Albuminuria: przyczyny, objawy, leczenie

Albuminuria jest objawem, w którym w wydalanym moczu występują drobnocząsteczkowe białka (tak zwane albuminy). Przyjmuje się, że do pewnego stężenia albuminuria jest zjawiskiem fizjologicznym (normoalbuminuria), jednak wyższe wartości powinny zawsze budzić niepokój, ponieważ mogą wskazywać na chorobę, która w danym momencie jest jeszcze niema klinicznie.

Spis treści

1. Czym są albuminy?
2. Przyczyny albuminurii
3. Albuminuria a przewlekła choroba nerek
4. Albuminuria: objawy kliniczne
5. Diagnostyka albuminurii
6. Albuminuria jako czynnik rokowniczy
7. Albuminuria: zalecenia

Albuminuria w terminologii medycznej mówi nam jedynie o tym, że w moczu pojawiły się albuminy, niekoniecznie w nieprawidłowo wysokim stężeniu. Jednak w tym artykule, aby nie wprowadzać czytelnika w błąd, dla uproszczenia można przyjąć, że termin "albuminuria" jest zjawiskiem patologicznym.

Czym są albuminy?

Mówiąc o albuminurii warto wspomnieć w pierwszej kolejności czym są same albuminy. Albuminy to białka naturalnie występujące w osoczu zwierząt, a także w roślinach. Za ich produkcję w naszym organizmie odpowiada wątroba.

Albuminy stanowią ponad połowę wszystkich białek występujących we krwi, a ich obecność jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.

Poza tym, że utrzymują prawidłowe ciśnienie onkotyczne krwi oraz są w niej ważnym buforem, albuminy odgrywają także rolę w transporcie licznych substancji. W niektórych stanach chorobowych może dochodzić do ich zmniejszonej produkcji lub nadmiernej "ucieczki", co pociąga za sobą negatywne skutki.

Przyczyny albuminurii

W warunkach fizjologicznych kłębuszki nerkowe pozwalają na wydalanie tylko niewielkiej ilości albumin. Jeśli struktura nerek zostaje uszkodzona, poziom albuminurii narasta. Do takiego stanu może doprowadzić na przykład długotrwałe, nieskutecznie leczone nadciśnienie tętnicze, czy wieloletnia cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2. Uważa się, że albuminuria może być wskaźnikiem uszkodzenia nie tylko samym nefronów, ale także wszystkich drobnych naczyń w organizmie.

Różne przewlekłe choroby nerek w swoim przebiegu powodują stopniową utratę nefronów, w wyniku czego pozostałe w wyniku nadmiernej eksploatacji także powoli tracą swoją funkcję. Niektórzy autorzy uważają, że uszkodzenie nerek postępuje nawet wtedy, gdy kłębuszki nerkowe są we względnie dobrym stanie. Według nich dzieje się to dlatego, że albuminy w znacznym stopniu uszkadzają cewki nerkowe, ponieważ aktywują w nich komórki prozapalne.

Do chorób, które w swoim przebiegu mogą doprowadzić do albuminurii należą między innymi:

• cukrzyca
• nadciśnienie tętnicze
• glomerulopatie
• choroby naczyń nerkowych
• szpiczak mnogi
• nowotwory nerek
• wielotorbielowatość nerek
• układowe choroby tkanki łącznej
• znacznie powiększony gruczoł krokowy lub inne przeszkody utrudniające odpływ moczu
• śródmiąższowe choroby zapalne

Pacjenci z nadciśnieniem tętniczym powinni wykonywać regularne pomiary ciśnienia w domu i w razie potrzeby zgłosić się do lekarza, aby było ono cały czas utrzymywane w prawidłowym zakresie wartości.

Często, gdy nie ma przeciwwskazań, pacjenci z albuminurią otrzymują leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACEI) lub antagonistów receptora angiotensyny (ARB), ponieważ mają one udowodnione działania renoprotekcyjne i zaleca się ich stosowanie u pacjentów z albuminurią, nawet gdy nie towarzyszy jej nadciśnienie tętnicze. O ile pacjenci z cukrzycą typu pierwszego mogą być skierowani do nefrologa dopiero pięć lat po rozpoznaniu choroby, o tyle przy rozpoznaniu cukrzycy typu drugiego taki pacjent powinien udać się na taką wizytę od razu. Wiąże się to różnym przebiegiem obu typów cukrzycy. Cukrzyca typu pierwszego ma bardzo dynamiczny charakter i zostaje wykryta od razu. Cukrzyca typu drugiego natomiast może trwać wiele lat i pozostawać niezdiagnozowana, uszkadzając przez cały ten czas nerki. Lekarz diagnozujący nigdy nie wie, od jakiego czasu nerki są uszkadzanie, dlatego pełna diagnostyka powinna zostać wdrożona od razu. W obu grupach pacjentów z cukrzycą monitorowanie ewentualnej albuminurii powinno odbywać się raz w roku.

Albuminuria a przewlekła choroba nerek

Poziom albuminurii według wytycznych KDIGO z 2012 roku jest jednym z kryteriów klasyfikujących przewlekłą chorobę nerek do określonego stadium. Wielkość albuminurii określa się wskaźnikiem albumina/kreatynina (ACR) w dowolnej próbce moczu lub poziomem albumin, który jest mierzony w próbce moczu z jego dobowej zbiórki. Można wyróżnić następujące kategorie albuminurii:

• A1 – utrata do 30 mg albumin na dobę lub wskaźnik ACR <30 mg/g
• A2 – utrata 30-300 mg albumin na dobę lub wskaźnik ACR 30-300 mg/g
• A3 – utrata ponad 300 mg albumin na dobę lub wskaźnik ACR >300 mg/g

Jeśli albuminuria przekracza 300 mg na dobę, mówimy wtedy o jawnym białkomoczu.

Albuminuria: objawy kliniczne

Albuminuria nie jest chorobą samą w sobie, lecz jedynie objawem choroby, która toczy się w organizmie. Czasem jednak mogą jej towarzyszyć inne objawy, związane z ucieczką białek wraz z moczem. Albuminy w łożysku naczyniowym mają za zadanie utrzymywać prawidłowe ciśnienie onkotyczne. Oznacza to, że zapobiegają ucieczce osocza z naczyń do przestrzeni tkankowych, które te naczynia otaczają. Albuminuria o niewielkim nasileniu prawdopodobnie nie będzie dawała żadnych dodatkowych objawów klinicznych. Jednak już przy większych wartościach, gdy albumin będzie za mało, płyny będą uciekać z naczyń i może dochodzić do obrzęków, głównie wokół kostek. Przy białkomoczu można zaobserwować także charakterystyczny pienisty mocz.

Diagnostyka albuminurii

Należy pamiętać o tym, że pomiar poziomu albumin w pojedynczej zbiórce moczu, czyli wskaźnik albumina/kreatynina, jest badaniem przesiewowym, która daje jedynie pogląd na to w jakim stanie są nerki. Badaniem diagnostycznym pozostaje pomiar albuminurii w dobowej zbiórce moczu i tylko ta metoda jest na tyle wiarygodna, aby trafnie postawić rozpoznanie. Zawsze diagnostyce albuminurii musi towarzyszyć ogólne badanie moczu, które pomoże nam wykryć na przykład ewentualne stany zapalne, ponieważ dopiero taki komplet badań gwarantuje nam postawienie trafnej diagnozy. Pacjenci, u których chcemy przeprowadzić badania moczu, nie mogą w danej chwili wykazywać objawów ostrych stanów lub zaostrzeń chorób przewlekłych, zapaleń, nie mogą podejmować intensywnego wysiłku fizycznego, ponieważ takie sytuacje mogą zafałszować wyniki badań laboratoryjnych.

Albuminuria jako czynnik rokowniczy

W wielu pracach naukowych udowodniono, że albuminuria pozostaje niezależnym czynnikiem, który zwiększa ryzyko takich chorób, jak zdarzenia sercowo-naczyniowe (na przykład zawał serca, udar mózgu), niewydolność serca, a także prowadzi do postępu przewlekłej choroby nerek oraz zwiększa ryzyko zgonu. Badaniami przesiewowymi, które mogą wykazać obecność oraz stopień albuminurii powinni zostać objęci pacjenci chorujący na przewlekłą chorobę nerek, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze i tacy, u których w rodzinie występowały choroby sercowo-naczyniowe. Poza tym nie zaleca się żadnego skriningu w kierunku albuminurii u ludzi, którzy nie wykazują żadnych objawów klinicznych oraz są obarczeni niskim ryzykiem. Należy jednak pamiętać, że albuminuria może się pojawić także u zdrowych ludzi, gdy towarzyszy im otyłość, dieta bogata w białka, intensywne ćwiczenia fizyczne, różne stany zapalne oraz infekcje, a także u palaczy.

Albuminuria: zalecenia

Jeśli albuminuria pojawiła się u osoby bez wywiadu chorobowego w kierunku chorób sercowo-naczyniowych, metabolicznych czy nefrologicznych, można jedynie wykonać badania kontrolne i sprawdzić, czy była ona przejściowa i można znaleźć wytłumaczenie na jej obecność. Jeśli jednak albuminuria została wykryta u pacjenta chorującego przewlekle, powinien się on znaleźć szybko pod kontrolą nefrologa.