Podejmowanie decyzji - jak przebiega proces decyzyjny
Wbrew panującej opinii, nie należy prowadzić szczegółowych rozważań wówczas, kiedy stoimy przed trudnym wyborem. Jak wynika z badań holenderskich, złożone decyzje lepiej podejmować w ... nieco mniej świadomy sposób.
Do takich dość zaskakujących wniosków doszli naukowcy, kierowani przez dr Apa Dijksterhuisa z Wydziału Psychologii na Uniwersytecie w Amsterdamie. Eksperymentem objęto kilkunastoosobową grupę osób. Badani mieli dokonać prostego wyboru, np. odnośnie zakupu szamponu, czy rękawicy kuchennej, ale też spróbować podjąć bardziej złożoną decyzję, taką, jak przy zakupie samochodu czy mebli. Doświadczenie przeprowadzono zarówno na terenie różnych sklepów, jak i w warunkach laboratoryjnych.
Relaksujące puzzle
W badaniu przy zakupie samochodu, uczestnicy musieli zapoznać się z dwunastoma danymi na temat wybieranych pojazdów. Chodziło m.in. o zużycie paliwa, moc, kolor nadwozia czy przestrzeń w samochodzie. Część badanych musiała przeanalizować wszystkie te informacje, a na podjęcie ostatecznej decyzji dostała cztery minuty. Pozostali biorący udział w eksperymencie dostali do ułożenia puzzle. To miało odwrócić ich uwagę i "zresetować" umysł przed dokonaniem wyboru. I co się okazało? Otóż okazało się, że w grupie, która układała puzzle, satysfakcjonującego wyboru samochodu dokonało 60 proc. osób. Natomiast wśród osób, które nie zajmowały się układaniem puzzli i musiały podjąć decyzję bezpośrednio po świadomym rozważeniu dostępnych informacji, odsetek ten był niemal trzykrotnie mniejszy i wynosił zaledwie 23 proc. Wszystko się zmieniło, gdy wybierający musieli zastanowić się tylko nad czterema wybranymi cechami samochodów. Wówczas odsetek zadowolonych osób, które zajęły się układaniem puzzli wyniósł 40 proc., a w drugiej grupie 55 proc.
- To przykład na to, że zbyt intensywne myślenie może w niektórych sytuacjach dawać więcej szkody niż pożytku - komentuje Jonathan Schooler z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej w Vancouver. Natomiast dr Dijksterhuis radzi: - Jeśli mamy podjąć ważną i złożoną decyzję, jak np. zakup domu czy samochodu, powinniśmy zacząć od zebrania odpowiedniej liczby potrzebnych informacji. Ale gdy już wykonaliśmy to zadanie, zapomnijmy na chwilę o dokonywanym wyborze,np. prześpijmy się z problemem, a wówczas uzyskamy bardziej satysfakcjonujący wynik.
Więcej szkody niż pożytku
Podobne zależności zauważono podczas wyboru prostych produktów, takich jak szampon czy ręczniki. Wynika z tego, że w czasie świadomego rozważania wielu istotnych danych mózg jest w stanie skoncentrować się tylko na części z nich. W ten sposób może pominąć fakty o dużym znaczeniu. Z kolei osoby wybierające mniej świadomie mogą ogarnąć więcej informacji na raz i dokonać ich trafniejszej hierarchizacji. Innymi słowy, świadomość mniej przydaje się przy podejmowaniu złożonych decyzji, a proste wybory lepiej podejmować od razu. Być może dlatego, że wymagają one analizy mniejszej ilościdanych i mózg łatwo sobie radzi z tym zadaniem.
