OLEJ RYDZOWY (z lnianki) - właściwości i zastosowanie

2017-07-04 10:11

Olej rydzowy był kiedyś niezwykle popularny. Znalazł zastosowanie przede wszystkim w kuchni, zwłaszcza przy przyrządzaniu śledzi, z którymi komponuje się najlepiej. Po latach zapomnienia znów wraca do łask. Nic dziwnego - olej z lnianki posiada wyjątkowe właściwości lecznicze i pielęgnacyjne. Sprawdź, jakie jest działanie oleju rydzowego i jak go stosować.

OLEJ RYDZOWY (z lnianki) - właściwości i zastosowanie
Autor: thinkstockphotos.com Olej rydzowy był kiedyś niezwykle popularny. Znalazł  zastosowanie przede wszystkim w kuchni, zwłaszcza przy przyrządzaniu śledzi, z którymi komponuje się najlepiej.

Spis treści

  1. Olej rydzowy (z lnianki) - właściwości zdrowotne
  2. Olej rydzowy (z lnianki) - zastosowanie w kuchni

Olej rydzowy to olej tłoczony z nasion lnicznika siewnego (Camelina sativa) - znanego także jako lnianka, lennica, judra czy rydz lub rydzyk (dwie ostatnie nazwy nawiązują do brunatnej barwy ziarenek rośliny). Jest to najstarsza z uprawianych w Polsce roślin oleistych, blisko spokrewniona z rzepakiem. Olej z lnianki w okresie powojennym znajdował się na większości polskich stołów. Jednak w połowie XX wieku popularność zdobył olej rzepakowy (gdyż rzepak dawał obfitsze plony), a później olej słonecznikowy i olej rydzowy odszedł w zapomnienie, by do łask wrócić dopiero w latach 90.

Olej rydzowy (z lnianki) - właściwości zdrowotne

Olej rydzowy tylko w około 10 proc. składa się z kwasów tłuszczowych nasyconych. Resztę, czyli aż 90 proc., stanowią korzystne dla zdrowia nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).

To właśnie do oleju rydzowego odnosi się powiedzenie "lepszy rydz niż nic".

Większość z nich (54 proc.) stanowią kwasy tłuszczowe wielonienasycone (z  których najwięcej jest kwasu alfa-linolenowego: 40,6 proc.), a ok. 36 proc. stanowią kwasy tłuszczowe jednonienasycone. Pod względem zawartości olej rydzowy jest więc podobny do oleju rzepakowego, który w swoim składzie ma tylko 7 proc. kwasów tłuszczowych nasyconych. Jednak olej rydzowy zawiera również kwas ikozenowy w ilości stanowiącej 20 proc. sumy wszystkich kwasów, co wyróżnia go na tle innych olejów. Ponadto olej z lnianki znajduje się na drugim miejscu, zaraz po oleju lnianym (52,2 proc.), pod względem największego udziału wspominanego już kwasu alfa-linolenowego (omega-3) - 40,6 proc. Znajduje się jednak na pierwszym miejscu pod względem najkorzystniejszego udziału kwasów tłuszczowych omega-6 i omega-3 (0,4:1). Na drugim miejscu znajduje się olej lniany (0,5:1). Odpowiedni stosunek kwasów tłuszczowych omega-6 i omega-3 w oleju jest bardzo ważny, ponieważ tylko wtedy posiada on właściwości zdrowotne.

NNKT są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu i całego układu nerwowego, a także wzroku. Spożywane w odpowiednich ilościach mogą zapobiec problemom z pamięcią i koncentracją, kłopotom ze wzrokiem, depresji, otyłości i cukrzycy typu 2, a także chorobom o podłożu zapalnym i niektórym nowotworom. NNKT słyną także z tego, że obniżają poziom "złego" cholesterolu LDL i trójglicerydów, tym samym zapobiegając rozwojowi miażdżycy i chorób serca z nią związanych, np. choroby niedokrwiennej serca. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia, poziom "złego" cholesterolu u pacjentów, którym olej rydzowy podawano przez dwa tygodnie, spadł o 12 proc. Warto wiedzieć, że wystarczy łyżeczka oleju rydzowego, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.

Właściwości antymiażdżycowe posiada także zawarta w oleju rydzowym witamina E. Ponadto wzmacnia ona ściany naczyń krwionośnych, chroni krwinki czerwone przed przedwczesnym rozpadem, a także przed tworzeniem się zakrzepów. Dzięki niej olej rydzowy znalazł zastosowanie także w kosmetyce, gdyż "witamina młodości" jest antyoksydantem, który opóźnia proces starzenia. Na bazie oleju rydzowego wytwarza się różne środki pielęgnacyjne, a sam olej może być także aplikowany bezpośrednio na skórę.

Olej rydzowy (z lnianki) - zastosowanie w kuchni

Oleju rydzowy może mieć barwę złocistą, czerwonobrunatną lub złocistozieloną. Wszystko zależy od tego, czy do jego wyrobu została użyta jara, czy ozima odmiany lnianki. Jego smak jest dosyć charakterystyczny - określa się go jako cebulowy lub orzechowy z nutą goryczy, a także jako korzenny.

Olej rydzowy w 2009 został wpisany do unijnego rejestru „Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności” (GTS). Zdobył też nagrodę „Perła 2005” w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”.

Dawniej z oleju rydzowego przygotowywało się maczankę do pieczywa. Wystarczyło małą cebulę posiekać w drobną kostkę, posolić i poczekać aż zmięknie. Następnie należało zalać ją połową szklanki oleju rydzowego, a całość doprawić pieprzem i szczyptą papryki. Obecnie olej z lnianki polecany jest do sałatek i surówek. Jest również smacznym dodatkiem do twarogu, makaronu i kaszy. Jednak najlepiej komponuje się ze śledziami.

Oleju nie należy smażyć, ponieważ wysoka temperatura niszczy prozdrowotne substancje w nim zawarte. Olej rydzowy nadaje się wyłącznie do stosowania na zimno.

Olej należy przechowywać w suchym i ciemnym pomieszczeniu, w temperaturze nie wyższej niż 20 stopni C. Pomimo wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych, które zwykle szybko się utleniają i jełczeją, olej ten może być przechowywany nawet do 6 miesięcy (oczywiście w szczelnym opakowaniu). Wszystko dzięki zawartości przeciwutleniaczy (głównie witaminy E).

To ci się przyda

Przepis na śledzia w oleju rydzowym

Do przygotowania śledzia w oleju rydzowym będzie potrzebne 10 filetów śledziowych a’la Matias, 2 duże cebule, 1 ząbek czosnku, 2 cytryny, słoiczek gruboziarnistej musztardy francuskiej, pół szklanki oleju rydzowego, przyprawy: ziele angielskie, pieprz i liście laurowe, oraz duży słoik.

Opłukane śledzie włóż do naczynia, zalej zimną wodą i odstaw na około godzinę, by stały się mniej słone (najlepiej, aby były lekko słone, co można sprawdzić, odkrawając kawałek i próbując). W tym czasie rozgnieć w moździerzu łyżeczkę ziela angielskiego,  łyżeczkę pieprzu, pokrusz 2-3 listki laurowe i wszystkie przyprawy wymieszaj. 10-15 minut przed przygotowaniem śledzi posiekaj drobno cebulę i rozgnieć czosnek. Gotowe śledzenie osusz ręcznikiem papierowym, a potem wysmaruj z jednej strony musztardą francuską i pokrój na równe kawałki.

Na dnie słoika ułóż warstwę posiekanej cebuli i połóż na niej warstwę śledzi. Następnie skrop je sokiem z cytryny, posyp cebulą, oprósz przyprawami i zalej olejem. Układaj w ten sposób kolejne warstwy, za każdym razem dociskając do dna słoika śledzie. Warstwy należy układać aż do wypełnienia słoika, pamiętając, aby na wierzchu znajdowała się cebula. Całość należy polać resztą oleju rydzowego.

Słoik zakręć i wstaw na 2-3 dni do lodówki.

Bibliografia:

Walczak Z., Starzycki M., Ocena profilu kwasów tłuszczowych w olejach tłoczonych na zimno w kontekście rekomendacji ich w żywieniu osób aktywnych fizycznie, "Bromatologia i Chemia Toksykologiczna" 2013, nr 3