Akomodacja oka - co to jest? Przyczyny i leczenie zaburzeń akomodacji oka

Akomodacja oka, inaczej nastawność oka, to proces polegający na dostosowaniu się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Proces ten jest możliwy dzięki zmianie kształtu soczewki w wyniku skurczu mięśnia rzęskowego. Na czym polega leczenie zaburzeń akomodacji oka?

Spis treści

1. Akomodacja oka - jak pracuje soczewka?
2. Zaburzenia akomodacji oka - przyczyny
3. Akomodacja nadmierna
4. Akomodacja niedostateczna
5. Zaburzenia akomodacji oka - leczenie
6. Zaburzenia akomodacji oka - czy można ich uniknąć?

Akomodacja oka wraz z wiekiem ulega osłabieniu, a to oznacza, że nie widzimy ostro przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach i … potrzebujemy okularów do czytania. Proces ten postępuje, a to wymusza zmianę okularów.

Akomodacja oka - jak pracuje soczewka?

Soczewka zawieszona jest na wyrastającej z ciała rzęskowego obwódce rzęskowej. Włókna tej obwódki przyczepiają się do torebki soczewki w okolicy jej równika.

Komórki nabłonkowe znajdujące się w okolicy równika soczewki dzielą się przez całe życie i różnicują w nowe włókna soczewki, przez co starsze włókna są spychane do środka, tworząc jądro soczewki, a młodsze, mniej zbite włókna, otaczają jądro soczewki, formując korę.

Soczewka wykazuje pewną elastyczność, dzięki czemu może ona zmieniać swój kształt na mniej lub bardziej kulisty, zależnie od siły, z jaką włókna obwódki rzęskowej napinają torebkę soczewki. Siła ta jest kontrolowana przez mięsień rzęskowy, który rozluźnia włókna obwódki, gdy ta się kurczy.

Wówczas soczewka staje się bardziej kulista i zwiększa swoją moc optyczną (rośnie ilość dioptrii) co umożliwia ostre widzenie blisko położonych przedmiotów. Rozkurcz mięśnia rzęskowego daje odwrotny efekt, prowadzi do spłaszczenia soczewki pozwalającego na ostre widzenie przedmiotów odległych.

Zaburzenia akomodacji oka - przyczyny

Wraz z wiekiem zmniejsza się elastyczność soczewki, a co za tym idzie, osłabia się zdolność akomodacji. Coraz trudniej wykonywać czynności wymagające ostrego widzenia z bliskiej odległości.

Proces ten nazywany jest prezbiopią i zazwyczaj rozpoczyna się ok. 40. roku życia. Postępuje aż do 60-70 lat, kiedy to oko całkowicie traci zdolność akomodacji, a tym samym możliwość prawidłowego widzenia przedmiotów z bliska.

Poza prezbiopią do nieprawidłowego przebiegu akomodacji mogą się przyczynić:

• choroby narządu wzroku
• choroby ogólnoustrojowe
• przyjmowane leki

Wśród leków prym wiodą środki stymulujące układ nerwowy współczulny i układ przywspółczulny. Bardzo duży wpływ na akomodację mają leki stosowane w leczeniu chorób ogólnoustrojowych oraz narkotyczne. Alkohol, marihuana, leki antyhistaminowe, mogą być przyczyną niesprawnej lub niedostatecznej akomodacji, natomiast morfina, sulfonamidy nadmiernej akomodacji.

U dzieci słaba akomodacja często występuje przy takich problemach, jak:

• anemia
• świnka
• grypa
• odra
• zapalenie migdałków
• błonica
• zatrucie metalami ciężkimi, bądź zatrucie arszenikiem

U osób dorosłych niedostateczna akomodacja często pojawia się w przebiegu takich chorób jak:

• zapalenie mózgu
• stwardnienie rozsiane
• cukrzyca
• dur brzuszny
• anemia
• malaria
• zatrucie
• zapalenie zatok
• porażenie nerwu twarzowego
• choroba Parkinsona
• uszkodzenia pnia mózgu i szyszynki
• w licznych schorzeniach narządu wzroku, jak zapalenie tęczówki, zapalenie twardówki, jaskra

Nadmierna akomodacja może mieć związek z guzami mózgu oraz z neuralgią nerwu trójdzielnego.

Akomodacja nadmierna

To typ dysfunkcji akomodacji, który określany jest także jako spazm akomodacji. Polega na nadmiernej konwergencji, zwężeniu źrenic oraz na pseudo krótkowzroczności.

Przyczyną nadmiernej akomodacji jest nieskorygowana nadwzroczność, która zmusza oko do długotrwałej i nadmiernej akomodacji, co prowadzi do problemu z jej poluźnieniem.

Nadmierna akomodacja może mieć związek z guzami móżdżku, guzami przysadki lub występować w chorobie zwanej malformacją Arnolda Chiariego.

Akomodacja niedostateczna

O akomodacji niedostatecznej możemy mówić w przypadku pięciu typów jej osłabienia.

1. Niesprawność akomodacji - pacjenci wykazują dużą trudność w szybkim wyostrzaniu obrazu przerzucając wzrok z dali na bliż, mimo, że amplituda akomodacji ich oczu jest w normie.
2. Niedostateczna akomodacja - pacjenci mają obniżoną sprawność i amplitudę akomodacji. Najczęściej punkt bliski akomodacji jest też oddalony.
3. Męczliwość akomodacji - oczy bardzo szybko męczą, a widzenie pogarsza podczas dłuższej pracy z bliska. Podczas badań sprawdzających akomodację pacjent początkowo szybko i sprawnie je wykonuje, ale tempo zaczyna zwalniać.
4. Ociężałość akomodacji - odpowiedź akomodacyjna pojawia się z opóźnieniem.
5. Paraliż akomodacji - brak jakiejkolwiek odpowiedzi akomodacji.

Zaburzenia akomodacji oka - leczenie

W celu korygowania wad refrakcji i zaburzeń akomodacji używa się okularów (zwykłych, dwuogniskowych albo progresywnych) lub soczewek kontaktowych.

Czytaj też: Soczewki okularowe: rodzaje, materiały, powłoki i filtry

Możliwe też jest leczenie operacyjne, czyli chirurgiczna lub laserowa korekcja wad wzroku.

U osób ze skurczem akomodacji konieczne jest podawanie przez ok. 2 tygodnie do obu oczu leku porażającego mięsień rzęskowy (w celu uniemożliwienia akomodacji i usunięcia pozornej krótkowzroczności) oraz używanie okularów odpowiednich do rzeczywistej wady refrakcji.

Zaleca się też przestrzeganie zasad higieny pracy wzrokowej, głównie unikanie przedłużającej się pracy wzrokowej z bliska. Po zakończeniu leczenia należy używać odpowiednich okularów lub soczewek kontaktowych i okresowo je zmieniać. Wskazana jest okresowa kontrola okulistyczna.

Czytaj też: Współczesne metody korekcji wad wzroku

Zaburzenia akomodacji oka - czy można ich uniknąć?

Niedomagania akomodacji związanej z wiekiem (starczowzroczności) nie da się uniknąć. Wyraźne widzenie z bliska umożliwiają odpowiednie okulary lub soczewki kontaktowe.

U osób z niedomogą akomodacji, które nie używają odpowiednich okularów do bliży, mogą występować bóle oczu i bóle głowy, łzawienie, nadmierne mruganie, przewlekłe zapalenie spojówek i brzegów powiek.

Ćwiczenia rozluźniające napięcie akomodacji i krótkie przerwy w pracy wzrokowej z bliska działają korzystnie u osób, które długo pracują przy monitorze i dużo czytają.

Czytaj też: Syndrom widzenia komputerowego: przyczyny, objawy, leczenie

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Anna Jarosz