają cały dzień na nogach. Ich twórca, William J.Riley stworzył je z myślą o… kurach i ich doskonałej równowadze!

W 1985 roku firma podpisała wielki kontrakt z Michaelem Jordanem – legendą koszykówki. Możemy się tylko domyślać, jakie wtedy firma Nike miała dochody… W każdym razie, korporacji zazdrościli wszyscy. W tych czasach powstała także linia Air Jordan, a do dziś zaprojektowano 19-naście modeli butów z tej linii. Pamiętacie hasło „Just do It”? Zawdzięczamy je firmie Nike!

Firma po raz pierwszy stworzyła także buty typu freerun z myślą o biegaczach, ponieważ sport ten jest obecnie najczęściej wybieraną formą aktywności. Jednak teraz "najki" nosi się równie dobrze na co dzień. Ale nie tylko ten but sportowy stał się butem uniwersalnym.

Buty sportowe zawsze w modzie

Już w latach 50. buty sportowe były obowiązkowym dodatkiem do ubioru. Największy szał robiły białe conversy (znane też jako sneakersy). Pod koniec XX wieku w projektowaniu butów sportowych zaczęli brać udział światowi projektanci mody. To właśnie wtedy buty sportowe zasiadły na tronie obuwniczym i nie schodzą z niego do dziś.

Jednym z pierwszych projektantów rozsławiających but sportowy na wybiegach był Japończyk Yohji Yamamoto, który zaprojektował dla firmy Adidas czarno-białe buty, które były prototypem linii Y3. Następna była Stella McCartney, która stworzyła kobiecą linię obuwia i odzieży do tenisa i joggingu. Jedną z najnowszych kolekcji Adidasa sfotografował nawet sam Karl Lagerfeld – nieżyjąca już legenda mody.

Na przełomie XX i XXI wieku we współpracę z firmami obuwniczymi wchodziły także światowe gwiazdy muzyki czy kina. Ten trend trwa po dziś dzień! Pierwsi byli Kurt Cobain, Mick Jagger, zespół Korn, Britney Spears, Madonna, Orlando Bloom, i można by tak wymieniać bez końca! Może inaczej, jaka gwiazda nie miała jeszcze niczego wspólnego z butami sportowymi?

Nie sposób wypisać wszystkich wielkich kontraktów reklamowych, projektantów współpracujących z markami sportowymi i gwiazd noszących buty sportowe.

Chanel projektuje sneakersy haute couture, Dior robi szpilki na gumowej podeszwie, Rihanna ma za sobą wielką światową kolekcję obuwia dla Pumy, a firmy takie jak Reebok, Nike, Adidas czy New Balance są absolutnie wszędzie! Firmy te i inne mają coraz więcej nowych, lepszych pomysłów na tworzenie nowych modeli butów i udoskonalanie starych.

Puma wypuściła na rynek modele z lat 80-tych „Puma Suede” i „Puma Basket”, Nike udoskonala Air Maxy i modele Delta Force, Adidasy Originals chce nosić każdy, nawet stare poczciwe Conversy z 1973 roku powracają, by przeżyć swą drugą młodość.

We współczesnej modzie wciąż panuje trend na sport i chyba nigdy nie przeminie, no bo jak można zrezygnować z buta idealnego? Lekkiego, wygodnego i zarazem szykownego? But sportowy to nie tylko król obuwia, ale także jedyny i niepowtarzalny król naszych serc!

Małgorzata Kośla, wykwalifikowana instruktorka fitness i certyfikowana trenerka personalna.