Składniki mineralne - podział, funkcje, źródła

Składniki mineralne zaliczane są do grupy składników odżywczych. Do prawidłowego funkcjonowania nasz organizm potrzebuje równych niezbędnych substancji chemicznych. Jednymi z nich są właśnie składniki składniki mineralne. Nasz organizm jednak nie potrafi ich samodzielnie syntetyzować, dlatego aby uniknąć niedoborów, składniki te należy dostarczać mu z zewnątrz. Czym dokładnie są składniki mineralne, jakie są ich źródła w żywności i dlaczego są takie ważne dla naszego zdrowia?

Składniki mineralne są pierwiastkami chemicznymi, które są kluczowe w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu. W ustroju występują zwykle w postaci różnych związków chemicznych np. soli. Choć nie są one dla nas źródłem energii, to zapewniają m.in. właściwe funkcjonowanie układu odpornościowego, kości i mięśni oraz układu nerwowego.

W organizmie człowieka występuje około 60 pierwiastków, które stanowią około 4% masy ciała dorosłego człowieka. Ponad 30 z nich jest uznawane za niezbędne do życia.

Spis treści

1. Składniki mineralne – podział
2. Składniki mineralne – funkcje
3. Składniki mineralne – źródła
4. Składniki mineralne – jak zapobiegać niedoborom?

Składniki mineralne – podział

Składniki mineralne można podzielić na makroelementy i mikroelementy. Makroelementy inaczej makroskładniki, są to składniki mineralne, których zawartość w organizmie człowieka jest większa niż 0,01%. Ich dzienne zapotrzebowanie przekracza 100 mg/dobę. Do makroelementów zaliczamy:

• wapń
• fosfor
• magnez
• potas
• sód
• chlor
• siarka
• azot
• wodór
• tlen
• węgiel

Mikroelementy inaczej pierwiastki śladowe lub mikroskładniki, są to składniki mineralne, których zawartość w organizmie człowieka jest mniejsza niż 0,01%. Ich dzienne zapotrzebowanie jest poniżej 100 mg/dzień. Do mikroelementów zaliczamy:

• żelazo
• cynk
• miedź
• mangan
• fluor
• jod
• selen
• chrom

Mikroelementy są niekiedy dzielone na pierwiastki ultraśladowe, które występują w ilościach na poziomie mikrogramów. Zaliczamy do nich m. in.:

• kobalt,
• molibden,
• nikiel,
• wanad.

Uważa się, że wszystkie makroelementy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu i muszą być dostarczane z pożywieniem. Natomiast nie wszystkie mikroelementy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W nadmiarze są nawet toksyczne, np.

• kobalt,
• miedź,
• żelazo.

Składniki mineralne – funkcje

• stanowią materiał budulcowy kości, zębów, skóry i włosów np. wapń, magnez, siarka
• wchodzą w skład białek pełniących podstawowe funkcje biologiczne jak enzymy, hormony np. żelazo, jod, fosfor
• utrzymują i stabilizują strukturę trójwymiarową cząsteczek jak DNA np. cynk, magnez
• utrzymują prawidłową równowagę wodno-elektrolitową np. sód, potas, chlor

Składniki mineralne – źródła

Niestety organizm nie jest w stanie sam syntezować składników mineralnych, dlatego muszą być one dostarczane z zewnątrz. Głównymi źródłami składników mineralnych są produkty żywnościowe.

Oprócz tego źródłem mogą być sól kuchenna, woda mineralna oraz suplementy diety. Warto wiedzieć, że zawartość poszczególnych składników mineralnych w żywności zależy różnych czynników.

Na przykład zawartość składników mineralnych w produktach roślinnych zależy od ich ilości w glebie, wodzie, powietrzu oraz od intensywności nawożenia.

Ponadto stosowanie różnych form obróbki żywności np. obieranie, mielenie, gotowanie, rozmrażanie wpływa w różnym stopniu na straty składników mineralnych.

Składniki mineralne – jak zapobiegać niedoborom?

Dla większości składników mineralnych zostały opracowane szczegółowe normy spożycia, aby zapobiegać ich niedoborom.

W celu zapobiegania niedoborom składników mineralnych warto zwrócić uwagę na to, aby dieta była różnorodna. Powinna zawierać przynajmniej 0,5 kg warzyw i owoców (z przewagą warzyw) oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Najlepiej, aby spożywane produkty były jak najmniej przetworzone.

Pamiętajmy, że zapotrzebowanie na składniki mineralne będzie różne w poszczególnych gruchach osób np. dla dzieci ze względu na okres intensywnego wzrostu to zapotrzebowanie będzie większe.

Czytaj też:

• Tabela zalecanych ilości witamin i składników mineralnych w diecie dorosłego człowieka
• Witaminy - rola witamin, ich źródła, zapotrzebowanie organizmu
• Alergia na kobalt: objawy i leczenie
• Alergia na nikiel. Czego unikać, mając alergię na nikiel?

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, konsultant ds. żywienia i stylu życia