Zespół zatoki tętnicy szyjnej: przyczyny i objawy. Leczenie zespołu nadwrażliwej zatoki szyjnej

Zespół zatoki szyjnej to schorzenie, którego charakterystycznymi objawami są napadowe i powtarzające się omdlenia, pojawiające się najczęściej po obróceniu głowy w bok. Jest to poważne schorzenie kardiologiczne, ponieważ może wywołać bradykardię, a nawet długą przerwę w pracy serca. Jakie są przyczyny i pozostałe objawy choroby? Jak przebiega leczenie chorych na zespół nadwrażliwej zatoki szyjnej?

Spis treści

1. Zespół zatoki szyjnej: czynniki ryzyka
2. Zespół zatoki szyjnej: przyczyny
3. Zespół zatoki szyjnej: objawy
4. Zespół zatoki szyjnej: diagnostyka
5. Zespół zatoki szyjnej: leczenie

Zespół zatoki tętnicy szyjnej (Syndromu sinus carotici) to choroba, której istotą jest nadwrażliwość splotu nerwowego w okolicy tętnicy szyjnej. Nawet łagodne uciśnięcie tych nerwów powoduje przesadną reakcję organizmu w postaci zawrotów głowy i omdlenia.

Zespół nadwrażliwej zatoki szyjnej stanowi przyczynę ok. 1 procent omdleń. Z badań wynika, że najczęściej zmagają się z nim osoby starsze, zwłaszcza mężczyźni.

Zespół zatoki szyjnej: czynniki ryzyka

Na zespół zatoki tętnicy szyjnej narażone są przede wszystkim osoby zmagające się z

• nadciśnieniem tętniczym
• miażdżycą
• chorobą niedokrwienną serca
• z otępieniem z ciałami Lewy'ego

Ryzyko wystąpienia schorzenia wzrasta także u osób, które przyjmują niektóre leki, m.in. betablokery czy glikozydy nasercowe.

Zespół zatoki szyjnej: przyczyny

Zatoka tętnicy szyjnej to miejsce na szyi tuż powyżej miejsca odejścia tętnicy szyjnej wewnętrznej od tętnicy szyjnej wspólnej, czyli tam, gdzie najczęściej bada się tętno. W jej ścianie znajdują się wrażliwe na ucisk receptory - baroreceptory i mechanoreceptory, które stanowią zakończenia włókien naczyniowych nerwu językowo-gardłowego oraz nerwu błędnego. Receptory te pod wpływem zmian ciśnienia krwi wysyłają drogą włókien nerwowych do jądra nerwu błędnego i ośrodka naczynioruchowego w pniu mózgu informację o poziomie ciśnienia krwi kierującej się do mózgu. Jeśli jest zbyt wysoki, normalną reakcją jest zwolnienie pracy serca. Jednak w zespole zatoki szyjnej występuje nadwrażliwość tych receptorów na normalny bodziec. Kiedy poziom ciśnienia krwi wewnątrz tętnicy szyjnej wzrasta, nawet w sposób łagodny, następuje nadmierne podrażnienie receptorów. Następuje wtedy gwałtowne zwolnienie rytmu serca i obniżenie ciśnienia krwi.

Zespół zatoki szyjnej: objawy

Gwałtowny spadek ciśnienia krwi może wywoływać zawroty głowy i omdlenia spowodowane niedostatecznym dotlenieniem, a co za tym idzie - ukrwieniem mózgu. Powtarzające się omdlenia mają charakter napadowy i najczęściej występują podczas obracania głowy na boki, przy kaszlu lub wysiłku fizycznym, kiedy następuje wzrost ciśnienia krwi w tętnicy szyjnej.

Zespół zatoki szyjnej: diagnostyka

Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego, w trakcie którego lekarz może stwierdzić bradykardię lub spadek ciśnienia tętniczego.

Rozpoznanie wymaga jednak wykluczenia innych chorób, które są przyczyną omdleń, takich jak zespół Morgagniego-Adamsa-Stokesa, padaczka, niedocukrzenie krwi, zapaść naczyniowa, niedokrwienie mięśnia sercowego czy zatorowość płucna. Dlatego rozstrzygający może okazać się masaż zatoki szyjnej. Jest to badanie, w trakcie którego masuje się tętnicę zatoki szyjnej przez 5-10 sekund przy jednoczesnym monitorowaniu EKG i ciśnienia tętniczego pacjenta. Jeśli w trakcie masażu dojdzie do omdlenia lub po jego wykonaniu spadnie częstość akcji serca, ciśnienie krwi (lub jedno i drugie) można zdiagnozować zespół zatoki szyjnej.

U pacjentów nie reagujących na masaż zatoki szyjnej, można wykonać EKG metodą Holtera lub elektroencefalografię (EEG) − metodę diagnostyczną służąca do badania bioelektrycznej czynności mózgu za pomocą elektroencefalografu. Tego typu badania są także wskazane u osób, które nie mogą być poddane masażowi zatoki szyjnej. Są to pacjenci, którzy przeszli zawał serca, mają przejściowe niedokrwienie mózgu (TIA). Przeciwwskazaniem do masażu jest także niedrożność tętnicy szyjnej.

Zespół zatoki szyjnej: leczenie

Leczenie zespołu zatoki szyjnej zwykle polega na podawaniu choremu leków parasympatykolitycznych (blokujących układ przywspółczulny, np. atropina) lub pobudzające układ adrenergiczny (układ obejmujący część autonomicznego układu nerwowego oraz rdzeń nadnerczy).

W ciężkich przypadkach wskazane jest leczenie operacyjne polegające albo na odnerwieniu zatoki szyjnej, albo na wszczepieniu na stałe rozrusznika serca.

Monika Majewska