Obowiązki lekarza i prawa pacjenta - badania prenatalne

2013-06-11 14:00

Badania prenatalne mają wykryć choroby wrodzone i genetyczne płodu, takie jak zespół Downa, wady cewy nerwowej, nieprawidłowości chromosomów. Przeprowadzenie badań prenatalnych (inwazyjnych) zaleca się głównie kobietom ciężarnym po 35. roku życia, które są pierwszy raz w ciąży albo nie rodziły w okresie 2-5 lat. Lekarz ma obowiązek skierowania kobiety na badania prenatalne i preimplantacyjne, jeśli istnieją do tego wskazania medyczne.

BADANIA PRENATALNE – obowiązki lekarza i prawa pacjenta
Autor: Getty Images

Spis treści

  1. Badania prenatalne: zalecenia Ministerstwa Zdrowia
  2. Które badania w ciąży są obowiązkowe?
  3. Badań prenatalne inwazyjne i nieinwazyjne
  4. Obowiązek skierowania na badania prenatalne
  5. Ustawodawstwo unijne dotyczące badań prenatalnych

Jakie są w świetle obowiązujących przepisów obowiązki lekarza i prawa pacjentek, jeśli chodzi o badania prenatalne? Każda kobieta musi mieć świadomość, że ukończywszy 35. rok życia wzrasta w niej statystycznie ryzyko wystąpienia patologii ciąży i płodu, a każda sytuacja, w której dochodzi do owej patologii, wymaga weryfikacji stanu zdrowia i płodu za pomocą badań genetycznych. Celem badań prenatalnych jest określenie ryzyka i wykrycie wad płodu we wczesnym okresie ciąży, przez co umożliwia się pacjentce leczenie już w okresie życia płodowego. W rezultacie pozwala to na przygotowanie się do natychmiastowego specjalistycznego leczenia po urodzeniu dziecka.

Badania prenatalne: zalecenia Ministerstwa Zdrowia

Z badań prenatalnych zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia powinny korzystać:

  • kobiety w ciąży od 35. roku życia, ponieważ takie kobiety objęte są wysokim stopniem ryzyka, że urodzone dziecko będzie niepełnosprawne;
  • kobiety w ciąży, u których w poprzedniej ciąży stwierdzono aberracje chromosomalne u płodu;
  • kobiety w ciąży, u których stwierdza się występowanie strukturalnych aberracji chromosomowych w rodzinie;
  • kobiety w ciąży o znacznie zwiększonym ryzyku urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenicznie lub wieloczynnikowo;
  • kobiety w ciąży, u których w obecnej ciąży stwierdzono nieprawidłowe stężenie biochemicznych markerów dobrostanu ciąży lub nieprawidłowy wynik badania USG.

Które badania w ciąży są obowiązkowe?

Jakie badania są obowiązkowe w ciąży?

Badań prenatalne inwazyjne i nieinwazyjne

Istnieją dwie metody badań prenatalnych − inwazyjne i nieinwazyjne. Metody inwazyjne wymagają pobrania np. płynu owodniowego (amniopunkcja) - zapewniają wykrywalność wad powyżej 99%, jednak wiąże się z nimi ryzyko poronienia, natomiast metody nieinwazyjne opierają się o ultrasonografię lub testy krwi i pozwalają jedynie na oszacowanie ryzyka wystąpienia danej wady.

Obowiązek skierowania na badania prenatalne

Lekarz ma obowiązek skierowania kobiety na badania prenatalne i preimplantacyjne, jeśli istnieją do tego wskazania medyczne. Wymagane jest skierowanie zawierające informacje o wskazaniach do objęcia programem, wraz z opisem nieprawidłowości i dołączonymi wynikami badań potwierdzającymi zasadność skierowania do programu, wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę - pierwsza wizyta wskazana jest w 12. tygodniu ciąży.

Wynika to zarówno z przepisów prawnych statuujących prawo pacjenta do informacji (art. 9 ust. 2 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,) jak i z Kodeksu Etyki Lekarskiej. Uprawnienie do przeprowadzenia badań prenatalnych wynika z prawa kobiety w ciąży do informacji o stanie płodu, jego ewentualnych schorzeniach i wadach oraz możliwościach ich leczenia w okresie płodowym (art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, Dz. U. 1991 r. Nr 91 poz. 408 ze zm.).

Zgodnie z art. 38 kodeksu etyki lekarskiej, to na lekarzu spoczywa obowiązek zapoznać pacjentki z możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a także diagnostyki przedurodzeniowej. Naruszenie przez lekarzy prawa kobiety w ciąży do badań prenatalnych, skutkiem czego jest niemożność podjęcia przez nią decyzji co do legalnej aborcji i urodzenie dziecka z nieodwracalnym upośledzeniem, może być podstawą do roszczeń odszkodowawczych. Przekazując powyższe informacje, lekarz jednocześnie ma obowiązek poinformować o ryzyku poronienia związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych.

Ustawodawstwo unijne dotyczące badań prenatalnych

Ustawodawstwo unijne odnoszące się do badań prenatalnych powołało do życia art. 12 Europejskiej Konwencji Bioetycznej. Zgodnie z nim dopuszcza dla celów zdrowotnych testy prognozujące choroby genetyczne albo testy, które mogą służyć do identyfikacji nosiciela genu odpowiedzialnego za chorobę, oraz testy, które mogą wykryć genetyczne predyspozycje lub podatność na zachorowanie.

Podstawa prawna: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. z 2012 poz. 1422)