Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD)

Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) to najpoważniejsze powikłanie po przeszczepie komórek układu krwiotwórczego - najczęściej szpiku kostnego - które, nieleczone, może doprowadzić nawet do śmierci chorego. Jakie są przyczyny i objawy choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) – przyczyny
2. Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi – objawy
3. Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) - leczenie
4. Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) – rokowania

Przeszczep przeciw gospodarzowi (GVHD - Graft-Versus-Host Disease) to choroba, a raczej reakcja organizmu, która pojawia się u osoby, u której dokonano przeszczepu allogenicznego (od innego dawcy) komórek układu krwiotwórczego, czyli np. szpiku kostnego czy komórek macierzystych.

W czasie przeszczepu biorca otrzymuje od nieznanego dawcy krew wraz z limfocytami T (białymi krwinkami). Do przeszczepu przeciw gospodarzowi dochodzi wtedy, gdy limfocyty T rozpoznają organizm biorcy jako obcy i zaczynają go atakować, doprowadzając do jego niszczenia. Niestety, obecność limfocytów T w przeszczepie jest niezbędna, gdyż zmniejsza ryzyko odrzucenia przeszczepu, dlatego nie można ich usunąć, by uniknąć rozwoju choroby.

Reakcja przeszczepu przeciwko biorcy najczęściej występuje u chorych na białaczkę, którzy przeszli przeszczep szpiku kostnego, a narządami, które zwykle atakują limfocyty T, są skóra, błona śluzowa jamy ustnej, przewód pokarmowy, oczy i płuca.

WARTO WIEDZIEĆ >> Przeszczep szpiku. Jak zostać dawcą szpiku kostnego?

Wyróżnia się trzy postacie choroby – łagodną, umiarkowaną i ciężką, która prowadzi do inwalidztwa. Istnieje też podział na ostrą chorobę przeszczep przeciw gospodarzowi, która pojawia się do ok. 100 dni po przeszczepie (aGVHD), i przewlekłą chorobę przeszczep przeciw gospodarzowi, która pojawia się w późniejszym czasie po przeszczepie (cGVHD).

Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) – przyczyny

Przyczyny choroby nie są dokładnie znane, jednak sporo wiadomo na tema czynników ryzyka. Największym z nich jest niezgodność ludzkiego antygenu leukocytarnego pomiędzy biorcą a dawcą. Nie bez znaczenia jest także obniżona odporność biorcy, która została uprzednio osłabiona przez chorobę podstawową, infekcje oraz radio- lub chemoterapię).

Czynnikami ryzyka są także różnica wieku i płci pomiędzy biorcą a dawcą (zwłaszcza kiedy dawcą jest kobieta, a biorcą mężczyzna).

Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi – objawy

• zmiany na skórze - wysypka, ciemne placki lub ciemnienie skóry
• zmiany w jamie ustnej - trudno gojące się nadżerki, owrzodzenia, przerosty błony śluzowej w miejscach drażnionych mechanicznie, upośledzone wydzielanie śliny, infekcje jamy ustnej oraz skłonność do próchnicy

Objawy choroby pojawiają się zwykle w ciągu pierwszych trzech lat po przeszczepie – zwykle między 3. a 14. miesiącem po transplantacji

• nadżerki, owrzodzenia w obrębie narządów płciowych. U kobiet może nawet dojść do zbliznowacenia pochwy i jej zwężenia
• zrostowe zapalenie oskrzelików - duszności przy wysiłku, kaszel, świsty
• zapalenie powięzi, sztywność stawów
• zespół suchego oka

Są to objawy wystarczające do rozpoznania GVHD (wg grupy roboczej Narodowego Instytutu Zdrowia USA).

SPRAWDŹ >> PRZESZCZEPY komórek, tkanek lub narządu. Rodzaje transplantacji

Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) - leczenie

Objawy łagodnej choroby GVH mogą być leczone miejscowo. Wówczas stosuje się maści sterydowe na skórę, a w przypadku zajęcia błony jamy ustnej - płukanki i żele sterydowe.

Choremu z umiarkowaną postacią choroby podaje się dożylne glikokortykosteroidy (najczęściej prednizon), aby osłabiły działanie limfocytów T dawcy.

W postaci ciężkiej niezbędna jest terapia immunosupresyjna. Zwykle stosuje się skojarzone leczenie cyklosporyną i prednizonem.

Jednak duże dawki leków mogą doprowadzić do znacznego obniżenia odporności, co może doprowadzić do zakażeń i infekcji, dlatego niezbędna jest również profilaktyka przeciwbakteryjna oraz przeciwgrzybicza.

Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) – rokowania

Przeżycie 10-letnie osiąga 80 proc. chorych z postacią łagodną i zaledwie 5 proc. z postacią ciężką GVHD.

Monika Majewska