Dieta ketogeniczna, czyli dieta niskowęglowodanowa
Dieta ketogeniczna (ketogenna) zaliczana jest do diet wysokotłuszczowych i niskowęglowodanowych. Jeśli chcesz się czuć wyjątkowo lekko i mieć znakomite samopoczucie, wyłącz z codziennego menu węglowodany i zastąp je tłuszczami. Tę metodę stosuje się m.in. w leczeniu padaczki lekoopornej u dzieci.
Dieta ketogeniczna (ketogenna) to dieta wysokotłuszczowa i niskowęglowodanowa. W codziennej diecie spożywa się około 35 proc. tłuszczów, 50 proc. węglowodanów i 15 proc. białek. W diecie ketogennej tłuszcz może stanowić 80-90 proc. dostarczanej energii, a pozostałe 10-20 proc. to łącznie białko i węglowodany.
Głównym źródłem energii organizmu są węglowodany. Gdy ich brakuje, organizm zaczyna szukać innego "paliwa". Są nimi tłuszcze, a konkretnie powstające w procesie rozpadu tłuszczów ciała ketonowe (tzw. ketoza). Jednak dostarczają one orgiazmowi tylko 70 proc. potrzebnej energii, jest więc niedożywiony. Po kilku dniach stosowania diety ketogenicznej człowiek wchodzi w stan euforyczny (tak oddziaływanie ketonów określają lekarze) – ma doskonałe samopoczucie, jest wesoły, lekki. Po 2-3 miesiącach wszystko mija. Pojawiają się utrata apetytu, senność i zaparcia, zapachu potu, moczu i oddechu zmienia się, narasta pragnienie.
Dieta ketogeniczna (ketogenna) - wskazania
Dieta ketogenna znalazła zastosowanie w leczeniu padaczki opornej na leki u dzieci oraz w niektórych wrodzonych błędach metabolizmu (np. wrodzony brak białka transportującego glukozę GLUT-1). Są także inne wskazania do jej stosowania, takie jak zespół Retta, zespół Draveta, padaczka z napadami miokloniczno-astatycznymi (zespół Doose), stwardnienie guzowate. Rozważa się także leczenie wspomagające dietą ketogenną w autyzmie, chorobie Alzheimera, Parkinsona, innych typach padaczek czy niektórych encefalopatiach.
Dieta ketogeniczna (ketogenna) w padaczce
Do tej pory nie wyjaśniono, dlaczego dieta ketogenna zmniejsza częstość napadów padaczkowych. Wysoka podaż tłuszczów przy znikomej ilości węglowodanów w diecie prowadzi do zmian w metabolizmie tłuszczów, podobnie jak w czasie głodzenia. Z tłuszczu powstają w wątrobie ciała ketonowe: aceton, acetooctan i kwas betahydroksymasłowy, które przenikają do ośrodkowego układu nerwowego i stanowią zastępczy, wobec braku glukozy, materiał energetyczny dla neuronów.¹ We krwi i moczu pacjenta obserwuje się ketozę, czyli wysoką koncentrację ciał ketonowych. Jednak odpowiadają one za działanie przeciwdrgawkowe tylko pośrednio. Podejrzewa się, że ciała ketonowe:
- powodują wzrost aktywności enzymów syntetyzujących kwas γ-aminomasłowy (inaczej GABA - pełni funkcję głównego neuroprzekaźnika o działaniu hamującym w całym układzie nerwowym), co wyhamowuje pobudzenie neuronów
- aktywują receptor potasowy K2P i pompę sodowo-potasową, co podnosi próg drgawkowy
Poza tym ciała ketonowe mogą chronić komórki nerwowe, m.in. przed uszkodzeniem przed wolnymi rodnikami (ograniczają stres oksydacyjny).
Dieta ketogenna - pamiętaj o uzupełnieniu niedoboru niektórych witamin
Dieta ketogenna doprowadza do niedoboru niektórych składników odżywczych. Dlatego podczas jej stosowania należy pamiętać o suplementacji preparatów zawierających wapń, witaminę D, witaminy rozpuszczalne w wodzie i niektóre mikroelementy.
Obecnie w leczeniu padaczki lekoopornej wyróżnia się kilka wersji diety ketogenicznej
- tradycyjną, opartą o krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe
- opartą o tłuszcze bogate głównie w średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (MCT)
- zmodyfikowaną dietę Atkinsa
Z diety ketogennej nie mogą korzystać osoby z chorą wątrobą, nerkami i trzustką i z cukrzycą.
W tradycyjnej diecie ketogennej na ogół stosuje się dietę 4:1 lub 3:1, tzn. na 4 lub 3 g tłuszczu przypada 1 g białka i węglowodanów łącznie. Płyny w diecie ogranicza się do 60-665 ml/kg m.c./d. Dietę rozpoczyna się w szpitalu, pod kontrolą lekarza i dietetyka, poprzedzając jej rozpoczęcie 1-2-dniową głodówką. Potem stopniowo zwiększa się ilość podawanej energii i składników odżywczych aż do wartości ustalonych wg założeń diety. Dalsze leczenie przebiega w domu i trwa na ogół 2-3 lata. W tym czasie należy ściśle przestrzegać zasad diety, gdyż każde odstępstwo od normy może sprzyjać napadom padaczkowym.
Dieta ketogeniczna (ketogenna) na raka?
Niektórzy przekonują, że dieta katogeniczna może być stosowana w leczeniu otyłości, cukrzycy, chorób układu krążenia, przewlekłego zmęczenia, nadciśnienia, a nawet raka. Jednak specjaliści podkreślają, że nie ma żadnych dowodów potwierdzających skuteczność stosowania diety ketogenicznej u osób zmagających się z nowotworami złośliwymi. Co więcej, przejście na dietę katogeniczną w czasie choroby nowotworowej możne skutkować powikłaniami, wynikającymi ze zwiększonej ilości produktów przemiany materii w organizmie.
Dieta ketogeniczna (ketogenna) na odchudzanie
W czasie diety ketogennej organizm nie czerpie energii z węglowodanów, lecz ze spożywanych i własnych tłuszczów i białka, co wykorzystują osoby chcące się pozbyć zbędnych kilogramów. Poza tym ciała ketonowe hamują uczucie głodu.
Dieta ketogeniczna (ketogenna) - skutki uboczne
W czasie stosowania diety ketogenicznej mogą pojawić się objawy niepożądane. Na początku pacjent może skarżyć się zaparcia lub biegunki, wymioty, bóle brzucha, które z reguły ustępują po zaadaptowaniu się organizmu do diety. Objawami towarzyszącymi są zmęczenie, senność, utrata apetytu, uczucie pragnienia.
Przy dłuższym okresie stosowania diety ketogenicznej może wystąpić kamica moczanowa i hiperurykemia (zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi).
Bibliografia:
1. Trafalska E., Dieta ketogenna [w:] Tłuszcze w żywieniu człowieka. W poszukiwaniu prawdy, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2015
