Napoje hipertoniczne - właściwości i zastosowanie
Napoje hipertoniczne to napoje, które zawierają stężenie elektrolitów i cukrów większe niż stężenie płynów w organizmie. Stosuje się je w celu uzupełnienia zapasów energii w krótkim czasie. Jakie są pozostałe właściwości napojów hipertonicznych? Jakie jest ich zastosowanie? Jakie napoje można nazwać napojami hipertonicznymi?
Spis treści
- Napoje hipertoniczne - skład
- Napoje hipertoniczne - przykłady
- Napoje hipertoniczne - właściwości i zastosowanie
- Napoje hipertoniczne - przepis na domowy napój hipertoniczny
- Napoje hipertoniczne - przeciwwskazania, skutki uboczne
Każdy płyn wprowadzany do organizmu ma określoną toniczność – oddziałuje na płyny zawarte wewnątrz komórek ciała. Napoje hipotoniczne sprawiają, że komórki pochłaniają je i zwiększają objętość.
Po wypiciu napojów izotonicznych objętość komórki pozostaje niezmieniona. Natomiast picie napojów hipertonicznych sprawia, że płyny są „wyciągane” z wnętrza komórek, a one same obkurczają się. Jest to związane z koniecznością wyrównywania różnicy ciśnień pomiędzy wnętrzem komórki a otaczającym ją płynem.
Napój hipertoniczny zawiera więcej rozpuszczonych cząstek niż płyny wewnątrzkomórkowe, dlatego w celu wyrównania stężeń płyn z komórki przenika na zewnątrz. Stężenie cząsteczek rozpuszczonych w płynie określa osmolalność (ciśnienie osmotyczne).
Ciśnienie osmotyczne płynów fizjologicznych wynosi 300 mOsm/kg H2O. Za napoje hipertoniczne w prawodawstwie Unii Europejskiej uznaje się te, których osmolalność jest wyższa niż 330 mOsm/kg H2O. Im wyższa wartość ciśnienia osmotycznego napoju, tym szybciej prowadzi on do odwodnienia komórek.
Napoje hipertoniczne - skład
Substancje obecne w napojach hipertonicznych, które odpowiadają za ich ciśnienie osmotyczne, to cukry w postaci sacharozy, glukozy lub fruktozy oraz jony elektrolitów (sodu, potasu, magnezu, wapnia, chlorków i fosforanów). Napoje hipertoniczne zawierają:
- 9 - 10% cukrów (9-10 g w 100 ml napoju)
- 1 - 1,5 g jonów sodowych w 1 litrze napoju
- 36 - 40 kcal w 100 ml
Napoje hipertoniczne są najbardziej kalorycznymi ze wszystkich rodzajów napoi. Dostarczają dużo cukru. Nie prowadzą do szybkiego zaspokojenia uczucia pragnienia, gdyż w pierwszej kolejności powodują odwodnienie komórek ciała w wyniku osmozy.
Napoje hipertoniczne powodują szybkie uzupełnienie niedoboru węglowodanów w organizmie oraz regulują gospodarkę elektrolitową. Nie należy ich przy tym traktować jako typowych płynów nawadniających, gdyż wchłanianie z nich wody to wydłużony proces, o wiele wolniejszy niż w przypadku wody i innych płynów hipotonicznych.
Napoje hipertoniczne - przykłady
Napoje hipertoniczne spotykane w codziennym otoczeniu to:
- soki owocowe
- napoje i nektary owocowe
- gazowane napoje słodzone, np. cola, oranżada
- napoje energetyczne
- napoje dedykowane sportowcom po treningu
- kompoty owocowe dosładzane
- likiery
- syropy
- kolorowe drinki alkoholowe i bezalkoholowe
Napoje hipertoniczne - właściwości i zastosowanie
Napoje hipertoniczne są najbardziej znane z ich sportowego zastosowania. Sięgają po nie osoby ćwiczące regularnie w celu uzupełnienia strat węglowodanów i elektrolitów po treningu oraz biegacze czy triatloniści podczas pokonywania bardzo długich dystansów.
Hipertoniki w trakcie intensywnego wysiłku muszą być łączone z izotonikami, aby wydajnie uzupełniać straty wody z organizmu, gdyż napój hipertoniczny nie spełnia optymalnie tej funkcji.
Napoje hipertoniczne są przez organizm traktowane bardziej jak pokarm i źródło energii niż jako źródło wody. Mimo że są to płyny, stężenie rozpuszczonych w nich cząsteczek jest tak duże, że podczas trawienia w jelitach proces wchłaniania zachodzi powoli.
Roztwory hipertoniczne mają zastosowanie w medycynie. Najczęściej są to roztwory soli fizjologicznej o stężeniu 3%, 5% lub 7%. Główne kierunki wykorzystania hipertonicznej soli fizjologicznej to:
- ciężka hiponatremia (niedobór sodu w organizmie)
- resustytacja objętościowa (uzupełnianie objętości krwi krążącej, np. podczas operacji)
- uszkodzenia mózgu
- gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego
- problemy z wykrztuszaniem śluzu w zapaleniu oskrzelików, mukowiscydozie i innych problemach z oddychaniem (inhalacje z hipertonicznego roztworu soli)
Napoje hipertoniczne - przepis na domowy napój hipertoniczny
W 1 litrze wody rozpuścić 5 łyżek miodu (125 g) i pół łyżeczki soli morskiej (2,5 g, sól morska oprócz sodu dostarczy nieco innych składników mineralnych). Dodać sok z cytryny do smaku.
Napoje hipertoniczne - przeciwwskazania, skutki uboczne
Picie w ciągu dnia jedynie napojów hipertonicznych zamiast wody czy niesłodzonej herbaty prowadzi do utrzymywania się stanu lekkiego odwodnienia. Ponadto trzeba pamiętać, że napoje takie (soki, napoje gazowane) dostarczają około 400 kcal w litrze, a ich regularne spożywanie przyczynia się do nadkonsumpcji kalorii i jest jedną z przyczyn nadwagi.
W medycynie podanie dożylnie hipertonicznego roztworu soli może wywołać gorączkę, infekcję w miejscu wstrzyknięcia, zakrzepicę żylną lub zapalenie żyły.
Przeciwwskazaniami do ich zastosowania jest niewydolność serca, niewydolność nerek i stany kliniczne, w których występuje obrzęk z zatrzymaniem sodu. Wpływ na przebieg ciąży nie został przebadany.
Zaleca się leczenie z użyciem hipertonicznej soli fizjologicznej jedynie w uzasadnionych przypadkach. Również w przypadku osób powyżej 65. roku życia wskazana jest ostrożność z powodu osłabienia czynności nerek.
CZYTAJ TEŻ:
- Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej
- Izotonik, hipertonik, hipotonik – czym różnią się napoje dla sportowców?
- Domowe izotoniki: 5 pomysłów na zdrowe zamienniki sztucznych napojów izotonicznych
Źródła:
1. https://sciencing.com/what-is-hypertonic-solution-13712161.html
2. http://www.aulamedica.es/nh/pdf/7867.pdf
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15526489
4. https://www.ebmedicine.net/topics.php?paction=showTopic&topic_id=353
5. https://www.rxlist.com/hypertonic-saline-drug.htm
