Szkielet człowieka - budowa, funkcje, choroby oraz różnice między szkieletami kobiet i mężczyzn

2021-02-22 8:23

Szkielet człowieka, kościec czy układ kostny to określenie wszystkich kości, które wchodzą w skład ludzkiego ciała. Szkielet dorosłego człowieka składa się z 206 kości, lecz w trakcie rozwoju osobniczego wiele z nich dopiero powstaje lub się zrasta. Dlatego noworodek ma aż 270, a nastolatek może mieć nawet 356 kości.

Szkielet człowieka waży średnio około 10 kilogramów w przypadku kobiet oraz 12 kilogramów u mężczyzn. W pierwszym okresie rozwoju kościec ma charakter łącznotkankowy, jednak już od czwartego do szóstego tygodnia życia zarodka powstają na tym podłożu odrębne ogniska chrzęstne, z których następnie powstanie kostne rusztowanie dla całego organizmu.

Spis treści

Szkielet człowieka - budowa
Szkielet człowieka - funkcje
Szkielet człowieka - choroby i uszkodzenia
Różnice w budowie szkieletu mężczyzn i szkieletu kobiet
Szkielet człowieka – skład

Szkielet człowieka - budowa

Szkielet człowieka w największym stopniu tworzy tkanka kostna, ale współtworzy go również tkanka chrzęstna. Składa się na niego pięć kategorii kości:

kości długie (łac. ossa longa),
kości płaskie (łac. ossa plana),
kości pneumatyczne (łac. ossa pneumatica),
kości krótkie (łac. ossa brevia),
kości różnokształtne (łac. ossa multiformia).

U dorosłego człowieka 80 kości należy do szkieletu osiowego, który tworzą czaszka, kręgosłup, żebra i mostek. Natomiast pozostałe 126 kości tworzy szkielet kończyn górnych i dolnych oraz ich obręczy.

Szkielet człowieka - funkcje

Do podstawowych funkcji ludzkiego szkieletu zalicza się:

funkcję ochronną,
umożliwianie ruchu,
podtrzymywanie ciała (utrzymywanie pozycji ciała i narządów wewnętrznych, a także kształtu ciała),
produkcję komórek krwi,
przechowywanie minerałów,
regulację endokrynologiczną.

Kości zapewniają narządom wewnętrznym ochronę przed uszkodzeniami. Czaszka stanowi kostną ochronę mózgu, kręgi tworzą kanał, który chroni rdzeń kręgowy, a żebra, kręgosłup i mostek tworzą kostną klatkę, która ochrania serce i płuca.

Dzięki obecności stawów i współdziałaniu mięśni szkielet umożliwia również ruch poszczególnych kończyn, jak i całego ciała. Ruchy te koordynuje układ nerwowy.

Szkielet nadaje również ludzkiemu ciału kształt i pozwala utrzymywać je w pozycji pionowej. Zapewnia również punkty zaczepienia lub podparcia dla narządów wewnętrznych. Gdyby nie klatka piersiowa, płuca mogłyby się zapaść, gdyby nie kręgosłup i miednica, jama brzuszna nie miałaby się gdzie stabilnie osadzić.

Znajdujący się wewnątrz kości szpik kostny odpowiada za wytwarzanie komórek krwi. Proces ten nazywa się hemopoezą. U dzieci zachodzi ona głównie w kościach długich, natomiast u dorosłych również w kręgach i mostku.

W szkielecie przechowywane są liczne minerały, jednak zdecydowanie najwięcej jest w nim wapnia, który stanowi jeden z głównych składników kości. Natomiast szpik kostny zawiera przede wszystkim dużo żelaza.

Komórki kości wytwarzają również hormon – osteokalcynę. Służy on m.in. do regulacji poziomu cukru we krwi, stymulacji produkcji testosteronu oraz odkładania się tłuszczu.

Szkielet człowieka - choroby i uszkodzenia

Najczęstsze urazy w obrębie szkieletu to skręcenia, zwichnięcia i złamania. Kości dotyczą jedynie te ostatnie. Szczególnie podatne są na nie małe dzieci oraz osoby w podeszłym wieku, zwłaszcza te chore na osteoporozę. Większa łamliwość kości wynika też u nich z naturalnego osłabienia kości na starość. Natomiast u nieletnich to efekt nie w pełni wykształconego kośćca.

Złamaniem kości określa się przerwanie ciągłości tkanki kostnej, któremu towarzyszy uszkodzenie okolicznych tkanek. Złamania kości dzielą się na otwarte (złamanie, wskutek którego złamana kość przebija skórę) i zamknięte (skóra i tkanki miękkie nad złamaniem są nienaruszone). Wyróżnia się także złamania proste (w linii złamania występują tylko dwa odłamy kostne), z przemieszczeniem odłamów kostnych (tzn. nie ma między nimi żadnego kontaktu), stawowe i pozastawowe, poprzeczne i spiralne, a nawet w kształcie motyla.

Poza złamaniami kości oraz skręceniami i zwichnięciami, które dotyczą stawów i okalających je struktur, w obrębie szkieletu często występują również zwyrodnienia i spondyloartropatie, jak m.in.:

choroba zwyrodnieniowa stawów,
reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK).

Popularnymi chorobami kośćca są także:

Różnice w budowie szkieletu mężczyzn i szkieletu kobiet

Różnice w budowie męskiego i żeńskiego szkieletu są wyraźne, jednak jest ich znacznie mniej niż różnic w budowie i funkcji tkanek miękkich. Poza różnicami takimi jak rozmiar czy masa szkieletu (statystycznie większego, bardziej wytrzymałego i cięższego u mężczyzn) występują również różnice w budowie:

czaszki,
kości długich,
miednicy,
uzębienia.

Różnice w budowie czaszki widać najlepiej w środkowej linii karku, na wyrostku sutkowatym kości skroniowej, łuku brwiowym oraz podbródku. Nieco subtelniejsze różnice można także dostrzec w uzębieniu, dotyczy to zwłaszcza kłów.

Męskie kości długie są zazwyczaj większe i cięższe niż kości długie kobiet. Mężczyźni mają również silniejsze miejsce przyczepów mięśniowych, co ułatwia im posiadanie większej masy mięśniowej.

Najwięcej znaczące różnice dotyczą jednak miednicy. U kobiet jest ona szersza i ma mocniej zakrzywioną do wewnątrz kość krzyżową. Dzięki temu tworzy konstrukcję przypominającą lejek, która pomaga dziecku przebyć drogę od macicy do kanału rodnego i ułatwia poród.

Szkielet człowieka – skład

W skład szkieletu człowieka wchodzą kości głowy, które dzielą sią na kości mózgoczaszki i kości twarzoczaszki.

Kości mózgoczaszki to:

kość czołowa,
kość ciemieniowa prawa i lewa,
kość potyliczna,
kość skroniowa prawa i lewa,
kość klinowa,
kość sitowa.

Kości twarzoczaszki to:

kość nosowa,
przegroda nosowa (lemiesz, blaszka pionowa kości sitowej),
kość łzowa,
kość jarzmowa,
podniebienie kostne,
szczęka (kość szczękowa),
żuchwa,
kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko).

Kolejną ważną grupę kości stanowią kości tułowia:

kręgosłup (7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych, 5 kręgów krzyżowych i 3 do 5 kręgów ogonowych, a więc łącznie od 32 do 34 kręgów),
żebra (12 par),
mostek.

Kości kończyny górnej dzielą się na:

kości obręczy kończyny górnej (łopatki i obojczyki),
ramię (kość ramienna),
przedramię (kość promieniowa, kość łokciowa),
rękę.

Rękę z kolei tworzą:

nadgarstek (kość łódeczkowata, kość księżycowata, kość trójgraniasta, kość grochowata, kość czworoboczna większa, kość czworoboczna mniejsza, kość główkowata, kość haczykowata),
kości śródręcza,
palce (paliczki): kciuk, palec wskaziciel, palec środkowy, palec obrączkowy, palec mały.

Na kości kończyny dolnej składają się:

obręcz kończyny dolnej (potocznie zwana miednicą i dzieląca się na miednicę mniejszą i większą. W skład miednicy wchodzą: kość biodrowa, kość kulszowa, kość łonowa i spojenie łonowe),
kość udowa,
rzepka,
goleń (kość piszczelowa, kość strzałkowa),
stopa.

Stopa zbudowana jest natomiast z następujących kości: