Męski układ rozrodczy: budowa i funkcje

Męski układ rozrodczy to narządy, które są odpowiedzialne za wytwarzanie plemników i nasienia oraz przenoszenia ich poza organizm. W odróżnieniu od innych narządów nie osiągają one pełnej sprawności i dojrzałości aż do okresu pokwitania. Jakie narządy tworzą męski układ płciowy i jakie pełnią w nim funkcje?

Spis treści

1. Męski układ rozrodczy - jądra
2. Męski układ rozrodczy - najądrza
3. Męski układ rozrodczy - nasieniowód
4. Męski układ rozrodczy - pęcherzyki nasienne
5. Męski układ rozrodczy - przewód wytryskowy
6. Męski układ rozrodczy - gruczoł krokowy
7. Męski układ rozrodczy - gruczoły opuszkowo-cewkowe
8. Męski układ rozrodczy - moszna
9. Męski układ rozrodczy - prącie

Męski układ rozrodczy (inne określenie to męski układ płciowy) zbudowany jest jest z zewnętrznych i wewnętrznych narządów układu płciowego.

Narządy wewnętrzne męskiego układu płciowego to:

• jądra
• najądrze
• nasieniowód
• gruczoły pęcherzykowo-nasienne
• przewód wytryskowy
• gruczoł krokowy
• gruczoły opuszkowo-cewkowe

Narządy zewnętrzne męskiego układu rozrodczego to:

• moszna
• prącie (penis)

Inaczej mówiąc, zewnętrzne narządy płciowe to te fragmenty ciała, które widać w okolicy łonowej. U dorosłych mężczyzn są one otoczone gęstym owłosieniem łonowym. Narządy wewnętrzne są ukryte w miednicy.

Męski układ rozrodczy - jądra

Jądra to miejsce, w którym wytwarzane są plemniki, czyli męskie komórki rozrodcze oraz wytwarzany jest testosteron, czyli męski hormon płciowy.

Jądra mają jajowaty kształt i znajdują się w worku mosznowym. Narząd jest pokryty od zewnątrz błoną surowiczną, a głębiej błoną białawą, która tworzy przegrody oddzielające od siebie zraziki jądra. W zrazikach znajdują się kanaliki nasieniotwórcze o bardzo krętym przebiegu, które w okolicy wnęki jądra przechodzą w kanaliki proste, tworzące w tej wnęce sieć, z której wychodzą dalej kanaliki najądrza. Pomiędzy kanalikami znajdują się komórki śródmiąższowe Leydiga budujące gruczoł śródmiąższowy produkujący hormony płciowe męskie.

W jądrach znajduje się nabłonek nasieniotwórczy, w którym występują spermatydy i spermatogonia. To z nich powstają plemniki, czyli męskie komórki rozrodcze. Tu także znajdują się komórki podporowe Sertoliego pełniące funkcje podporową i odżywczą.

W życiu płodowym jądra rozwijają się wewnątrz jamy brzusznej i przed porodem zstępują do worka mosznowego, gdzie pozostają przez resztę życia. Naczynia zaopatrujące jądra w krew pochodzą z aorty brzusznej.

Męski układ rozrodczy - najądrza

Najądrza to parzyste struktury w kształcie przecinka, otulające jądro. To tu przedostają się wytworzone plemniki. Tu dojrzewają i są magazynowane.

Wewnątrz najądrzy znajdują się rzęski, które ułatwiają plemnikom poruszanie się.

Najądrze ma wymiary ok. 5-1,5 cm, a jego głównym zadaniem jest przechowywanie plemników aż do osiągnięcia ich pełnej dojrzałości.

Męski układ rozrodczy - nasieniowód

Nasieniowód jest przewodem prowadzącym plemniki z najądrza, przechodzącym dalej z worka mosznowego razem z naczyniami krwionośnymi i nerwami ku górze przez kanał pachwinowy do jamy brzusznej. Z jamy brzusznej przechodzi on do miednicy i poza pęcherzem moczowym wchodzi do gruczołu krokowego, łączy się tam z przewodem pęcherzyka nasiennego i tworzy przewód wytryskowy uchodzący do części sterczowej cewki moczowej.

Męski układ rozrodczy - pęcherzyki nasienne

Prawidłowa nazwa pęcherzyków nasiennych to gruczoł pęcherzykowo-nasienny. Jest on parzystym narządem męskiego układu płciowego. Ma kształt wydłużonego woreczka o długości ok. 5 cm. Wyściela go błona zawierająca nabłonek sześcienny wydzielający składniki nasienia (proteiny, enzymy, fruktozę itp.).

Pęcherzyk nasienny położony jest w okolicy dna pęcherza moczowego, a jego ujścia wnikają do nasieniowodu w miejscu zwanym bańką.

Głównym zadaniem pęcherzyka nasiennego jest wytwarzanie substancji zawierających niewielkie ilości fruktozy stanowiącej źródło energii dla plemników.

Męski układ rozrodczy - przewód wytryskowy

To miejsce połączenia nasieniowodu z pęcherzykami nasiennymi. Położony jest on blisko gruczołu krokowego i ma długość ok. 2 cm i szerokość 1 mm w części początkowej. Przy ujściu cewki moczowej zwęża się do 0,2 mm. Przewody wytryskowe wychodzą do cewki moczowej na małym wzniesieniu błony śluzowej zwanym wzgórkiem nasiennym, po obu stronach podłużnego zagłębienia nazwanego łagiewką sterczową.

Męski układ rozrodczy - gruczoł krokowy

Gruczoł krokowy (prostata, stercz) otacza cewkę moczową w okolicy podstawy pęcherza moczowego. Dostarcza bogatego w enzymy płynu, który pomaga aktywować nasienie. Jest ważnym elementem męskiego układu płciowego, ponieważ jego wydzielina stanowi ok. 25% spermy (nasienia).

Męski układ rozrodczy - gruczoły opuszkowo-cewkowe

To kolejne parzyste narządy męskiego układu płciowego. Mają one kształt grochu, otwierają się do cewki moczowej w obrębie tylnej ściany jej opuszki, i są położone poniżej prostaty.

Ich zadaniem jest wydzielanie preejakulatu z cewki moczowej. Wydzielina ta zabezpiecza plemniki przed kwaśnym środowiskiem cewki moczowej i pochwy, gdyż ma ona charakter zasadowy.

Męski układ rozrodczy - moszna

Moszna jest workiem skórnym znajdującym się w okolicy sromowej u mężczyzn. Skóra moszny jest silnie pigmętowana i owłosiona, nie ma w niej podściółki tłuszczowej, zamiast niej znajduje się tu błona kurczliwa. W mosznie znajdują się dwie jamy surowicze, oddzielone od siebie przegrodą, w jamach tych umieszczone są jądra (gruczoły płciowe).

Głównym zadaniem moszny jest ochrona jąder oraz utrzymanie optymalnej dla plemników temperatury. Wartościowe nasienie może być wytwarzane tylko wtedy, gdy jądra mają o 3 stopnie niższą temperaturę niż wnętrze ciała.

Włókna mięśniowe leżące w powrózku nasiennym i w ścianie moszny pomagają w regulacji temperatury moszny. Unoszą jądra, gdy jest zimno i opuszczają, gdy temperatura jest zbyt wysoka.

Męski układ rozrodczy - prącie

Prącie (penis) ma walcowaty kształt i służy do wyprowadzania moczu z pęcherza moczowego na zewnątrz oraz wprowadzania nasienia do narządów płciowych kobiety.

Tylna cześć prącia jest nieruchomo przytwierdzona do spojenia łonowego i kości łonowych. Cześć wiszącą członka tworzą trzon, żołądź i znajdujące się pomiędzy nimi zwężenie zwane szyjką żołędzi.

Na żołędzi znajduje się ujście cewki moczowej. Skóra pokrywająca prącie jest cienka i przesuwalna, na żołędzi tworzy tzw. napletek. U dołu prącia znajduje się wędzidełko uniemożliwiające nadmierne cofanie się napletka.

Największą część prącia stanowi tkanka jamista, która wypełnia się krwią podczas pobudzenia płciowego i wzwodu.

Cewka moczowa, która przepływa mocz i nasienie biegnie przez całą długość penisa.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Anna Jarosz