Chirurgiczne leczenie otyłości: rodzaje operacji bariatrycznych

Chirurgiczne leczenie otyłości, czyli operacje bariatryczne, to metoda leczenia dla osób chorych na tzw. otyłością olbrzymią. Aby poddać się takiemu zabiegowi nieodpłatnie, trzeba dostać od lekarza pierwszego kontaktu skierowanie do chirurga bariatry. Dopiero ten specjalista może ustalić, czy konieczny jest zabieg i ustalić rodzaj operacji bariatrycznej - czy będzie to opaska, rękawowa resekcja żołądka, wyłączenie żółciowo-trzustkowe lub by-pass żołądkowy.

Spis treści

1. Operacje bariatryczne: wskazania i przeciwwskazania
2. Chirurgiczne leczenie otyłości: balon żołądkowy
3. Chirurgiczne leczenie otyłości: opaska żołądkowa
4. Chirurgiczne leczenie otyłości: by-pass żołądkowy (gastric bypass)
5. Chirurgiczne leczenie otyłości: rękawowa resekcja żołądka, (tzw. sleeve)
6. Chirurgiczne leczenie otyłości: wyłączenie żółciowo-trzustkowe
7. Operacje bariatryczne leczą cukrzycę
8. Mankietowa resekcja żołądka [wideo]

Chirurgiczne leczenie otyłości umożliwia redukcję masy ciała, czyli odchudzanie tym osobom, u których diety nie przynoszą spodziewanych efektów. Ryzyko przy chirurgicznym leczeniu otyłości jest niewielkie, a prawdopodobieństwo stałej utraty wagi bardzo duże. Nowoczesna chirurgia otyłości to przede wszystkim operacje żołądka, których zadaniem jest:

• zmniejszenie poczucia głodu
• osiągnięcie uczucia sytości po zjedzeniu niewielkiej ilości pokarmu stałego
• zmniejszenie ilości przyjmowanych pokarmów
• wyłączenie z działania tej części żołądka, która produkuje grelinę - hormon odpowiedzialny za przesyłanie do mózgu sygnału głodu.

Operacje bariatryczne: wskazania i przeciwwskazania

Operacje bariatryczne to często zabiegi ratujące życie. Wykonuje się u osób, które mają wskaźnik BMI powyżej 35 i występuje u nich zespół metaboliczny: m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej lub choroby stawów związane z ich przeciążeniem; lub gdy BMI wynosi 40 i więcej - nawet jeśli nie zdiagnozowano u pacjenta schorzeń będących powikłaniami otyłości. Operacje przeprowadza się u osób w wieku do 65. roku życia. W Polsce wykonuje się je także u nastolatków.

Przeciwwskazaniem są uzależnienia i zaburzenia psychiczne, ale osoby z depresją mogą poddać się operacji bariatrycznej. Zabiegów nie wykonuje też u osób, które mają poważne schorzenia układu oddechowego, krążenia i nerek, dyskwalifikujące do znieczulenia ogólnego.

Szacuje się, że w Polsce ok. 700 tys. osób z otyłością III stopnia wymaga operacji bariatrycznej.

Zabiegi te są zaliczane do tzw. dużej chirurgii. Dlatego też przed ich wykonaniem na kilka dni trzeba pójść do szpitala, gdzie w oddziale internistycznym wykonuje się serię badań, które pozwalają ocenić wydolność oddechową, sprawność układu krążenia. Wykonuje się też badania hormonalne, aby mieć pewność, że otyłość nie jest spowodowana przez zaburzenia hormonalne, np. niedoczynność tarczycy. Przed operacją pacjent jest pod opieką psychologów i dietetyków.

Po operacji pacjent powinien współpracować z dietetykiem. Opracuje on odpowiednią dla niego dietę, która będzie zapobiegała niedoborom żywieniowym. Po roku od wykonania operacji pacjent ponownie trafia do szpitala, gdzie interniści oceniają jego ogólną kondycję. Operacje bariatryczne są refundowane przez NFZ,a na ich przeprowadzenie czeka się ok. pół roku.

Chirurgiczne metody leczenia otyłości można podzielić na dwie kategorie: obniżające absorpcję składników pokarmowych w jelicie i obniżające ilość przyjmowanych pokarmów. Sprawdź, na czym polegają różne rodzaje operacji bariatrycznych.

Chirurgiczne leczenie otyłości: balon żołądkowy

Implantacja, czyli umieszczenie w żołądku specjalnego balonu to zabieg pośredni w chirurgii bariatrycznej. Wykonuje się go u tych pacjentów, u których BMI wynosi więcej niż 60, czyli chorych na otyłość tzw. skrajnie olbrzymią. Balon umieszcza się na określony czas, aby doprowadzić u chorego do redukcji masy ciała do poziomu, który umożliwia bezpieczne przeprowadzenie operacji zasadniczej. Balon żołądkowy umieszcza się przy pomocy gastroskopu, w znieczuleniu miejscowym. Do żołądka wprowadza się pusty silikonowy worek, który następnie wypełnia się roztworem soli fizjologicznej. Balon uciska ściany żołądka, powodując uczucie sytości. Je się więc znacznie mniej, tracąc na wadze nawet do 20 kg w pół roku. Po wyznaczonym przez chirurga bariatrę czasie balon zostaje usunięty.

Uwaga: w czasie całej kuracji przy pomocy balonu i po jej zakończeniu konieczne jest stosowanie niskokalorycznej diety i wykonywanie ćwiczeń pod okiem trenera. Koszt zabiegu: ok. 8 tys. zł.

Chirurgiczne leczenie otyłości: opaska żołądkowa

Operacja polega na założeniu na żołądek silikonowej opaski, która dzieli go na dwie części. W pierwszym "zbiorniczku" żołądka mieści się mało jedzenia, dlatego szybko odczuwa się sytość, nawet po zjedzeniu niewielkiego posiłku. Z opaską można schudnąć nawet 30 kg w ciągu roku. W tym czasie, gdy na żołądku jest opaska, trzeba przestrzegać specjalnej, półpłynnej diety. Opaskę można zdjąć w każdej chwili. Operacja jest refundowana przez NFZ. Można ją także wykonać odpłatnie. Koszt : 15–20 tys. zł.

Chirurgiczne leczenie otyłości: by-pass żołądkowy (gastric bypass)

By-pass żołądkowy to operacja bariatryczna (zwykle wykonywana już laparoskopowo) polegająca na wytworzeniu z górnej części żołądka niewielkiego zbiornika (pouch), który zostaje bezpośrednio połączony z dalszym odcinkiem jelita cienkiego. By-pass żołądkowy tak modyfikuje przewód pokarmowy, że szybko wypełniający się pouch żołądkowy o pojemności około 30 ml ogranicza ilość spożywanego pokarmu. Dodatkowo enzymy trawiące z żołądka i dwunastnicy mieszają się z pokarmem dopiero w końcowym odcinku jelita cienkiego, co powoduje wyraźne zmniejszenie ilości wchłanianych kalorii. Utrata nadmiaru masy ciała może wynosić 65-85 procent w ciągu pierwszych 6-12 miesięcy po zabiegu operacyjnym. Całkowite ryzyko powikłań okołooperacyjnych wynosi od 7 procent przy zabiegach laparoskopowych do 14,5 procenta przy operacjach klasycznych. By-pass to rozwiązanie głównie dla osób chorych na otyłość, ale z BMI poniżej 50 i z cukrzycą, które muszą przyjmować duże dawki insuliny.

Chirurgiczne leczenie otyłości: rękawowa resekcja żołądka, (tzw. sleeve)

To sposób przeprowadzenia operacji, który cieszy się obecnie największym powodzeniem. Polega na wycięciu fragmentu żołądka (pozostaje ok. 30 proc. objętości). Podczas zabiegu wykonywanego przy użyciu laparoskopu usuwa się część żołądka, a pozostała część może pomieścić 100-150 ml pokarmu. Ponadto nie wydziela już on hormonu pobudzającego łaknienie, czyli greliny. Po wykonaniu zabiegu w ciągu roku pacjenci tracą ok. 60 proc. nadmiernej masy ciała. Po operacji tzw. sleeve bardzo ważne jest przestrzeganie diety – do końca życia można spożywać tylko rozdrobnione i znacznie mniejsze porcje niż przed zabiegiem. Rękawowa resekcja żołądka to zabieg, jaki wykonuje się w pierwszej kolejności. Jeśli po latach, dojdzie u pacjenta do tzw. wznowy, czyli z powodu choroby otyłości znowu zacznie przybierać na wadze (ok. 20 proc. operowanych), wtedy można wykonać jeszcze by-pass żołądkowy. Operacja jest refundowana przez NFZ. Gdy wykonujemy ją prywatnie musimy liczyć się z kosztami 10–15 tys. zł.

Chirurgiczne leczenie otyłości: wyłączenie żółciowo-trzustkowe

To bardzo rzadko przeprowadzana operacja bariatryczna - zdarza się, że przez rok nie wykonuje się ani jednej w kraju. Ten rodzaj operacji polega na usunięciu około 2/3 żołądka i podzieleniu jelita cienkiego na 3 części, z których dwie łączą się tworząc trzecią (tworzą razem kształt litery Y) pierwsza część biegnie od zmniejszonego żołądka i nią transportowane jest jedzenie, druga połączona z przewodami żółciowymi i trzustką jest drogą soków trawiennych, łączą się one około 100-150 cm przed ujściem jelita cienkiego do jelita grubego. Dopiero w tym trzecim 100-150 centymetrowym odcinku odbywa się proces trawienia. Zmiana biegu jelita cienkiego powoduje zmniejszenie absorpcji (wchłaniania) wartości odżywczych, a zmniejszenie żołądka powoduje zmniejszenie ilości przyjmowanego jedzenia. Te dwa efekty razem powodują utratę wagi. Ze względu na zmniejszone wchłanianie pacjent powinien mieć robione badania krwi co jakiś czas, oraz przyjmować dodatkowe witaminy przez całe życie po operacji. Wyłączenie żółciowo-trzustkowe czasem wykonywane jest jako trzecia operacja, w przypadku jeżeli resekcja rękawowa i by-pass żołądkowy nie dały odpowiednich efektów. Niestety, operacja tego typu jest obarczona wieloma powikłaniami.

Operacje bariatryczne leczą cukrzycę

Operacje bariatryczne wykorzystuje się także do leczenia cukrzycy. Dlatego też coraz częściej chirurgię bariatryczną nazywa się chirurgią metaboliczną. Przy terapii cukrzycy korzysta się z dwóch rodzajów operacji - wspominany gastric by-pass oraz tzw. biliopacreatic diversion. Są to zabiegi, w których dokonuje się takiej zmiany anatomii przewodu pokarmowego, że treść pokarmowa nie pasażuje, czyli nie przechodzi przez dwunastnicę i fragment jelita czczego. Oprócz zmniejszenia możliwości przyjęcia dużej ilości pokarmu i zmniejszenia wchłaniania porcji przyjmowanego pokarmu (oba mechanizmy zmniejszają ilość przyjmowanych kalorii), modyfikacja anatomii przewodu pokarmowego powoduje również zmianę aktywności różnych hormonów przewodu pokarmowego, które wpływają korzystnie na metabolizm glukozy i przemianę lipidów. Dzięki tym operacjom dochodzi do trwałego obniżenia poziomu glukozy oraz zapotrzebowania tkanek na insulinę. Postęp cukrzycy jest zatem zahamowany.

Mankietowa resekcja żołądka [wideo]

Agnieszka Paculanka

Anna Jarosz

Magdalena Gajda | Konsultacja: prof. dr hab. med. Wiesław Tarnowski, kierownik Kliniki Chirurgii Ogólnej i Przewodu Pokarmowego CMKP w Warszawie