Spastyczność po UDARZE MÓZGU

2015-04-22 8:46

Spastyczność poudarowa to bolesne następstwo udaru mózgu, jakiego każdego roku w Polsce doznaje ok. 75 tys. osób. Udar jest trzecią przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych i pierwszym powodem niepełnosprawności u dorosłych po 60. roku życia.

Spastyczność po UDARZE MÓZGU
Autor: Thinkstockphotos.com Spastyczność poudarowa to bolesne następstwo udaru mózgu.

Spis treści

  1. Czym jest spastyczność po udarze mózgu?
  2. Udar mózgu to choroba ludzi starszych
  3. Spastyczność - metody leczenia
  4. Leczenie spastyczności z zastosowaniem toksyny botulinowej
Spastyczność po UDARZE MÓZGU
Autor: Fundacja Udaru Mózgu, organizator kampanii "Otwórz dłoń po udarze" Spastyczność po UDARZE MÓZGU. Fot. Fundacja Udaru Mózgu, organizator kampanii "Otwórz dłoń po udarze"

Spastyczność po udarze u dorosłych pojawia się, gdy mięśnie nie odpowiadają na wysyłane przez mózg sygnały dotyczące rozluźnienia mięśni. Następuje trwały, bolesny skurcz mięśnia, co uniemożliwia ruch i zwykłą, codzienną aktywność, jak np. ubieranie się, mycie itp. Charakterystyczne dla pacjentów ze spastycznością są: zaciśnięta pięść, wygięty nadgarstek, wykręcony łokieć lub ramię przyciśnięte do piersi.

Czym jest spastyczność po udarze mózgu?

Spastyczność to stan wzmożonego napięcia mięśniowego, co przyczynia się do: utrudnienia rehabilitacji, bólu, utrudnienia higieny i samoobsługi, wycofania się z życia towarzyskiego i społecznego, gorszej samooceny, pogorszenia nastroju i jakości życia.

Co piąty pacjent po udarze cierpi z powodu spastyczności.

Po 3 miesiącach od udaru spastyczność rozwija się u około 20 proc. pacjentów. Nieleczona spastyczność prowadzi do: trwałych przykurczów, deformacji stawowych, odleżyn, zakrzepicy żylnej, infekcji, zaburzeń równowagi w czasie chodzenia, złamań kończyn.

Pacjenci poudarowi najczęściej cierpią z powodu spastyczności kończyny górnej. Ręka objęta spastycznością, czyli nadmiernym napięciem mięśniowym, nie reaguje na polecenia mózgu tak jak dotychczas. Przykurczone mięśnie uniemożliwiają pełen zakres ruchów i czasem powodują ból. Prozaiczne dotąd czynności, jak chwytanie i puszczanie przedmiotów, stają się niemal niewykonalne, co bardzo zmienia życie osób chorych.

Jak rozpoznać objawy spastyczności ręki? - „Spastyczność, która jest konsekwencją udaru mózgu, u większości chorych rozwija się 3 miesiące od zachorowania, należy jednak pamiętać, że może pojawić się wcześniej. Szybkie rozpoznanie objawów spastyczności kończyny górnej jest drogą do przywrócenia jej sprawności - mówi prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek, Kierownik Zakładu Pielęgniarstwa Neurologiczno-Psychiatrycznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. – „Ręka dotknięta spastycznością u osób po udarze mózgu charakteryzuje się nienaturalnym ułożeniem kończyny w czasie odpoczynku i w trakcie prób ruchu. Osoby zmagające się ze spastycznością poudarową mają także problem z chwytaniem i wypuszczaniem przedmiotów.

- „Objawy spastyczności, mimo że możliwe do rozpoznania, są niestety często niezauważane. W efekcie leczenie, które mogłoby przywrócić sprawność ręki, jest podejmowanie za późno. Kampania „Otwórz dłoń po udarze”, powstała, aby edukować oraz informować chorych oraz ich bliskich o objawach spastyczności i możliwych formach leczenie” – podkreśla Adam Siger z Fundacji Udaru Mózgu.

- „Osoby po udarze najczęściej zmagają się ze spastycznością w obrębie nadgarstka i łokcia. W dotychczas opublikowanych badaniach epidemiologicznych spastyczność poudarowa występuje o ok. 10% częściej w kończynie górnej w porównaniu z kończyną dolną. W przypadku udaru mózgu dochodzi do uszkodzenia na „wysokim” poziomie półkul mózgu i pnia mózgu, co sprzyja zaburzeniom kontroli ruchów kończynami górnymi. – wyjaśnia lek. med. Michał Schinwelski z Oddziału Neurologii Szpitala Specjalistycznego Św. Wojciecha w Gdańsku.

Udar mózgu to choroba ludzi starszych

Zachorowalność na udar mózgu wzrasta wraz z wiekiem, na przykład: u osób w wieku pomiędzy 45. a 55. rokiem życia ryzyko udaru wynosi 1 na 1000 na rok. W wieku pomiędzy 65. a 75. - 1 na 100, a po 85. roku życia 1 na 30. O udarze mówimy, kiedy komórki mózgu umierają na skutek niedostarczenia odpowiedniej ilości krwi. Kiedy przepływ krwi w mózgu jest zaburzony lub przerwany, komórki mózgowe nie otrzymują niezbędnych do życia składników odżywczych, tlenu i glukozy. Przepływ krwi może zostać przerwany z dwóch powodów: zablokowania tętnicy szyjnej lub tętnicy w mózgu i pęknięcia naczynia krwionośnego, które zaczyna krwawić do mózgu.

Spastyczność - metody leczenia

1) Podawanie leków, mających na celu zmniejszenie objawów spastyczności

2)  Leczenie chirurgiczne (przecięcie ścięgien, przecięci korzeni grzbietowych lub elektrostymulacja - na poziomie rdzenia, móżdżku i mózgu)

3) Rehabilitacja - kinezyterapia, fizjoterapia, terapia zajęciowa. Rehabilitacja po udarze jest bardzo ważna. Istotnie zmniejsza ryzyko występowania powikłań po udarze, takich jak, np. odleżyny. Zwiększa też szanse na odzyskanie sprawności przez chorego.

Leczenie spastyczności z zastosowaniem toksyny botulinowej

W spastyczności leki można podawać pacjentom kilkoma drogami - doustnie, dokanałowo i domięśniowo. W tym ostatnim przypadku można podać alkohol, fenol lub toksynę botulinową typu A, powszechnie stosowaną w neurologii na całym świecie już od 20 lat, a w spastyczności kończyny górnej od 10 lat.

Zastosowanie toksyny botulinowej typu A polega na celowanym ostrzykiwaniu uszkodzonego mięśnia kończyny górnej w celu zahamowania uwalniania się acetylocholiny, co jest niezbędne by doszło do rozluźnienia mięśnia. Udowodniono, że powtarzanie takiej terapii powoduje znaczną poprawę stanu zdrowia pacjentów cierpiących na miejscową spastyczność.- Zastosowanie toksyny botulinowej u pacjentów cierpiących z powodu spastyczności poudarowej pozwala nieporównywalnie z innymi metodami, precyzyjnie „rozluźnić” wybrane, dotknięte przykurczem grupy nadaktywnych mięśni, bez wpływu na mięśnie nie dotknięte spastycznością. Podobny efekt nie jest możliwy do uzyskania w przypadku terapii doustnymi lekami antyspastycznymi – mówi prof. dr hab. med. Andrzej Friedman z Kliniki Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

To ci się przyda

Leczenie spastyczności toksyną botulinową jest refundowane przez NFZ

Od 1 marca 2014 roku w Polsce leczenie chorych przy pomocy toksyny botulinowej jest w pełni refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach programu lekowego "Leczenie spastyczności kończyny górnej toksyną botulinową typu A". Informacje na ten temat można znaleźć na stronie Fundacji Udaru Mózgu, www.fum.info.pl.

Ważne, by pacjenci otrzymali terapię botulinową w jak najkrótszym czasie od pojawienia się spastyczności i początku choroby. Warunkiem niezbędnym leczenia jest jednoczesne włączenie rehabilitacji, zmierzające do usamodzielnienia pacjenta – mówi dr hab. n. med., prof. nadzw. Jarosław Sławek z Wydziału Nauk o Zdrowiu Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Oddziału Neurologii Szpitala św. Wojciecha w Gdańsku.

W skali makro koszt terapii pacjentów ze spastycznością nie jest wysoki. Jednak z punktu widzenia starszej osoby na rencie czy emeryturze, często staje się kosztem nie do podźwignięcia. Średni roczny koszt leczenia pacjenta wynosi według rekomendacji AOTM 1700- 1800 PLN, problem dotyczy ok. 2000 pacjentów rocznie, co oznacza wydatek ok. 3,6 mln PLN z budżetu państwa.

Spastyczność po UDARZE MÓZGU
Autor: Fundacja Udaru Mózgu, organizator kampanii "Otwórz dłoń po udarze" Spastyczność po UDARZE MÓZGU. Fot. Fundacja Udaru Mózgu, organizator kampanii "Otwórz dłoń po udarze"
Gdzie szukać pomocy

Osoby, które wskutek udaru mózgu zmagają się ze spastycznością, pomocy mogą szukać w Fundacji Udaru Mózgu (www.fum.info.pl). Celem Fundacji jest działalność na rzecz chorych i ich rodzin, cierpiących z powodu udaru mózgu oraz innych chorób neurologicznych oraz działalność na rzecz ochrony zdrowia i opieki społecznej. Więcej informacji na temat kampanii „Otwórz Dłoń po udarze” na stronie www.fum.info.pl, www.fizjoterapeuci.org oraz www.facebook.com/otworzdlonpoudarze.

W tekście wykorzystano materiały Fundacji Udaru Mózgu.